Οι υπογράφοντες τονίζουν ότι είναι η απρόκλητη επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας που καθιστά αδύνατη τη διεξαγωγή προεδρικών και βουλευτικών εκλογών. Υπογραμμίζουν επίσης ότι η απλή διεξαγωγή εκλογών δεν εγγυάται ότι θα είναι δημοκρατικές.

Για να είναι ελεύθερες και δίκαιες οι εκλογές, πρέπει να υπάρχουν λειτουργικοί εκλογικοί θεσμοί, ίση πρόσβαση στην ψηφοφορία, εγγυήσεις ασφαλείας και προσεκτικός σχεδιασμός, τα οποία πρέπει να ισχύουν πολύ πριν από τη λήξη του στρατιωτικού νόμου.

Η πλειοψηφία των Ουκρανών πολιτών αντιτίθεται επίσης στην ιδέα των εκλογών κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αυτό αντικατοπτρίζεται σε έρευνες που διεξάγονται τακτικά στην Ουκρανία.

Παρακάτω εξηγώ  γιατί οι εκλογές δεν μπορούν να γίνουν κατά τη διάρκεια του πολέμου και τους κινδύνους που εγκυμονούν.

1. Η άρση του στρατιωτικού νόμου για τις εκλογές θα αποδυνάμωνε τις αμυντικές δυνατότητες της Ουκρανίας

Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος στην Ουκρανία , ένα ειδικό νομικό καθεστώς που εισήχθη σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης ή απειλών για την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας. Χορηγεί πρόσθετες εξουσίες στις κυβερνητικές αρχές, τη στρατιωτική ηγεσία και τις τοπικές αρχές για την απώθηση της επιθετικότητας και τη διασφάλιση της ασφάλειας, ενώ παράλληλα επιβάλλει προσωρινούς περιορισμούς στα συνταγματικά δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών.

Σύμφωνα με τον στρατιωτικό νόμο, απαγορεύονται οι αλλαγές στο ουκρανικό Σύνταγμα, οι εκλογές, το πανεθνικό και το τοπικό δημοψήφισμα και αυτή η προσέγγιση διασφαλίζει τη συνέχεια της προεδρικής και κοινοβουλευτικής αρχής. Επιπλέον, ο στρατιωτικός νόμος εμποδίζει την αναστολή του έργου του διαμεσολαβητή, των δικαστηρίων, των εισαγγελέων και των υπηρεσιών επιβολής του νόμου. Περιορίζει επίσης το δικαίωμα διεξαγωγής απεργιών, μαζικών συγκεντρώσεων και διαδηλώσεων. Επιπλέον, ορισμένα πολιτικά κόμματα και οργανώσεις που συμμετέχουν σε δραστηριότητες κατά της Ουκρανίας μπορούν να απαγορευτούν.

Έτσι, για να διεξαχθούν εκλογές, ο στρατιωτικός νόμος πρέπει να αρθεί επίσημα, γεγονός που θα αποδυνάμωνε σημαντικά τις αμυντικές δυνατότητες της Ουκρανίας, μια κίνηση που θα ωφελούσε μόνο τη Ρωσία.

Ας εξετάσουμε τι θα σήμαινε στην πράξη η άρση του στρατιωτικού νόμου κατά τη διάρκεια του πολέμου:

1. Ο στρατιωτικός νόμος παρέχει στο ουκρανικό κράτος και τις Ένοπλες Δυνάμεις ουσιαστικούς νομικούς μηχανισμούς για τον πόλεμο. Η ακύρωσή του θα είχε ως αποτέλεσμα:

• Διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού όπλων και αλλαγές στις στρατιωτικές δομές διοίκησης – συμπεριλαμβανομένης της διάλυσης των τοπικών στρατιωτικών διοικήσεων – οι οποίες θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές κατά τη διάρκεια της ενεργού μάχης.
• Η ακύρωση των υποχρεωτικών εκκενώσεων από επικίνδυνες περιοχές, που οδηγεί σε αυξημένες απώλειες αμάχων.
• Αποδυναμωμένος έλεγχος σε περιοχές όπως οι έλεγχοι εγγράφων, η ενισχυμένη προστασία των στρατηγικών χώρων, οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας κ.λπ.

2.  Ο νόμος για τα στρατοδικεία περιορίζει τις δυνατότητες των φιλορώσων εσωτερικών δυνάμεων στην εμπλοκή σε καταστροφικές δραστηριότητες, συμβάλλοντας στην πρόληψη της πολιτικής αποσταθεροποίησης. Η απομάκρυνσή του θα μπορούσε:

• Αύξηση της επιρροής των εξωτερικών δυνάμεων στις εκλογές ,όπως φάνηκε  στη Ρουμανία και τη Γερμανία· Οι παρεμβάσεις στην εκλογική διαδικασία μπορεί να είναι κρίσιμες εάν η χώρα είναι απροετοίμαστη για αυτήν.
• Καθιστά  την Ουκρανία ευάλωτη σε ενημερωτικές και ανατρεπτικές επιθέσεις που θα μπορούσαν να διαιρέσουν την κοινωνία. Η πολιτική αστάθεια μετά τον πόλεμο είναι επίσης δυνατή, αλλά μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη διασφάλιση ότι οι θεσμοί ισχύουν για δημοκρατικές εκλογές, τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης.

3. 3. Ο στρατιωτικός νόμος εξυπηρετεί επίσης έναν συμβολικό και στρατηγικό σκοπό. Πέρα από τα πρακτικά οφέλη του, ο στρατιωτικός νόμος στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στη διεθνή κοινότητα ότι η Ουκρανία έχει δεσμευτεί να διατηρήσει σταθερή διακυβέρνηση και εθνική άμυνα.

3. Οι άνθρωποι στα κατεχόμενα εδάφη δεν μπορούν να ψηφίσουν

Από τον Ιούνιο του 2024, 4,5 εκατομμύρια ενήλικες Ουκρανοί παρέμειναν σε κατεχόμενα από τη Ρωσία εδάφη, σύμφωνα με το Υπουργείο Επανένταξης της Ουκρανίας. Κανένας από αυτούς δεν θα ήταν σε θέση να ψηφίσει, καθώς οι ουκρανικές αρχές δεν έχουν φυσική πρόσβαση σε αυτές τις περιοχές, καθιστώντας αδύνατη την ίδρυση εκλογικών τμημάτων, ψηφοδελτίων μεταφοράς, καταμέτρηση ψήφων ή διασφάλιση της εποπτείας της εκλογικής διαδικασίας. Εκτός από τα τεχνικά ζητήματα, υπάρχει άμεση απειλή για την ασφάλεια των ψηφοφόρων.

Οι ρωσικές κατοχικές αρχές ελέγχουν αυστηρά τον πληθυσμό, χρησιμοποιώντας την καταστολή και τις διώξεις εναντίον οποιουδήποτε θεωρείται άπιστος. Οι άνθρωποι μπορεί να εκφοβίζονται, να απάγονται, να συλλαμβάνονται ή ακόμη και να απελαύνονται για οποιοδήποτε σημάδι υποστήριξης προς την Ουκρανία. Τα μέλη της εκλογικής επιτροπής θα κινδύνευαν επίσης, καθώς οι κατακτητές θα μπορούσαν να τους αναγκάσουν να συνεργαστούν ή ακόμη και να τους εξαλείψουν σωματικά.

Επιπλέον, τα κατεχόμενα εδάφη υποφέρουν από ακραία απομόνωση πληροφοριών. Τα ουκρανικά πολιτικά κόμματα, τα μέσα ενημέρωσης και οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών δεν μπορούν να λειτουργούν ελεύθερα, στερώντας από τους κατοίκους την πρόσβαση σε ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τις εκλογές και τους υποψηφίους. Αντίθετα, υπόκεινται σε αδυσώπητη ρωσική προπαγάνδα που διαστρεβλώνει την πραγματικότητα και επιβάλλει την ψυχολογική πίεση.

Τελικά, η Ρωσία θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τις εκλογές για να εδραιώσει τον έλεγχό της. Το να επιτρέπεται στους κατοίκους των κατεχόμενων εδαφών να ψηφίσουν ενέχει τον κίνδυνο να παραποιηθούν οι ψήφοι τους ή ότι οι κατοχικές αρχές θα δημιουργήσουν τα δικά τους σφυρήλατα «αποτελέσματα» για προπαγανδιστικούς σκοπούς.

 4.Το στρατιωτικό προσωπικό δεν μπορεί να ψηφίσει ή να θέσει υποψηφιότητα

Ο ουκρανικός στρατός αποτελείται από 880.000 στρατιώτες, πολλοί από τους οποίους βρίσκονται συνεχώς σε εμπόλεμες ζώνες, όπου δεν υπάρχει ευκαιρία να επικεντρωθούμε στην εκλογική διαδικασία, πόσο μάλλον να ασκήσουν το δικαίωμά τους να θέσουν υποψηφιότητα. Ακόμη και αν οι εκλογικές επιτροπές προσπαθούσαν να οργανώσουν την ψηφοφορία στον τομέα, θα δημιουργούσαν πρόσθετους κινδύνους για την ασφάλεια, καθώς αυτά τα εκλογικά τμήματα θα γίνονταν στόχοι για ρωσικές επιθέσεις. Επιπλέον, ένα μεγάλο μέρος του στρατού μετακινεί τοποθεσίες καθημερινά, ή ακόμα και πολλές φορές την ημέρα..

Δεδομένης της πραγματικότητας της ζωής και της μάχης στην πρώτη γραμμή, η διασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας είναι εξαιρετικά δύσκολη, η οποία θα μπορούσε να υπονομεύσει την ακεραιότητα της διαδικασίας.

5. Αντιμέτωποι με την απειλή επιθέσεων με πυραύλους και πυροβολικό αντιμετωπίζουν οι ψηφοφόροι

Την τρίτη εβδομάδα του Φεβρουαρίου του 2025, η Ρωσία εκτόξευσε σχεδόν 1.150 επιθετικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πάνω από 1.400 κατευθυνόμενες αεροφωτογραφίες, και 35 πυραύλους διαφόρων τύπων κατά της Ουκρανίας. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου 164 drones, 200 αεροφωτογραφίες και 5 πυραύλους την ημέρα. Υπό τέτοιες συνθήκες, όταν η Ρωσία μπορεί να χτυπήσει οποιαδήποτε ουκρανική κοινότητα ανά πάσα στιγμή, η διασφάλιση της ασφάλειας των ψηφοφόρων είναι αδύνατη, ιδιαίτερα στις περιοχές πρώτης γραμμής και συνόρων.

Τα εκλογικά τμήματα θα γίνουν εύκολοι στόχοι για τις ρωσικές επιθέσεις, καθώς ο εχθρός βομβαρδίζει συστηματικά μη στρατιωτικές υποδομές, ειδικά τοποθεσίες με μεγάλες συγκεντρώσεις ανθρώπων. Η διοργάνωση της ψηφοφορίας σε μια καθορισμένη ημέρα θα δημιουργούσε προβλέψιμους στόχους, οδηγώντας ενδεχομένως σε μαζικές απώλειες.

Επιπλέον, οι εκλογές θα μπορούσαν να αποτελέσουν ευκαιρία για δολιοφθορές και τρομοκρατικές επιθέσεις. Ρώσοι πράκτορες θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν επιθέσεις σε εκλογικά τμήματα, αρχηγεία πολιτικών κομμάτων ή να συμμετάσχουν σε κυβερνοεπιθέσεις. Οι κίνδυνοι για την ασφάλεια και ο φόβος μεταξύ των ψηφοφόρων θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε χαμηλότερη προσέλευση, υπονομεύοντας τη νομιμότητα των εκλογικών αποτελεσμάτων.

6. Η αδυναμία εγγύησης της δημοκρατικής ακεραιότητας των εκλογών

Ένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα δεν ορίζεται μόνο με τη διεξαγωγή εκλογών, η ύπαρξή τους και μόνο δεν δείχνει τη δημοκρατία. Οι εκλογές διεξάγονται στη Λευκορωσία, τη Ρωσία, ακόμη και η Χαμάς ήρθε στην εξουσία μέσω εκλογών.Όταν συζητάμε για τις εκλογές στην Ουκρανία, είναι κρίσιμο να εξεταστεί εάν μπορούν να διεξαχθούν δημοκρατικά, διασφαλίζοντας την πλήρη λειτουργικότητα των ελεύθερων μέσων ενημέρωσης, την ίση πρόσβαση σε πληροφορίες, μια ακόμη εκλογική υποδομή και δίκαιο πολιτικό ανταγωνισμό.

Η διεθνής παρατήρηση είναι θεμελιώδες στοιχείο των δημοκρατικών εκλογών, αλλά σε καιρό πολέμου, γίνεται σχεδόν αδύνατη. Καμία διεθνής αποστολή, συμπεριλαμβανομένου του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) και του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ODIHR), δεν μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια των παρατηρητών του στις κοινότητες πρώτης γραμμής όπου πραγματοποιούνται ενεργές εχθροπραξίες. Επιπλέον, η ανάπτυξη τέτοιων αποστολών απαιτεί σημαντικό χρόνο – ο ΟΑΣΕ έχει δηλώσει ότι η προετοιμασία μιας αποστολής παρατήρησης απαιτεί τουλάχιστον 9 μήνες.

Στην Ουκρανία, το Κρατικό Μητρώο Ψηφοφόρων διατηρεί αρχεία ψηφοφόρων και εκλογικών τμημάτων και σχηματίζει λίστες ψηφοφόρων. Επί του παρόντος, τα δεδομένα στο μητρώο πρέπει να επικαιροποιηθούν, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μετεγκατασταθεί λόγω του πολέμου ή έχουν χάσει τα έγγραφά τους..

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της Ουκρανίας, ιδιαίτερα για τις μεταπολεμικές εκλογές, είναι η μαζική εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση. Από τον Νοέμβριο του 2024 καταγράφηκαν 4,6 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι (IDPs) εντός της Ουκρανίας, ενώ 7,6 εκατομμύρια Ουκρανοί πολίτες βρίσκονταν στο εξωτερικό, σύμφωνα με το Υπουργείο Εξωτερικών. Για τους Ουκρανούς στο εξωτερικό, τα εκλογικά τμήματα έχουν συσταθεί μόνο σε διπλωματικές αποστολές, οι οποίες είναι σοβαρά ανεπαρκείς για να φιλοξενήσουν εκατομμύρια ψηφοφόρους. Οι μεγάλες ουρές, οι μεγάλες αποστάσεις ταξιδιού και η έλλειψη εναλλακτικών μεθόδων ψηφοφορίας, όπως η επιστολική ψήφο, μπορεί να εμποδίσουν πολλούς πολίτες να συμμετάσχουν.

Επιπλέον, η διασφάλιση του ελεύθερου πολιτικού ανταγωνισμού κατά τη διάρκεια του πολέμου είναι αδύνατη. Για παράδειγμα, το ενεργό στρατιωτικό προσωπικό δεν επιτρέπεται να θέσει υποψηφιότητα, παρά το γεγονός ότι έχει το υψηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης του κοινού.

Τι απαιτείται για τις δημοκρατικές εκλογές;

Η προετοιμασία των εκλογών απαιτεί λεπτομερή σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των νομικών και οργανωτικών προκλήσεων. Το Civil Network OPORA τονίζει τη σημασία της προετοιμασίας για τις μεταπολεμικές εκλογές πριν από τη λήξη του στρατιωτικού νόμου για την ανάπτυξη βασικών στρατηγικών και την επίτευξη συναίνεσης σχετικά με τους μηχανισμούς εφαρμογής.

Οι βασικές προτεραιότητες περιλαμβάνουν την προστασία των εκλογών από τη ρωσική παρέμβαση, τη διασφάλιση της ασφάλειας των ψηφοφόρων και των εκλογικών υπηρεσιών, την προσαρμογή στις μεταναστευτικές πραγματικότητες της Ουκρανίας και την αντιμετώπιση των νομικών ελλείψεων που σημειώνονται στις συστάσεις του ΟΑΣΕ/ODIHR, οι οποίες αποτελούν επίσης μέρος της διαδικασίας ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ.

Πριν από τις εκλογές, πρέπει να διεξαχθούν αξιολογήσεις ασφαλείας σε ολόκληρη την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της εκκαθάρισης των ναρκών, της ανοικοδόμησης των εκλογικών υποδομών και της αποτροπής της ρωσικής ανάμειξης.