Από τη συζήτησή μας δεν θα μπορούσε να λείψει η αναφορά στην ομόφωνη θετική γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ και του ΚΑΣ επί του συνόλου των προωθημένων προμελετών για την επέκταση και την αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. «Η Ελλάδα αποκτά το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο που της αξίζει», ανέφερε η κ. Μενδώνη, υπογραμμίζοντας ότι το μουσείο αποτελεί το «σημαντικότερο του είδους του, παγκοσμίως, ως η επιφανέστερη κιβωτός της αρχαιοελληνικής τέχνης. Παράλληλα, αποτελεί εξέχον τοπόσημο της πρωτεύουσας και έναν κορυφαίο θεσμό του νεοελληνικού κράτους». Στόχος, όπως μας περιέγραψε η κ. Μενδώνη, είναι να αναδειχθούν «τα πολλαπλά του πρόσωπα, παραδίδοντας, ταυτόχρονα, ένα μουσείο ανανεωμένο και σαφώς μεγαλύτερο, ευθυγραμμισμένο με τις πιο σύγχρονες μουσειολογικές απαιτήσεις, με ένα πρότυπο ερευνητικό κέντρο και έναν δημόσιο κήπο, σεβόμενοι απολύτως το υφιστάμενο κτιριακό συγκρότημα, που είναι χαρακτηρισμένο μνημείο». Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της Σύμβασης Δωρεάς του Σπύρου και της Ντόροθι Λάτση, οι μελέτες εφαρμογής και τα τεύχη δημοπράτησης ολοκληρώνονται στις αρχές του 2027.

 Κατά την ομιλία σας, πριν από έναν χρόνο, στην Ολομέλεια της Βουλής, επισημάνατε ότι το υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί περισσότερα από 830 έργα. Το 2024 θέσατε ως κεντρικό στόχο «έναν πολιτισμό για τον καθένα», στόχος που έχει εδραιωθεί. Ποιο είναι το στίγμα του Προϋπολογισμού για το 2026;

Η σαφής και ρεαλιστική στοχοθεσία, με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και απτά αποτελέσματα, αποτελεί ουσιώδες στοιχείο της πολιτικής. Χαίρομαι που εκτιμάτε ότι οι στόχοι, που έχουμε θέσει στο υπουργείο Πολιτισμού, υλοποιούνται. Ο «πολιτισμός για τον καθένα» είναι ένας διαρκής στόχος, που υπηρετούμε σταθερά επί έξι χρόνια. Η ίδια αντίληψη διαπνέει και τον Προϋπολογισμό του 2026, ο οποίος, άλλωστε, βαδίζει στα χνάρια των προηγούμενων, δίνοντας συνέχεια και συνέπεια στις πολιτικές μας. Σήμερα, είναι ενεργά περισσότερα από 850 έργα συνολικού προϋπολογισμού άνω του 1,3 δισ. ευρώ, επιπλέον όσων αποπερατώθηκαν και αποτελούν πλέον κοινό κτήμα. Το 2026, στόχος μας είναι να ολοκληρώσουμε τις πολιτιστικές υποδομές που είναι σε εξέλιξη και να σχεδιάσουμε άλλες αναγκαίες -σύμφωνα με την Πολιτιστική Χάρτα Ανάπτυξης και Ευημερίας-, να δημιουργήσουμε προοπτικές και ευκαιρίες για τους ανθρώπους του πολιτισμού, να κάνουμε τον τομέα ακόμη πιο εξωστρεφή και αυτοδύναμο.

Εν όψει της οικονομικής αξιοπιστίας που αποτυπώνεται και στον πολιτισμό, θα ήθελα το σχόλιό σας για την εκλογή του Κυριάκου Πιερρακάκη στην προεδρία του Eurogroup.

Η εκλογή του υπουργού Οικονομικών της Ελληνικής Δημοκρατίας στην προεδρία του Eurogroup αποτελεί την πειστικότερη απόδειξη ότι η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως πρότυπο συνετής διαχείρισης και βιώσιμης ανάπτυξης. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη πορεύεται με στιβαρό σχεδιασμό και πλήρη προπαρασκευή. Επιτυγχάνει οικονομική και πολιτική σταθερότητα, σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον, σχεδιάζοντας μακροπρόθεσμα το μέλλον. Μια ρωμαλέα οικονομία έχει αμφίδρομη σχέση με τον πολιτισμό: Του παρέχει περισσότερους πόρους, σταθερό περιβάλλον -οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό- για την ανάπτυξή του. Την ίδια στιγμή αναδεικνύεται και η ουσιαστική συμβολή του πολιτισμού, καθώς ο ίδιος προσελκύει έσοδα, προάγει την ανάπτυξη, προκαλεί και προσκαλεί επενδύσεις, δημιουργεί θέσεις εργασίας. 

Πότε προβλέπεται η ολοκλήρωση των έργων στο Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων και το Παλαιό Μουσείο Ακρόπολης;

Τα δύο πολύ σημαντικά μουσεία ανοίγουν τις πύλες τους μέσα στο 2026. Πρώτο, πιθανότατα, το Παλαιό Μουσείο, επί του Βράχου της Ακρόπολης, και μετά το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, στον Πειραιά. Οι εργασίες μετασκευής της παλιάς σιταποθήκης στο λιμάνι προχωρούν με εξαιρετικά εντατικούς ρυθμούς. Πριν από λίγες ημέρες, πραγματοποίησα αυτοψία στο εργοτάξιο και διαπίστωσα την πρόοδο, αλλά και την τρομερή συνθετότητα του έργου. Πρόκειται για ένα εμβληματικό μουσείο, που έλειπε από τον μουσειακό χάρτη της πατρίδας μας. Ενα μουσείο που αναδεικνύει την πολυχιλιετή σχέση του ελληνικού λαού με τη θάλασσα. Πολυσύνθετο έργο είναι και η σωστή αποκατάσταση και επανάχρηση του κτιρίου του Παλαιού Μουσείου στην Ακρόπολη, το οποίο εντάσσεται οργανικά στο ανατολικό πλάτωμα του Βράχου. Παράλληλα, αναδεικνύεται και ο περιβάλλων χώρος του, με την απομάκρυνση των λιθοσωρών, με το μυκηναϊκό τείχος -για πρώτη φορά επισκέψιμο- με τα στοιχεία του προ-Παρθενώνα. Οργανώνονται συστηματικά οι δυτικές αποθήκες του πολύτιμου αρχαιολογικού υλικού, από τα μνημεία της Ακρόπολης, αλλά και το εργαστήριο συντήρησης. Στο μουσείο θα φιλοξενούνται αρχαιολογικές περιοδικές εκθέσεις σχετικές με την ιστορία και την αρχαιολογία των Αθηνών, παράλληλα με εκθέσεις σύγχρονης τέχνης εμπνεόμενες και συνομιλούσες με την αρχαιότητα, ενώ, μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας, αναδεικνύονται -στην τρίτη εκθεσιακή ενότητα- τα μνημεία της Ακρόπολης. 

Στην πρόσφατη συνάντηση του Φόρουμ Αρχαίων Πολιτισμών τονίστηκε η καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης και των πλαστών αρχαιοτήτων. Τι προβλέπει το νέο νομοσχέδιο του ΥΠΠΟ για την πλαστογραφία, τον έλεγχο της αγοράς έργων τέχνης;

Η καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών, αλλά και των πλαστών αρχαιοτήτων, αποτέλεσε μία από τις δύο καίριες θεματικές που έθεσε προς συζήτηση η Ελληνική Προεδρία στο Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών. Η προστασία της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς από την παράνομη διακίνηση αποτελεί προτεραιότητα στις πολιτικές μας. Δίνουμε έμφαση στην πρόληψη, στη διεθνή συνεργασία και τη διεκδίκηση του επαναπατρισμού αρχαιοτήτων από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές του εξωτερικού. Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Ελλάδα σημείωσε πολύ σημαντικές επιτυχίες στο πεδίο αυτό, ιδιαίτερα μέσω της συνεργασίας μας με τις ΗΠΑ. Ομως, στα πολιτιστικά αγαθά συμπεριλαμβάνονται και τα έργα τέχνης. Με το σχετικό νομοσχέδιο -από τα πρώτα που θα συζητηθούν το 2026- που αφορά την αντιμετώπιση της πλαστότητας των έργων τέχνης, που έχει λάβει διεθνώς τεράστιες διαστάσεις, συνδεόμενη με το παγκόσμιο έγκλημα και το ξέπλυμα χρήματος, θεσπίζεται ειδικό αδίκημα για την κατασκευή, την παραποίηση, την έκθεση και τη διακίνηση έργων τέχνης και συλλεκτικών αντικειμένων, με σκοπό την παραπλάνηση τρίτων. Οπως και το ιδιαίτερο αδίκημα της φθοράς έργων τέχνης, σε δημόσιους ή κοινόχρηστους χώρους, συμπεριλαμβανομένων των μουσείων. Συστήνεται αυτοτελής δομή στο υπουργείο, που θα παρακολουθεί τη διακίνηση πλαστών έργων τέχνης και συλλεκτικών αντικειμένων, τηρώντας σχετικό ειδικό αρχείο. Τέλος, δημιουργείται μητρώο ορκωτών πραγματογνωμόνων, αρμόδιων για τη διαπίστωση της γνησιότητας έργων τέχνης και συλλεκτικών αντικειμένων.

Πώς θα χαρακτηρίζατε τη χρονιά που κλείνει για το ΥΠΠΟ, ποιος ο στόχος σας για το 2026;

Το 2025 ήταν χρονιά αποδοτική, καθώς αποπερατώθηκαν σημαντικά έργα και αποδόθηκαν νέες υποδομές σε κοινή χρήση. Παράλληλα, αν και τα περισσότερα έργα είναι σύνθετα και απαιτούν ιδιαίτερο χρόνο, χάρη στην εργώδη προσπάθεια και την αφοσίωση των στελεχών του ΥΠΠΟ, σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος σε πλειάδα άλλων, υπό εξέλιξη, έργων, που πρόκειται να αποδοθούν εντός του επόμενου έτους. Αναφέρθηκα ήδη στο Τατόι, στο Παλαιό Μουσείο της Ακρόπολης και το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Σε αυτά να προσθέσουμε το Μουσείο των Ευρημάτων του Μετρό Θεσσαλονίκης, το Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά, αλλά και τα Μουσεία στο Αγαθονήσι, στη Χάλκη, στη Χίο, στο Αργοστόλι, στο Αργος, το Μουσείο της Βιοτεχνίας Ελληνικών Μαντηλιών στο Μεταξουργείο, το Πολυάνδριο των Δεσμωτών του Φαλήρου και το αναστηλωμένο Μέγαρο Πρόκες φον Οστεν στη Φειδίου 3, στην Αθήνα. Ταυτόχρονα, το αποκατεστημένο τέμενος Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο, μαζί με τρεις μεταβυζαντινούς ναούς στην ευρύτερη περιοχή του, η Σχολή Μαρμαροτεχνίας στην Τήνο, το ανακαινισμένο συνεδριακό κέντρο στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών. Εκείνο που θέλω να τονίσω δεν είναι μόνο το πλήθος των έργων που αποδίδονται, αλλά και τη γεωγραφική διασπορά τους σε όλη τη χώρα και την ένταξή τους, ως αυτόνομων, αλλά και αλληλεξαρτώμενων ψηφίδων, σε ένα ευρύτερο δίκτυο μνημείων και μουσείων.

Σε ποια φάση βρίσκεται σήμερα το έργο στο πρώην Βασιλικό Κτήμα στο Τατόι;

Στην αποκατάσταση, στην ανάδειξη και την απόδοση στο κοινό του πρώην Βασιλικού Κτήματος στο Τατόι -ένα εξαιρετικά σύνθετο και πολυεπίπεδο έργο- απασχολούνται πέντε υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και δεκάδες εξωτερικοί συνεργάτες. Τα έργα της ολοκλήρωσης και της λειτουργίας των μουσειακών υποδομών -του Ανακτόρου με την ενότητα των κήπων, τα Μαγειρεία, το Παλαιό και το Νέο Βουστάσιο, κτίρια υποστηρικτικών λειτουργιών για το κοινό, η εκκλησία, το νεκροταφείο και το σύνολο των δικτύων, στον ιστορικό πυρήνα -που αποτελεί αρμοδιότητα του υπουργείου Πολιτισμού- θα αποδοθούν το τελευταίο τρίμηνο του 2026, δημιουργώντας έναν υπερτοπικό πόλο Ιστορίας, πολιτισμού και αναψυχής. Πριν από λίγες ημέρες, προκηρύχθηκε -μέσω του ΤΑΙΠΕΔ- ο διαγωνισμός μακροχρόνιας μίσθωσης 24 επιπλέον κτιρίων, προκειμένου να αξιοποιηθούν ως χώροι φιλοξενίας, εστίασης, αναψυχής, σύμφωνα με τις χρήσεις, που έχουν καθοριστεί από τα υπουργεία Περιβάλλοντος-Ενέργειας και Πολιτισμού, και σύμφωνα με το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο για το κτήμα, που είναι σε εξέλιξη.

Τι έχει αλλάξει σήμερα στο ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών; Με πρόσφατες δηλώσεις σας φαίνεται ότι «δεν είμαστε ακόμη κοντά σε ένα θετικό αποτέλεσμα».

Για την ακρίβεια, επεσήμανα ότι «θα θέλαμε να έχουμε προχωρήσει περισσότερο». Ο δρόμος, όμως, που έχει διανυθεί δεν είναι διόλου αμελητέος. Από το 2019, υπό την καθοδήγηση του πρωθυπουργού, δουλεύουμε μεθοδικά για το πάγιο αίτημα της χώρας μας. Συνομιλούμε με τη βρετανική πλευρά -παλαιότερα αυτό ήταν αδιανόητο- προβάλλοντας, αμφότεροι, τα επιχειρήματά μας, ενώ κινούμαστε με πλήρη σεβασμό στις κόκκινες γραμμές μας. Εχουν γίνει πολλά και ουσιαστικά, τα τελευταία έξι χρόνια, περισσότερα από ποτέ. Ομως, δεν θα σταματήσω να τονίζω ότι η υπόθεση των Γλυπτών απαιτεί χρόνο, επιμονή και λεπτεπίλεπτες ενέργειες. Ο χρόνος κυλά υπέρ μας, προσθέτοντας, σε παγκόσμια κλίμακα, όλο και περισσότερους υποστηρικτές, αναδεικνύοντας εναργέστερα το δίκαιο του αιτήματός μας.

Κλείνοντας, ο πολιτισμός δίνει ποιότητα στην πολιτική, στη ζωή και την κοινωνία. Απευθυνόμενη και σε πολίτες που ίσως δεν γνωρίζουν το έργο του ΥΠΠΟ της τελευταίας εξαετίας, τι πιστεύετε ότι τελικά υπερισχύει, η αξιολόγηση του έργου ή οι κομματικές ταυτότητες;

Μην υποτιμάμε ποτέ τους πολίτες και το αισθητήριό τους. Οσο θόρυβο και αν ξεσηκώνουν ορισμένες ομάδες, όσο μειοψηφικές και αν είναι, ο κόσμος και βλέπει και κρίνει. Τα έργα και οι δράσεις που υλοποιούμε είναι παραπάνω από ορατές, όπως αποδεικνύει το πλήθος εκείνων που εξοικειώνεται με αυτά. Η επισκεψιμότητα των μνημείων, των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων, όπως και η εμπιστοσύνη που περιβάλλει τις δράσεις μας στη σύγχρονη δημιουργία, αποδεικνύει ότι η κοινωνία των πολιτών όχι μόνο δεξιώνεται το έργο μας, αλλά το κάνει κτήμα της. Και είναι αποκλειστικό της κτήμα. Οπως θα ήμουν άδικη, αν παρέβλεπα ότι υπάρχουν και πολιτικοί αντίπαλοι, που ασκούν, ενίοτε, σκληρή κριτική, αναγνωρίζοντας, όμως, γενναιόδωρα, και τις θετικές πλευρές. Η αξιολόγηση του έργου μας, με κορυφαία στιγμή τις εκλογές, είναι το θεμέλιο της Δημοκρατίας. Και αυτό αποτελεί και τη δική μας πυξίδα.