Στο νέο του μυθιστόρημα «Η απάτη είναι το μέλλον», ο Πέτρος Μάρκαρης στήνει ένα πολυεπίπεδο αστυνομικό αφήγημα με φόντο την Ελευσίνα, την τεχνητή νοημοσύνη και την αιώνια εκκρεμότητα των Γλυπτών του Παρθενώνα. Με όχημα την αστυνόμο Αντιγόνη Φερλέκη και υπό το βλέμμα του Χαρίτου, που επιστρέφει για να εποπτεύσει μια υπόθεση με διεθνείς διαστάσεις, ο συγγραφέας συνομιλεί με την εποχή του και τη διαπερνά. Οπου το αυθεντικό και το αντίγραφο συγχέονται επικίνδυνα, εκεί ο Μάρκαρης παρεμβαίνει με σαρκασμό, ηθική ανησυχία και πολιτική εγρήγορση.

Στο μυθιστόρημά σας, η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται εργαλείο «αντίστασης», αλλά και απειλής. Πιστεύετε ότι η γραμμή ανάμεσα στην πρόοδο και την απάτη έχει γίνει πλέον αδιόρατη;

Η διαχωριστική γραμμή δεν βρίσκεται ανάμεσα στην πρόοδο και την απάτη, αλλά στη θετική και την αρνητική διάσταση μιας εφεύρεσης. Βρίσκομαι σε προχωρημένη ηλικία και έζησα τα θαύματα που δημιούργησε η διάσπαση του ατόμου. Ταυτόχρονα, όμως αυτή ήταν και η αφετηρία για την παραγωγή των πυρηνικών όπλων, που σήμερα έχουν γίνει καθημερινή απειλή και τρόμος.

Δυστυχώς, βλέπω να ακολουθεί την ίδια πορεία και η τεχνητή νοημοσύνη. Κυριαρχεί ένα παραλήρημα για τα θαύματα που μπορεί να επιτύχει, αλλά αποφεύγουμε να δούμε τις αρνητικές επιπτώσεις, που είναι ήδη ορατές στον χώρο της λογοτεχνίας.

Πολλά μυθιστορήματα γνωστών συγγραφέων ξαναγράφονται με τεχνητή νοημοσύνη και πωλούνται σαν πρωτότυπα έργα. Οι συγγραφείς σε όλο τον κόσμο δεν έχουν κανένα μέσο για να προστατέψουν τα έργα τους.

Η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη στον χώρο της μετάφρασης. Οι μεταφραστές, που έχουν τεράστια συμβολή, όχι μόνο στον χώρο της λογοτεχνίας, αλλά γενικότερα, εξοβελίζονται και τη θέση τους παίρνει η τεχνητή νοημοσύνη.

Το «αντίγραφο» σε αυτή την ιστορία αποκτά πολιτιστική και πολιτική βαρύτητα. Μπορεί ένα ψεύτικο να πει την αλήθεια, ίσως πιο ηχηρά κι από το πρωτότυπο;

Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει την ικανότητα να μετατρέψει μια παλιά φωτογραφία των προγόνων μας σε μια φωτογραφία που φαίνεται σαν να την έβγαλε κάποιος σήμερα. Ποιος μας εγγυάται ότι αυτό που γίνεται με τις παλιές φωτογραφίες δεν θα επεκταθεί και στα κλασικά έργα τέχνης; Αυτή η ιδέα ήταν η αφετηρία του μυθιστορήματός μου.

Aλλο ένα παράδειγμα. Κοιτάξτε τις παρέες των νέων στα καφέ. Είναι όλοι βυθισμένοι στα κινητά τους και σπάνια ανταλλάσσουν κουβέντες μεταξύ τους. Πολλοί από αυτούς τους νέους γυρίζουν στα σπίτια τους, ανοίγουν το ChatGPT και κουβεντιάζουν με την τεχνητή νοημοσύνη. Εχουν αντικαταστήσει την πραγματικότητα με την αυταπάτη.

Παλιά λέγαμε τους ανίκανους γιατρούς «κομπογιαννίτες». Σήμερα έχουμε τους «κουμπογιαννίτες», που προσπαθούν να ανακαλύψουν τον κόσμο μέσα από ένα κουμπί.

Στον πυρήνα του βιβλίου βρίσκεται και πάλι μια πολιτική κριτική. Μόνο που αυτή τη φορά δεν αφορά μια παραδοσιακή διαφθορά, αλλά μια «τεχνολογική απάτη» με κρατική έγκριση. Εχουν πια εθιστεί οι κοινωνίες στο «νόμιμο ψέμα»;

Η παγκοσμιοποίηση έφερε και την πτώση του συστήματος αξιών που κυριαρχούσε σε όλες τις κοινωνίες και ήταν σεβαστό από τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών. Η μόνη αξία που επέζησε και κυριαρχεί παγκοσμίως είναι το χρήμα. Κάθε μέσο για την αύξηση των περιουσιακών στοιχείων του κράτους ή των πολιτών είναι θεμιτό, αρκεί να καλύπτεται από τον όρο «επένδυση». Η επένδυση έχει καταντήσει μια φόδρα, που τα σκεπάζει όλα.

Επαναφέρετε στο προσκήνιο τον Χαρίτο, αλλά τον «παντρεύετε» με μια νέα ηρωίδα, την Αντιγόνη Φερλέκη. Είναι το βλέμμα μιας άλλης γενιάς, ή ενός άλλου φύλου, που παρεμβαίνει πλέον στην εξιχνίαση;

Καταρχάς ο Χαρίτος δεν «επανέρχεται». Είναι πάντα ο πρωταγωνιστής και ο αφηγητής στα μυθιστορήματά μου. Απλώς πήρε προαγωγή και τη θέση του ως προϊστάμενου του τμήματος Ανθρωποκτονιών ανέλαβε η αστυνόμος Αντιγόνη Φερλέκη. Αυτή η εξέλιξη ξεκίνησε από το μυθιστόρημά μου «Η Εξέγερση των Καρυάτιδων».

Ο λόγος που έβαλα μια γυναίκα ως προϊστάμενη του τμήματος Ανθρωποκτονιών είναι η αντίρρηση και η οργή μου, επειδή σε όλα σχεδόν τα κρίσιμα τμήματα των σωμάτων ασφάλειας οι προϊστάμενοι είναι άντρες αστυνομικοί, λες και οι γυναίκες είναι κατώτερου επιπέδου και ανίκανες να διοικήσουν κρίσιμα τμήματα.

Χαίρομαι που η Αντιγόνη Φερλέκη κέρδισε τη συμπάθεια του αναγνωστικού κοινού από το πρώτο μυθιστόρημα που εμφανίζεται.

Η Ελευσίνα, ο Λυκαβηττός, τα Γλυπτά του Παρθενώνα – το έγκλημα εδώ δεν είναι μόνο νομικό ή ηθικό, αλλά και βαθιά συμβολικό. Πόσο ελληνικό είναι τελικά αυτό το «έγκλημα της αναπαράστασης»;

Η αρχαιότητα και η τέχνη της δεν είναι μόνο το κυρίαρχο στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Εχει μετεξελιχθεί και σε ένα οικονομικό κεφάλαιο με την προσέλκυση του τουρισμού, που είναι, σύμφωνα με την αντίληψη πολλών Ελλήνων πολιτικών, «η βαριά μας βιομηχανία». Ο αρχαίος πολιτισμός έχει μετεξελιχθεί σε σκέλος της βαριάς βιομηχανίας.

Αυτή η αντίληψη δεν περιορίζεται, ωστόσο, στην Ελλάδα. Το ίδιο ισχύει για όλες τις τουριστικές χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.

Εκείνο που έχουμε διαγράψει είναι η κομβική σημασία της Μεσογείου. Σήμερα η Μεσόγειος μας απασχολεί μόνο ως θάλασσα μεταφοράς μεταναστών. Εχουμε δυστυχώς ξεχάσει ότι η Μεσόγειος υπήρξε ιστορικά η μοναδική θάλασσα μεταφοράς πολιτισμού στον κόσμο. Από την ελληνική αρχαιότητα στη magna Grecia και τον Ακράγαντα της Ιταλίας ως την Ισπανία και τις χώρες του Μαγκρέμπ, η ανταλλαγή πολιτισμών επιτεύχθηκε χάρη στη Μεσόγειο. Ενα παράδειγμα: θα υπήρχε η αρχαία Εφεσος, στα παράλια της Σμύρνης, χωρίς τη Μεσόγειο;

Ο Κώστας Χαρίτος επιστρέφει όχι ως πρωταγωνιστής αλλά ως επιβλέπων. Είναι αυτή η απόσταση σημάδι μιας συνειδητής αλλαγής στον τρόπο που τον βλέπετε – ή μια ευκαιρία να «δοκιμάσετε» νέους χαρακτήρες, όπως την Αντιγόνη Φερλέκη;

Ο αστυνόμος Χαρίτος εξακολουθεί να είναι ο πρωταγωνιστής των μυθιστορημάτων μου. Η Αντιγόνη Φερλέκη και η ομάδα της έχουν μεγάλη συμμετοχή στην έρευνα των εγκλημάτων, αλλά η δική του παρουσία είναι καθοριστική και τίποτα δεν αποφασίζεται χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Χαρίτου.

Η προαγωγή του σε διευθυντή ασφάλειας Αττικής τού προσέδωσε κύρος, αλλά δεν τον απομάκρυνε από την έρευνα. Εκείνο που πρόσθεσε η προαγωγή στην υπηρεσιακή ζωή του Χαρίτου είναι οι συχνές συσκέψεις, που του σπάνε τα νεύρα.

Info

«Η ΑΠΑΤΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ»

ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΚΑΡΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΚΕΙΜΕΝΑ

ΣΕΛ.: 240