Ο θόλος που χτίστηκε πάνω στα ερείπια της καταστροφής του Τσερνόμπιλ έχει υποστεί ζημιές, γεγονός που προκαλεί φόβους ότι ενδέχεται να μην είναι πλέον σε θέση να συγκρατήσει ραδιενεργό υλικό. Επίσημα γνωστή ως Νέο Ασφαλές Περιορισμό (NSC), η προστατευτική ασπίδα αξίας τουλάχιστον 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατασκευάστηκε πάνω από τον Αντιδραστήρα 4, ο οποίος προκάλεσε τη χειρότερη πυρηνική καταστροφή στον κόσμο το 1986.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) των Ηνωμένων Εθνών , ένας εποπτικός φορέας για την πυρηνική ενέργεια, αποκάλυψε αυτόν τον μήνα ότι το Εθνικό Συμβούλιο Ατομικής Ενέργειας (NSC) υπέστη σοβαρές ζημιές σε ρωσική επιδρομή με μη επανδρωμένο αεροσκάφος τον Φεβρουάριο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Σύνδεσμο Πυρηνικής Ενέργειας, η καταστροφή στο Τσερνόμπιλ οφειλόταν σε ελαττωματικό σχεδιασμό του αντιδραστήρα και στη λειτουργία του από ανεπαρκώς εκπαιδευμένο προσωπικό.

Όπως αποκάλυψε ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (IAEA), τον περασμένο Φεβρουάριο ρωσικό drone προκάλεσε σοβαρές ζημιές στον θόλο της κατασκευής, ο οποίος έχει ήδη χάσει τις βασικές του λειτουργίες ασφαλείας. Έκθεση ασφαλείας που ολοκληρώθηκε νωρίτερα αυτόν τον μήνα αναφέρει ότι, αν και ο θόλος παραμένει όρθιος και τα συστήματα παρακολούθησης λειτουργούν, δεν μπορεί πλέον να εξασφαλίσει την πλήρη συγκράτηση της ραδιενέργειας. Ο γενικός διευθυντής του IAEA, Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι, τόνισε την ανάγκη για ένα συνολικό σχέδιο αποκατάστασης, ώστε να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη πυρηνική ασφάλεια.

Ο οργανισμός προτείνει επίσης την αναβάθμιση της ασπίδας με:

-προηγμένα συστήματα παρακολούθησης διάβρωσης,

-αυτοματοποιημένο σύστημα υψηλής τεχνολογίας για τον έλεγχο του αντιδραστήρα,

-βελτιωμένο έλεγχο της υγρασίας.

Ο συνεχιζόμενος πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχει αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο για την εγκατάσταση.

Το 2026, με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), ο χώρος του Τσερνόμπιλ θα πραγματοποιήσει πρόσθετες προσωρινές επισκευές για να υποστηρίξει την αποκατάσταση της λειτουργίας συγκράτησης της ασπίδας NSC, ανοίγοντας το δρόμο για πλήρη αποκατάσταση μόλις λήξει η σύγκρουση.

«Ο IAEA – που διαθέτει ομάδα μόνιμα στον χώρο – θα συνεχίσει να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να στηρίξει τις προσπάθειες πλήρους αποκατάστασης της πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας στον χώρο του Τσερνόμπιλ», δήλωσε ο Γκρόσι σε ανακοίνωση.

Το δυστύχημα ξεκίνησε στις 26 Απριλίου 1986, με την έκρηξη του Αντιδραστήρα 4, που οδήγησε στην μεγαλύτερη απελευθέρωση ραδιενεργού υλικού στο περιβάλλον στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Περίπου 30 έως 50 άνθρωποι πέθαναν από άμεσο τραύμα από την έκρηξη ή από οξεία ακτινοβολία μέσα στους πρώτους μήνες μετά την καταστροφή.

Μετά το τραγικό γεγονός, οι κάτοικοι του Τσερνόμπιλ και των γύρω περιοχών εκκενώθηκαν για να αποφευχθούν τα εξαιρετικά υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας.

Ενώ οι μακροπρόθεσμοι θάνατοι από καρκίνους που προκαλούνται από την ακτινοβολία είναι πιο δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν, το Φόρουμ του ΟΗΕ για το Τσερνόμπιλ εκτίμησε ότι μπορεί να φτάσουν μέχρι τους 4.000 τελικούς θανάτους μεταξύ των πληθυσμών που εκτέθηκαν σε υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας, αν και τα νούμερα διαφέρουν σημαντικά, με τη Greenpeace να υπολογίζει δεκάδες χιλιάδες, αναδεικνύοντας τη δυσκολία στην εκτίμηση του συνολικού αριθμού θυμάτων.

Από τότε, ο χώρος έγινε γνωστός ως Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ (CEZ).

Η απουσία ανθρώπων επέτρεψε στην άγρια ζωή να αναπτυχθεί και να ευημερήσει στη Ζώνη Αποκλεισμού, η οποία περιέχει 11,28 millirem ακτινοβολίας, δηλαδή έξι φορές πάνω από το επιτρεπόμενο όριο έκθεσης για εργαζόμενους ανθρώπους.

Μια μελέτη το 2024 διαπίστωσε ότι τα σκυλιά είχαν υποστεί μεταλλάξεις και είχαν αναπτύξει μια νέα «υπερδύναμη» – είναι ανθεκτικά στην ακτινοβολία, τα βαρέα μέταλλα και τη ρύπανση.

Οι επιστήμονες συνέλεξαν δείγματα αίματος από 116 αδέσποτα σκυλιά που ζούσαν στη Ζώνη Αποκλεισμού, εντοπίζοντας δύο διαφορετικούς πληθυσμούς, και οι δύο γενετικά διακριτούς από άλλα σκυλιά στην ευρύτερη περιοχή.

Αυτό υποδηλώνει ότι τα ζώα έχουν προσαρμοστεί για να αντέχουν τη μακροχρόνια έκθεση σε αυτό το τοξικό περιβάλλον και εξηγεί γιατί συνεχίζουν να ευημερούν στην ερημική περιοχή.

Ο Norman J. Kleiman, επιστήμονας περιβαλλοντικής υγείας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ηγήθηκε μιας ομάδας ερευνητών για να μελετήσει πώς η ζωή σε αυτό το σκληρό περιβάλλον επηρέασε τη γενετική των σκυλιών, καθώς οι καταστροφές που μολύνουν ή καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον μπορούν να αναγκάσουν την άγρια ζωή να προσαρμοστεί σε αντίξοες συνθήκες.

Ο ίδιος και οι συνεργάτες του συνέλεξαν δείγματα αίματος από 116 «ημι-άγρια» σκυλιά, τα οποία πιάστηκαν με ανθρώπινο τρόπο γύρω από τον Πυρηνικό Σταθμό του Τσερνόμπιλ και σε απόσταση 10 μιλίων από την πόλη του Τσερνόμπιλ.

Αυτά τα δείγματα ελήφθησαν κατά τη διάρκεια διαδικασιών στειρώσεων και εμβολιασμών που πραγματοποιήθηκαν από το πρόγραμμα Clean Futures Fund Dogs of Chernobyl το 2018 και 2019.

Τα δείγματα αίματος μεταφέρθηκαν στις ΗΠΑ για εξαγωγή DNA και ανάλυση, η οποία αποκάλυψε τη μοναδική γενετική σύσταση των σκυλιών.

«Με κάποιο τρόπο, δύο μικροί πληθυσμοί σκύλων κατάφεραν να επιβιώσουν σε αυτό το εξαιρετικά τοξικό περιβάλλον», δήλωσε ο Kleiman.

«Εκτός από την ταξινόμηση της δυναμικής του πληθυσμού αυτών των σκύλων, κάναμε τα πρώτα βήματα για να κατανοήσουμε πώς η χρόνια έκθεση σε πολλαπλούς περιβαλλοντικούς κινδύνους μπορεί να έχει επηρεάσει αυτούς τους πληθυσμούς».

Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Canine Medicine and Genetics τον Μάρτιο του 2023.

Συγκεκριμένα, οι ερευνητές εντόπισαν σχεδόν 400 «αποκλίνουσες θέσεις» στο γονιδίωμα, δηλαδή περιοχές που παρουσιάζουν συμπεριφορές ή μοτίβα μεταβολής πολύ διαφορετικά από το υπόλοιπο γονιδίωμα.

Στη συνέχεια, εντόπισαν 52 γονίδια που συνδέονται με αυτές τις αποκλίνουσες θέσεις και «θα μπορούσαν να σχετίζονται με την έκθεση στη ρύπανση του περιβάλλοντος στον Πυρηνικό Σταθμό», όπως αναφέρει η μελέτη.

Με άλλα λόγια, το μολυσμένο περιβάλλον των σκυλιών προκάλεσε γενετικές μεταλλάξεις που μεταδόθηκαν από γενιά σε γενιά, οδηγώντας τελικά στην προσαρμογή τους στις δύσκολες συνθήκες.