Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία για χρηματοδότηση της Ουκρανίας με τα «παγωμένα» κρατικά περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας, μετά από μια 16ωρη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες, σε μια σημαντική ήττα για τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς και την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Σε εφαρμογή το plan B

Αντ’ αυτού, σημειώνει σε ανάλυσή του το POLITICO, περιγράφοντας το παρασκήνιο της μαραθώνιας Συνόδου Κορυφής, οι χώρες αναγκάστηκαν να συμφωνήσουν σε ένα εφεδρικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης βασισμένο στο κοινό χρέος της ΕΕ, το οποίο προωθούσε επί εβδομάδες ο πρωθυπουργός του Βελγίου Μπαρτ ντε Βέβερ και το οποίο θεωρούνταν απίθανο μέχρι λίγες ώρες πριν από την επίτευξη της συμφωνίας. Σε ένα ακόμη πλήγμα για την ενότητα της ΕΕ, τρεις χώρες ― η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Τσεχική Δημοκρατία ― δεν θα συμμετάσχουν.

«Το συμπέρασμα, μετά από σήμερα, είναι ότι η υποστήριξή μας προς την Ουκρανία είναι εγγυημένη», δήλωσε η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέττε Φρέντερικσεν, καθώς η σύνοδος κορυφής ολοκληρώθηκε στις 3 π.μ.

Η συμφωνία αποτελεί ζωτική σωτηρία για την οικονομία της Ουκρανίας, η οποία έχει πληγεί από τον πόλεμο και αντιμετωπίζει τον κίνδυνο μιας επικείμενης κρίσης ρευστότητας ήδη από την επόμενη άνοιξη, καθώς η σύγκρουση με τη Ρωσία συνεχίζεται για τέταρτη χρονιά.

Αν και η συμφωνία επιτρέπει σε όλους να διεκδικήσουν τη νίκη, δεν ήταν αυτή η λύση που η Γερμανία και η Επιτροπή είχαν προωθήσει κατά την προετοιμασία της συνόδου κορυφής.

«Φυσικά, σε μερικούς δεν άρεσε… θέλουν να τιμωρήσουν τον [Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ] Πούτιν αφαιρώντας του τα χρήματά του», είπε ο Ντε Βέβερ, αναφερόμενος στο αρχικό σχέδιο να χρησιμοποιηθούν τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας. Ωστόσο, «η πολιτική δεν είναι συναισθηματική υπόθεση» και «η λογική επικράτησε».

Εδώ και εβδομάδες, η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ και το Βερολίνο ασκούν πιέσεις στα κράτη μέλη να οριστικοποιήσουν ένα αμφιλεγόμενο σχέδιο για τη χρήση έως και 210 δισ. ευρώ από τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Ο Ντε Βέβερ εξασφάλισε για άλλη μια φορά ότι αυτό δεν θα συμβεί, αφού είχε ήδη ανατρέψει το σχέδιο για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία κατά τη διάρκεια μιας προηγούμενης συνόδου κορυφής τον Οκτώβριο.

Αντ’ αυτού, οι ηγέτες συμφώνησαν να δανειστούν από κοινού 90 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση ενός δανείου προς την Ουκρανία για δύο χρόνια. Το δάνειο αυτό θα εγγυηθεί ο κοινός προϋπολογισμός της ΕΕ.

Αν και αυτή η επιλογή άρεσε στις χώρες του νότου, δεν ήταν της αρεσκείας της Γερμανίας και των βορειοευρωπαϊκών συμμάχων της, οι οποίοι παραδοσιακά αντιτίθενται στην εγγύηση ομολόγων για τις χώρες με υψηλό χρέος.

Τελικά όμως, η επείγουσα ανάγκη χρηματοδότησης της Ουκρανίας και η απελπισία των ηγετών της ΕΕ να δείξουν την υποστήριξή τους, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ διστάζει και ο Πούτιν μιλάει για νίκη, κέρδισαν την ημέρα.

Σε μια παραχώρηση προς τη Γερμανία, οι ηγέτες άνοιξαν την πόρτα στη χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για την αποπληρωμή του δανείου προς την Ουκρανία. Αλλά αυτό είναι κάτι που πρέπει να επιλυθεί στο μέλλον.

Η τακτική του Ντε Βέβερ

Με το Βέλγιο να αντιδρά έντονα στο σχέδιο χρήσης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση του δανείου από την πρώτη στιγμή που παρουσιάστηκε, οι διπλωμάτες και οι οικονομικοί εμπειρογνώμονες της ΕΕ πέρασαν πολλές άυπνες νύχτες πριν από τη σύνοδο κορυφής, τελειοποιώντας τη νομική διατύπωση και προσφέροντας επιπλέον οικονομικά αποθέματα ασφαλείας για να καθησυχάσουν τον Ντε Βέβερ.

Τα διακυβεύματα ήταν πολύ υψηλά για τον πρωθυπουργό του Βελγίου, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος των «παγωμένων» περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας στην Ευρώπη βρίσκεται στην κατοχή της χρηματοοικονομικής εταιρείας Euroclear, η οποία τυχαίνει να είναι εγγεγραμμένη στο Βέλγιο.

Ο Ντε Βέβερ ζήτησε επανειλημμένα ότι, σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη αυτού του σχεδίου, οι χώρες της ΕΕ θα έπρεπε να διαθέσουν απεριόριστα χρηματικά ποσά για να προστατεύσουν το Βέλγιο στην απίθανη περίπτωση που το Κρεμλίνο ανακτούσε τα χρήματα.

Ωστόσο, αυτό ήταν ένα υπερβολικά μεγάλο αίτημα ακόμη και για τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ιδέας των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, οι οποίοι απέρριψαν την πρόταση του Βελγίου ως «λευκή επιταγή».

Ενώ οι τακτικές του Ντε Βέβερ για να εκτροχιάσει τις διαπραγματεύσεις ήταν δημοφιλείς στην πατρίδα του, τον έκαναν παρία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπου οι ομόλογοί του ηγέτες έπαιξαν με την ακραία ιδέα να υπερψηφίσουν το Βέλγιο ως έσχατη λύση για να περάσει η συμφωνία. Αλλά τίποτα από αυτά δεν αποδείχθηκε απαραίτητο.

Καθώς η Επιτροπή προσπαθούσε απεγνωσμένα να σώσει το σχέδιο για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, μια ξεχωριστή ομάδα χωρών με επικεφαλής το Βέλγιο και την Ιταλία σχεδίαζε κρυφά να επαναφέρει το προτιμώμενο από αυτές σχέδιο Β: το κοινό χρέος της ΕΕ.

«Αποδείχθηκε η πιο ρεαλιστική και πρακτική λύση», δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν στους δημοσιογράφους.

Η συμφωνία Mercosur και ο προϋπολογισμός της ΕΕ

Μια ολόκληρη μέρα διπλωματικής φρενίτιδας ξεκίνησε με τους ηγέτες της ΕΕ να ωθούν το δύσκολο ζήτημα της χρηματοδότησης της Ουκρανίας στο τέλος της ατζέντας ― μόνο για να επιστρέψουν αργότερα το βράδυ, αφού οι βοηθοί τους είχαν προετοιμάσει μια συμφωνία πίσω από κλειστές πόρτες.

«Υπάρχει μια αλληλεπικάλυψη μεταξύ των τριών θεμάτων της συνόδου κορυφής: της συμφωνίας Mercosur, των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και του επόμενου προϋπολογισμού της ΕΕ», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ.

Ήταν προφανές από την αρχή ότι ο Μερτς— ο οποίος αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις στην πατρίδα του από την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία — δεν μπορούσε να επιστρέψει στο Βερολίνο με άδεια χέρια.

Εκτός από την υποστήριξή του στο σχέδιο για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, ο Γερμανός είναι υποστηρικτής της εμπορικής συμφωνίας Mercosur με τη Νότια Αμερική, η οποία κρέμεται από μια κλωστή εδώ και δεκαετίες και επρόκειτο να υπογραφεί αυτή την εβδομάδα.

Ωστόσο, σύντομα κατέστη σαφές ότι η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζιόρτζια Μελόνι — η οποία έχει αποκτήσει φήμη στις Βρυξέλλες ως ρεαλίστρια — θα προσπαθούσε να υπονομεύσει και τα δύο αγαπημένα σχέδια του Μερτς.

Εξασφάλισε την αναβολή της συμφωνίας Mercosur μέχρι τον Ιανουάριο και συνεργάστηκε με τον Ντε Βέβερ για να αποσυναρμολογήσει σταδιακά το σχέδιο για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.

«Η κοινή λογική επικράτησε», δήλωσε η Μελόνι.

Τι συμφώνησαν οι ηγέτες

Μετά από μαραθώνιες διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξαν σε συμφωνία στη Σύνοδο Κορυφής για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας με περίπου 90 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2026-2027.

Την ανακοίνωση έκανε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, τονίζοντας ότι «η απόφαση για τη χορήγηση ποσού 90 δισεκ. ευρώ ώστε να υποστηριχθεί η Ουκρανία για το 2026-2027 εγκρίθηκε. Τηρήσαμε τη δέσμευση μας».  Ωστόσο, το σχέδιο δεν περιλαμβάνει την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχία, οι οποίες τάχθηκαν κατά της περαιτέρω βοήθειας προς το Κίεβο.

Τα χρήματα θα συγκεντρωθούν μέσω κοινού δανεισμού μεταξύ 24 από τις 27 χώρες της ΕΕ, αλλά χρειαζόταν να συμφωνήσουν όλες με το σχέδιο, επειδή είναι εγγυημένο από τον κεντρικό μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ. Έτσι λοιπόν, οι χώρες της ΕΕ, πλην Τσεχίας, Ουγγαρίας και Σλοβακίας θα ενωθούν και θα συγκεντρώσουν 90 δισεκατομμύρια ευρώ σε κοινό χρέος, με την υποστήριξη του προϋπολογισμού της ΕΕ. Τα χρήματα θα δανειστούν στην Ουκρανία τα επόμενα δύο έτη.

Παραμένουν ανοιχτά ζητήματα όπως η αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν οικονομικά το Κίεβο, αλλά η χρήση τους προκαλεί έντονες διαφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών.

Η Ουκρανία θα χρησιμοποιήσει στη συνέχεια τις μελλοντικές ρωσικές πολεμικές αποζημιώσεις για να αποπληρώσει την ΕΕ. Αν η Ρωσία αρνηθεί να καταβάλει τα χρήματα, «η Ένωση διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει» τα παγωμένα κρατικά της περιουσιακά στοιχεία «για να αποπληρώσει το δάνειο», έγραψαν οι ηγέτες της ΕΕ στα τελικά συμπεράσματα της συνόδου κορυφής, την κοινή δήλωση που εξέδωσαν οι χώρες στο τέλος των συνομιλιών.

Μερτς: Τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα χρηματοδοτήσουν το δάνειο στην Ουκρανία

Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην Ευρώπη θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του δανείου προς την Ουκρανία, σε περίπτωση που η Ρωσία δεν προβεί σε αποζημιώσεις μετά το τέλος του πολέμου.

«Τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν δεσμευμένα μέχρι η Ρωσία να καταβάλει τις αποζημιώσεις στην Ουκρανία», τόνισε ο Μερτς. «Η Ουκρανία θα χρειαστεί να ξεπληρώσει το δάνειο μόνο αφού η Ρωσία εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Εάν δεν το πράξει, θα χρησιμοποιήσουμε τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο», πρόσθεσε.

Ο καγκελάριος ανέφερε ότι το δάνειο πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ θα είναι διαθέσιμο το αργότερο το δεύτερο μισό του Ιανουαρίου και θα εξασφαλίσει την οικονομική σταθερότητα της Ουκρανίας για τα επόμενα δύο χρόνια. Όπως σημείωσε, η συμφωνία των ηγετών της ΕΕ αποτελεί «καλά νέα για την Ουκρανία και κακά νέα για τη Ρωσία».

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα, το δάνειο θα συμβάλει στην ενίσχυση των ευρωπαϊκών και ουκρανικών αμυντικών βιομηχανιών, ενώ η Ουκρανία καλείται να συνεχίσει να τηρεί το κράτος δικαίου, με ιδιαίτερη έμφαση στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Επιπλέον, λαμβάνεται υπόψη ο ειδικός χαρακτήρας των πολιτικών ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών και τα συμφέροντα ασφάλειας όλων των κρατών της ΕΕ.

Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει τη σημασία της συνέχισης των εργασιών για την αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, τα οποία παραμένουν δεσμευμένα με στόχο την αποζημίωση της Ουκρανίας για τις ζημίες που προκάλεσε η Ρωσία με την επίθεσή της. Η διαδικασία αυτή θα εξεταστεί περαιτέρω από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προκειμένου να θεσπιστεί ένα Δάνειο Αποζημιώσεων με νομική και τεχνική σαφήνεια.

Τα υπόλοιπα σημεία της Συνόδου Κορυφής

Η ΕΕ χαιρετίζει τις ειρηνευτικές προσπάθειες στη Γάζα και επαναβεβαιώνει την ανάγκη για λύση δύο κρατών.

Καταδικάζονται οι πρόσφατες υβριδικές επιθέσεις κατά των κρατών-μελών και επισημαίνεται η ανάγκη  προστασίας κρίσιμων υποδομών. Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες συμφώνησαν για το μακροπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο πριν από το τέλος του 2026, ώστε να εξασφαλιστεί η ομαλή χρηματοδότηση της ΕΕ από το 2028.

Επιταχύνεται η διαδικασία ένταξης νέων κρατών-μελών, με στόχο τις απαραίτητες προετοιμασίες για τον επόμενο γύρο προσχωρήσεων.