Η συγκλονιστική εικόνα είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο: άνθρωποι σκαρφαλωμένοι πάνω σε ένα τσιμεντένιο σύνορο, που για σχεδόν τρεις δεκαετίες είχε χωρίσει μία πόλη, μία χώρα και μία ολόκληρη ήπειρο, έναν ολόκληρο κόσμο. Ανθρωποι πάνω στο τσιμεντένιο φρούριο που τους χώριζε από την ελευθερία της Δύσης. Εστεκε εκεί από το 1961.

Στις 9 Νοεμβρίου 1989 το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας -το πιο σκληρό κι απάνθρωπο κομμουνιστικό καθεστώς σε ευρωπαϊκό έδαφος- ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά χαλάρωση των ταξιδιωτικών περιορισμών. Ηταν μία ασαφής ανακοίνωση.

Κανείς δεν είχε καταλάβει ακριβώς τι εννοούσαν οι Ανατολικογερμανοί όταν, για να κατευνάσουν τις κοινωνικές αντιδράσεις από δυναμικές κινητοποιήσεις στη Λειψία, που είχαν ξεσπάσει ακριβώς έναν μήνα πριν, έδωσαν μια σχεδόν λαθεμένη οδηγία περί ελεύθερης διέλευσης προς τη Δ. Γερμανία. Ενας επιπόλαιος κρατικός αξιωματούχος, ο Γκίντερ Σαμπόφσκι, το ανακοίνωσε από βιασύνη και λάθος σε μια συνέντευξή του. Ουσιαστικά ήταν ένα σημερινό… fake news που στάθηκε αδύνατον να μη γίνει πραγματικότητα. Οι σαστισμένοι φύλακες άνοιξαν τα σύνορα. Αυτό ήταν. Το Τείχος έπεσε. «Σαν οι εκατοντάδες χιλιάδες Ανατολικογερμανοί να έκαναν αυτό που είχε κάνει ο Νιλ Αρμστρονγκ, ένα πρώτο βήμα στο Φεγγάρι» (Timothy Garton Ash, «Πατρίδες»). Και σαν ντόμινο ακολούθησε η κατάρρευση όλου του καθεστώτος του τρόμου στην Ευρώπη.

Οχι, ο κόσμος ούτε στην Ευρώπη, ούτε και στην Ανατολική και τη Δυτική Γερμανία, έγινε από τότε Παράδεισος. Παρά τη θεαματική πρόοδο των τελευταίων δεκαετιών, οι ανισότητες μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας εξακολουθούν να απασχολούν τη γερμανική πολιτική και την κοινωνία, όπως δείχνει η άνοδος της Ακροδεξιάς (AfD) σε ανατολικά κρατίδια. Αν θα μπορούσε κανείς να μετρήσει τα μεγάλα λάθη της δημοκρατίας, αυτό είναι ένα.

Το οποίο, βέβαια, διορθώνεται με περισσότερη δημοκρατία, όχι λιγότερη, όπως ονειρεύεται το διεθνές σύστημα της Απολυταρχίας που χτίζει σταθερά, δυναμικά και μεθοδικά το νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα κατά μήκος της Ευρώπης. «Αυτή τη φορά από τη Βαλτική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα» (Tim Marshall, «Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας»).

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ευρωπαϊκές Δημοκρατίες -οι εν εξελίξει πόλεμοι, η άνοδος του λαϊκισμού, οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι καταρρεύσεις των οικονομιών, η κοινωνική ανισότητα- αναδεικνύουν όχι μόνο την ανάγκη εμμονικής υπεράσπισης των θεσμών που οικοδομήθηκαν στη μεταψυχροπολεμική εποχή. Αλλά και το ότι τίποτα, ανάμεσά τους η ελευθερία και η δημοκρατία, δεν είναι δεδομένο.

Και ότι ο κίνδυνος επιστροφής της Ιστορίας είναι πάντα εδώ, δίπλα μας. Οσο και αν δεν το αντιλαμβάνονται ή το επιδιώκουν όσοι δηλώνουν ότι προτιμούν το χάος και την αυταπάτη από τα βήματα προόδου, όπως αυτά που κάνει η Ελλάδα. Να θυμίσουμε και τη φράση που είχε πει ο Γκορμπατσόφ στον καγκελάριο της Ανατ. Γερμανίας, Χόνεκερ, λίγο πριν από την πτώση του Τείχους: «Ο κίνδυνος προσμένει όσους δεν ανταποκρίνονται στον πραγματικό κόσμο»…