Ολα αυτά τα συστατικά τα έχει και με το παραπάνω το νέο έργο του Andrés Montero, «Η χρονιά που μιλήσαμε με τη θάλασσα», που μόλις μεταφράστηκε στη γλώσσα μας. Ενα καλογραμμένο ταξίδι στη νοσταλγία που προκαλεί τον αναγνώστη να στοχαστεί επάνω στις διακλαδώσεις των προσωπικών μας ιστοριών με τις ζωές των άλλων, ένα ιδιαίτερο έργο που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα σύντομο μυθιστόρημα, συλλογή αυτοτελών διηγημάτων ή παραμυθιών, όπως αυτά που αρέσκεται να διηγείται ο ταλαντούχος συλλέκτης ιστοριών και προφορικός αφηγητής από τη Χιλή.

Ενας ασυνήθιστος συλλογικός αφηγητής, με τη μορφή Χορού αρχαιοελληνικού δράματος, διηγείται σε πρώτο πληθυντικό μια παράξενη ιστορία. Πρόκειται για τους κατοίκους ενός νησιού που «δεν φαίνεται σε κανέναν χάρτη», οι οποίοι συγκεντρώνονται για να καταναλώσουν αλκοόλ και να συζητήσουν σε μια παραθαλάσσια ταβέρνα-ναυάγιο, «δώρο της θάλασσας» την αποκαλούν. Οι γείτονες αυτοί προσπαθούν ξανά και ξανά να αφηγηθούν την ιστορία των δίδυμων αδερφών Γκαρσές με τους εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες. Θέλουν να ανακαλύψουν γιατί ο ένας από αυτούς, ο δον Χερόνιμο, που είχε εγκαταλείψει το νησί με μια βάρκα, αποφάσισε ξαφνικά να επιστρέψει μετά από πέντε δεκαετίες, και να ανιχνεύσουν τα αίτια του τσακωμού του με τον δον Χούλιο, τον αδερφό που δεν βγήκε ποτέ από το νησί.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια που τιτλοφορούνται από τις εποχές που διαδέχονται η μια την άλλη και καλύπτουν το σύνολο της ετήσιας παραμονής στο νησί του ξενιτεμένου νομάδα, δημοσιογράφου και συγγραφέα δον Χερόνιμο, εξαιτίας του φόβου της πανδημίας Covid-19 που οι ντόπιοι αποκαλούν «το ζούδι» και των ταξιδιωτικών περιορισμών προς την ηπειρωτική χώρα. Η αναγκαστική συνύπαρξη των δύο αδερφών, άλλοτε αχώριστων, που όμως έζησαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους μακριά ο ένας από τον άλλο θα ανοίξει και θα κλείσει κακοφορμισμένες πληγές.

Ο Montero υπογράφει ένα φιλόδοξο, όμορφο κείμενο, λεπτοδουλεμένο, με τις εγκιβωτισμένες ιστορίες που αφηγούνται οι δυο ταλαντούχοι στην τέχνη του λόγου αδερφοί να κλέβουν την παράσταση, με μερικές λυρικές εξάρσεις που αξίζει να υπογραμμιστούν. Το παιχνίδι της συνομιλίας με τη θάλασσα συνιστά μια μεταφορά για την άσκηση της γραφής, την τέχνη του λόγου και την πρακτική διερεύνηση της φύσης των λέξεων. Η φαντασία βρίσκεται σε πρώτο πλάνο (βλ. τη φαουστική συμφωνία του Αουγούστο, προγόνου των διδύμων, ή τον θρύλο της χρυσής καμπάνας που βρίσκεται βυθισμένη στη θάλασσα) και οι επιρροές του μαγικού ρεαλισμού και της γοτθικής λογοτεχνίας του αμερικανικού νότου είναι εμφανείς. Δεν λείπουν οι αναφορές στον Βάλτερ Μπένγιαμιν – άλλωστε, υπό μία έννοια οι δίδυμοι αδερφοί αντιστοιχούν στον χωρικό και τον ναυτικό, τους δύο τύπους αφηγητών που διακρίνει ο Γερμανός φιλόσοφος στο δοκίμιό του με τίτλο «Ο αφηγητής. Παρατηρήσεις για το έργο του Νικολάι Λεσκόφ».

Μια και το έναυσμα για την επιστροφή του κοσμοπολίτη αδελφού στο νησί είναι η κοινωνική εξέγερση που ξέσπασε το 2019 στη Χιλή, δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι αναφορές στην κοινωνική και πολιτική κατάσταση της χώρας, παρότι ο συγγραφέας δεν επιλέγει να εμβαθύνει σε αυτό το ζήτημα. Επιπλέον, γίνονται έμμεσες νύξεις και για το κίνημα της Λαϊκής Ενότητας και τη στρατιωτική δικτατορία. Πάνω απ’ όλα όμως, ό,τι διαβάζουμε είναι αυτό που είχε την πρόθεση να γράψει ο Montero και το κατάφερε άψογα: ένα ατμοσφαιρικό, πολυεπίπεδο αφήγημα, συχνά συγκινητικό, με εξαιρετική εικονοποιία, αρχετυπικούς χαρακτήρες, στοχασμούς για τον έρωτα, τον θεσμό της οικογένειας και την έλξη που μας ασκεί ο γενέθλιος τόπος μας, αλλά και διεισδυτικά σχόλια για την τέχνη του λόγου, γραπτού και προφορικού, που κάλλιστα θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται σε ένα δοκίμιο περί λογοτεχνίας.

Για ακόμη μια φορά η Μαρία Παλαιολόγου παραδίδει μια άψογη μετάφραση από τα ισπανικά, ενώ ο εκδοτικός οίκος σωστά επέλεξε να κρατήσει τον πίνακα του εξωφύλλου που κοσμεί και την πρωτότυπη έκδοση πρόκειται για έργο του εθνικού ζωγράφου Cristián Elizalde που ταιριάζει θαυμάσια με την ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος.

Ποιος είναι ο Andrés Montero

Ο Andrés Montero γεννήθηκε το 1990 στη Χιλή και είναι συγγραφέας και προφορικός αφηγητής, ένα επάγγελμα άγνωστο στην Ελλάδα που ωστόσο ανθεί στη Λατινική Αμερική. Είναι συνιδρυτής, με τη σύζυγό του Νικόλ Καστίγιο, της La Matrioska, μιας εταιρίας που ανεβάζει παραστάσεις προφορικής αφήγησης. Διευθύνει τη Σχολή Λογοτεχνίας και Προφορικής Παράδοσης Casa Contada και επισκέπτεται σχολεία, πανεπιστήμια, θέατρα για να αφηγηθεί παραμύθια και ιστορίες του τόπου και της οικογένειάς του. Παράλληλα, είναι παρουσιαστής του τηλεοπτικού προγράμματος «Οι καθ’ οδόν παραμυθάδες».

Εχει γράψει τέσσερα εφηβικά μυθιστορήματα, το δοκίμιο «Γιατί να αφηγούμαστε παραμύθια τον 21^ο αιώνα» και τα μυθιστορήματα «Ο θάνατος έρχεται στάζοντας βροχή», «Ταγκουάδα και Τόνι Νινγκούνο» (Τόνι ο Κανένας). Για το τελευταίο τιμήθηκε το 2017 με το βραβείο Elena Poniatowska, που απονέμεται στο καλύτερο μυθιστόρημα ισπανόφωνης λογοτεχνίας της χρονιάς στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου στην Πόλη του Μεξικού. Εχει επίσης τιμηθεί με το βραβείο Marta Brunet και το Βραβείο της Πόλης του Σαντιάγο για το εφηβικό «Κάποιος χτυπά την πόρτα». Το μυθιστόρημά του «Ο θάνατος έρχεται στάζοντας βροχή», που κυκλοφορεί στα ελληνικά επίσης από τις Εκδόσεις Διόπτρα, απέσπασε το Βραβείο της Ακαδημίας Γλώσσας της Χιλής και το Βραβείο της Πόλης του Σαντιάγο.