Η έλλειψη ιατρικού προσωπικού, οι παραιτήσεις, οι αρνήσεις τοποθέτησης αναπληρωτών εκπαιδευτικών και η δυσκολία κάλυψης θέσεων δημοτικών υπαλλήλων, σε συνδυασμό με την αλματώδη αύξηση των ενοικίων λόγω Airbnb, έχουν οδηγήσει πολλούς δημάρχους να αναλάβουν πρωτοβουλίες που υπερβαίνουν τα στενά όρια των αρμοδιοτήτων τους.

Ετσι, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του άρθρου 32 του Ν. 4483/2017, οι νησιωτικοί δήμοι χορηγούν επιδόματα στέγασης και διαμονής προκειμένου να προσελκύσουν προσωπικό που διαφορετικά δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στο υψηλό κόστος ζωής των νησιών. Σε ορισμένους δήμους π.χ. η Μύκονος έχουν ήδη δημιουργηθεί δημοτικές κατοικίες, ενώ άλλοι δήμοι, όπως η Αστυπάλαια, έχουν εξασφαλίσει κονδύλια προκειμένου να προβούν σε ανέγερση αντίστοιχων κατοικιών.

Η στεγαστική κρίση που πλήττει τα νησιά -ιδίως τα πιο τουριστικά- αποτελεί τον μεγαλύτερο «εχθρό» της στελέχωσης. «Στην Αστυπάλαια τα ενοίκια έχουν διπλασιαστεί. Είναι αδύνατο για έναν νεοδιοριζόμενο υπάλληλο ή έναν αναπληρωτή να βρει σπίτι σε προσιτή τιμή. Το αποτέλεσμα είναι θέσεις να παραμένουν κενές», δηλώνει στον «Ε.Τ.» ο δήμαρχος Αστυπάλαιας, Νίκος Κομηνέας. Σύμφωνα με τον ίδιο, υπήρξαν περιπτώσεις δημοσίων υπαλλήλων, καθώς και αναπληρωτών εκπαιδευτικών που αρνήθηκαν την πρόσληψη, ακριβώς επειδή δεν κατάφεραν να εξασφαλίσουν στέγη. «Δεν είναι θέμα επιλογής. Είναι θέμα επιβίωσης. Αν δεν βοηθήσει ο δήμος, οι εκπαιδευτικοί και οι γιατροί δεν έρχονται», σημείωσε χαρακτηριστικά.

Οπως μας ενημέρωσε ο κ. Κομηνέας, η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Αστυπάλαια έχει ήδη προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Μετά από αίτημα του δημάρχου, εγκρίθηκε χρηματοδότηση 1,2 εκατ. ευρώ από το υπουργείο Εσωτερικών για την ανέγερση 6 έως 9 κατοικιών σε δημοτικό οικόπεδο. Το έργο αυτό στοχεύει στη δημιουργία μόνιμης στεγαστικής υποδομής για εκπαιδευτικούς, γιατρούς και δημοτικούς υπαλλήλους. Παράλληλα, ο Δήμος Αστυπάλαιας έχει ήδη επικυρώσει επί της αρχής επίδομα για αναπληρωτές εκπαιδευτικούς, ενώ χορηγεί οικονομική ενίσχυση έως 600 ευρώ για ιατρικό προσωπικό και 200 ευρώ και άνω για μόνιμους ή δημοτικούς υπαλλήλους χωρίς κατοικία στο νησί.

Στα Κύθηρα, ο δήμαρχος Στράτος Χαρχαλάκης με δηλώσεις του στον «Ε.Τ.» τονίζει ότι η ανάγκη για κίνητρα δεν είναι καινούργια. «Από το 2017 έως σήμερα έχουμε διαθέσει πάνω από 160.000 ευρώ μόνο για επιδόματα διαμονής γιατρών. Αν δεν το κάναμε, το νησί θα έμενε χωρίς βασικές ιατρικές ειδικότητες», εξηγεί. Το Δημοτικό Συμβούλιο έχει επίσης εγκρίνει επίδομα ενοικίου για αναπληρωτές εκπαιδευτικούς, το οποίο μάλιστα θα καταβληθεί αναδρομικά από την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Στην αρχική απόφαση υπήρχε πρόβλεψη να συμπεριληφθούν και οι νεοδιοριζόμενοι σε διετή δοκιμαστική περίοδο, ωστόσο αυτό «σκοντάφτει» στην απουσία επικαιροποιημένου θεσμικού πλαισίου. Σήμερα, στα Κύθηρα ισχύουν: 600 ευρώ για γιατρούς, 200 ευρώ και άνω για αναπληρωτές εκπαιδευτικούς, 330 ευρώ για δημόσιους και δημοτικούς υπαλλήλους χωρίς κατοικία. Ολες οι παροχές χρηματοδοτούνται από ίδιους πόρους του δήμου.

Το θεσμικό υπόβαθρο που επιτρέπει σήμερα στους δήμους να διευκολύνουν τους υπαλλήλους τους δεν θα υπήρχε χωρίς την πρωτοβουλία του πρώην δημάρχου Μυκόνου, Κωνσταντίνου Κουκά. Οπως υπογραμμίζει στον «Ε.Τ.», ο ίδιος εισηγήθηκε στην Κεντρική Διοίκηση την ανάγκη να προβλεφθεί ρητά η δυνατότητα χορήγησης χρηματικού επιδόματος – και όχι μόνο παροχής στέγης ή σίτισης. Παράλληλα, με δικές του πρωτοβουλίες η ΚΕΔΕ υιοθέτησε ομόφωνα πρόταση το 2022, ζητώντας νομοθετική ρύθμιση που θα επιτρέπει στους νησιωτικούς και ορεινούς δήμους να προσφέρουν κίνητρα είτε σε είδος είτε σε χρήμα, με βάση τις οικονομικές τους δυνατότητες. «Η Μύκονος, η οποία αντιμετώπισε πολύ νωρίς το φαινόμενο των υπέρογκων ενοικίων, έδειξε και πρακτικά δρόμο. Το 2019 εγκαινίασε συγκρότημα δημοτικών κατοικιών στο Μαράθι για τη στέγαση 20 και πλέον εκπαιδευτικών, μια πρωτοποριακή κίνηση που αντιμετωπίστηκε ως μοντέλο για άλλους νησιωτικούς δήμους», μας επισημαίνει ο κ. Κουκάς.

Το πρόβλημα και οι πρωτοβουλίες

Παρότι αρκετοί μικροί νησιωτικοί δήμοι έχουν υιοθετήσει ανάλογες πρωτοβουλίες, η πρακτική δεν είναι καθολική και αυτό συμβαίνει, καθώς υπάρχουν δήμοι οι οποίοι δεν διαθέτουν πλεόνασμα πόρων για να το αξιοποιήσουν για αυτόν το σκοπό. Αυτό είναι ένα ζητούμενο, κυρίως σε δήμους που δεν έχουν έσοδα π.χ. από τον τουρισμό.

Η Νίσυρος παρέχει 200 ευρώ μηνιαίως σε αναπληρωτές και νεοδιορισμένους εκπαιδευτικούς. Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας χορηγεί επίδομα στέγασης 180 ευρώ στους υπαλλήλους της. Η Αστυπάλαια, η Μύκονος και τα Κύθηρα έχουν πιο ολοκληρωμένες πολιτικές, καλύπτοντας γιατρούς, εκπαιδευτικούς και δημοτικούς υπαλλήλους.

Ωστόσο, απουσιάζει μια συγκροτημένη εθνική πολιτική που να αντιμετωπίζει συνολικά το στεγαστικό πρόβλημα στα νησιά. Οι δήμοι αποφασίζουν κατά περίπτωση, ανάλογα με τα οικονομικά τους, με αποτέλεσμα οι παροχές να διαφέρουν σημαντικά από περιοχή σε περιοχή.

Κοινή συνισταμένη στις τοποθετήσεις των δημάρχων είναι ότι τα κίνητρα δεν αποτελούν «προνόμια», αλλά αναγκαία λύση για να μπορέσουν να λειτουργήσουν σχολεία, Κέντρα Υγείας και δημοτικές υπηρεσίες. «Η Αυτοδιοίκηση κλήθηκε να λύσει ένα πρόβλημα που δεν δημιούργησε», τονίζουν. Το υψηλό κόστος στέγασης έχει μετατραπεί σε εμπόδιο που απειλεί την ίδια τη λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών στα νησιά.