Οπως άλλοτε το κλειδί άνοιγε τις πόρτες του ανακτόρου, έτσι και σήμερα ξεκλειδώνει ψηφιακά την ειδικά αφιερωμένη Πύλη των Συλλογών Τατοΐου, που δημιουργήθηκε από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων στο πλαίσιο δύο μεγάλων έργων καταγραφής και τεκμηρίωσης με χρηματοδότηση αντίστοιχα από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του ΕΣΠΑ.

Με ένα «κλικ» στο tatoicollections.culture.gov.gr, 70.038 αντικείμενα, 1.908 διαφορετικά είδη αντικειμένων, 3.418 δημιουργοί, 102 θεματικές ενότητες ανασυστήνουν έναν κόσμο εν πολλοίς άγνωστο τόσο για τον ερευνητή όσο και για τον επισκέπτη, στο πλαίσιο του μεγάλου και πολύπτυχου έργου αποκατάστασης και ανάδειξης του ιστορικού πυρήνα του κτήματος που υλοποιεί το υπουργείο Πολιτισμού. Και σύντομα, σε λίγους μήνες δηλαδή, κάποια από αυτά τα αντικείμενα του ψηφιακού αυτού μουσείου, φορτωμένα με ιστορίες ενός αιώνα, θα πάρουν τη θέση τους στο ανακτορικό συγκρότημα του Τατοΐου, το οποίο βρίσκεται ήδη σε φάση αποκατάστασης και μετατροπής σε μουσείο.

Στο ανάκτορο-μουσείο όσο και στις άλλες μουσειακές δομές του π. βασιλικού κτήματος το κοινό θα μπορεί να δει από κοντά εκθέματα και ιστορίες που από χθες έχει την ευκαιρία να γνωρίσει είτε μέσα από την ψηφιακή πύλη είτε μέσα από τις σελίδες του πρώτου εκδοτικού εγχειρήματος του ΥΠΠΟ με θέμα τα αντικείμενα της συλλογής του π. βασιλικού κτήματος. Η παρουσίαση των δύο αυτών παράλληλων έργων, με κοινό τίτλο «Ξεκλειδώνοντας το Τατόι», έγινε χθες στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, και όπως υπογράμμισε κατά την ομιλία της «αποτελούν τον προπομπό του ανοίγματος, εντός του 2026, των θυρών του αποκατεστημένου ανακτορικού συγκροτήματος και των κύριων μουσειακών εκθέσεων στους φυσικούς επισκέπτες τους».

Η σημασία των συγκεκριμένων έργων «δεν περιορίζεται στη διάσωση υλικών καταλοίπων», τόνισε η κ. Μενδώνη, καθώς μέσα «από την εξαντλητική διαδικασία της αναλυτικής καταγραφής και της επιστημονικά εμπεριστατωμένης ψηφιακής αποτύπωσης και τεκμηρίωσης, τη γενική ευθύνη και τον συντονισμό της οποίας έχει η Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων, κάθε αντικείμενο αποκτά τη δική του θέση και φωνή σε ένα ευρύτερο αφήγημα, που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και προσφέρει πολύτιμα εργαλεία για την έρευνα, την εκπαίδευση και τον περαιτέρω πολιτιστικό σχεδιασμό».

Η υπουργός αναφέρθηκε στο 2019, χρονιά κατά την οποία ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, περιλαμβάνει την προστασία, τη συντήρηση και την ανάδειξη του Τατοΐου στα εμβληματικά έργα της κυβέρνησής του. «Από το 2019, υπό τον γενικό συντονισμό του υπουργείου Πολιτισμού, στο π. βασιλικό κτήμα υλοποιείται -με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, του ΕΣΠΑ 2014-2020 και 2021-2027, του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης και με ιδιωτικές δωρεές- ένα εξαιρετικά εκτεταμένο και σύνθετο πρόγραμμα έργων συντήρησης και αποκατάστασης του ιστορικού πυρήνα του κτήματος. Τα υλοποιούμενα έργα, τα οποία στην πρώτη και κύρια φάση τους έχουν ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2026, εντάσσονται σε ένα συνεκτικό και ολοκληρωμένο σχέδιο για τη μετατροπή και αξιοποίηση του Τατοΐου ως ανοιχτού και προσβάσιμου περιαστικού χώρου πρασίνου πολλαπλών δραστηριοτήτων, ελκυστικού για όλες τις κατηγορίες πολιτών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους».

ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Από την αρχαιότητα έως τη δεκαετία του ’60

«Οι Συλλογές Τατοΐου αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες δημόσιες συλλογές του είδους τους στην Ελλάδα, με περισσότερα από 70.000 αντικείμενα που προέρχονται από το πρώην Βασιλικό Κτήμα Τατοΐου», ανέφερε στην παρουσίαση του έργου, που ξεκίνησε το 2022, η αν. προϊσταμένη της Διεύθυνσης Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων, δρ Μαρία-Ξένη Γαρέζου, και επεσήμανε ότι με επίκεντρο την ευρωπαϊκή τέχνη και το design του 19ου και του 20ού αιώνα, οι Συλλογές Τατοΐου εκτείνονται χρονικά και γεωγραφικά από την ευρωπαϊκή ήπειρο στην Απω Ανατολή και από την ελληνική αρχαιότητα στα καθημερινά αντικείμενα της δεκαετίας του ’60.

Με ένα «κλικ» ο επισκέπτης συναντάει έργα ζωγραφικής και γλυπτικής που αποτελούν δείγματα της καλλιτεχνικής παραγωγής περασμένων δεκαετιών, αλλά και του προσωπικού γούστου των μελών της τέως βασιλικής οικογένειας, έπιπλα, είδη μεταλλοτεχνίας, γυάλινα και κρυστάλλινα σκεύη, πορσελάνες και κεραμικά, κοσμήματα, ενδύματα τα οποία καλύπτουν όλο το φάσμα της καθημερινής ζωής και της ανακτορικής τελετουργίας. Εικόνες και λατρευτικά κειμήλια μαρτυρούν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.

Οπως εξήγησε η κ. Γαρέζου, η μόδα, το στιλ και οι βιβλιοθήκες είναι δηλωτικά τόσο της προσωπικής ταυτότητας και του γούστου όσο και του θεσμικού ρόλου των μελών της δυναστείας. Αντικείμενα που σχετίζονται με τις υπαίθριες δραστηριότητες και την άθληση φανερώνουν τις αντιλήψεις, τα ενδιαφέροντα και την προσωπικότητα των κατόχων τους. Σημαντικό τμήμα των συλλογών αποτελούν τα παράσημα και τα ποικίλα αναμνηστικά. Μαζί με τα όπλα, τις στρατιωτικές στολές και τον στρατιωτικό εξοπλισμό εν γένει επιβεβαιώνουν τις διαφορετικές λειτουργίες της βασιλείας σε πολιτειακό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο και συνδέονται, πολλές φορές, με κρίσιμες ώρες της Ελληνικής Ιστορίας.

Η πλούσια οινοθήκη, οι βασιλικές άμαξες και τα οχήματα -που θα συμπληρωθούν προσεχώς στην ψηφιακή πύλη- συνιστούν ειδικές και εξόχως χαρακτηριστικές κατηγορίες. Ο εξοπλισμός του αγροκτήματος προσφέρει στον επισκέπτη μια εικόνα του διττού χαρακτήρα του Τατοΐου, που υπήρξε βασιλική έπαυλη, αλλά και αγροτοκτηνοτροφική παραγωγική μονάδα, όπου κατοικούσαν και εργάζονταν πολλοί άνθρωποι. Ολα τα παραπάνω συμπληρώνονται και ερμηνεύονται μέσα από τα σωζόμενα τεκμήρια -έγγραφα και φωτογραφίες-, ξεκλειδώνοντας έτσι τη μελέτη άγνωστων πτυχών ενός και πλέον αιώνα Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας.

Τα αντικείμενα στην ψηφιακή πύλη αναπτύσσονται σε 22 θεματικές ενότητες, όπως εξήγησε η αρχαιολόγος – ιστορικός Τέχνης, Χριστίνα Ρωμανού, κατά την παρουσίαση της πλατφόρμας.

Ο αριθμός των αντικειμένων στην ψηφιακή πύλη αυξάνεται συνεχώς, καθώς οι εργασίες καταγραφής και τεκμηρίωσης βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ η Συλλογή περιλαμβάνει περισσότερα από 100.000 τεκμήρια και αντικείμενα παντός είδους. Κάθε αντικείμενο συνοδεύεται από το αντίστοιχο δελτίο τεκμηρίωσης, πληροφοριακό υλικό και με μοναδικό κωδικό του Εθνικού Αρχείου Μνημείων, την «ταυτότητά» του. Στο δελτίο αναγράφονται ο τίτλος, ο δημιουργός, τα υλικά, οι διαστάσεις, η χρονολόγηση, ενώ στο επόμενο στάδιο, όταν ολοκληρωθεί η μουσειακή έκθεση στο ανάκτορο και στα υπόλοιπα κτίρια του Τατοΐου, τα αντικείμενα θα συσχετιστούν με τα εκθεσιακά τους κείμενα.

Κάθε αντικείμενο κρύβει μία δική του ιστορία – ένα μικρό κομμάτι μνήμης που φωτίζει πτυχές της ζωής στο Τατόι και της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ενότητα «Ιστορίες μέσα στην Ιστορία», όπου ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει προς το παρόν τρεις σύντομες αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα αντικείμενα των Συλλογών, μία ενότητα που θα εμπλουτίζεται συνεχώς με νέο υλικό και τεκμήρια.

Ξύλινο έπιπλο εισόδου με καθρέφτη και ξυλόγλυπτες λεπτομέρειες.

Γραφείο με αναβαθμούς από έβενο σε στιλ γαλλικής αντιβασιλείας.

Μπουκάλι ουίσκι από την κάβα του πρώην Βασιλικού Κτήματος Τατοΐου.

Φορητό κουτί αλληλογραφίας με το βασιλικό μονόγραμμα του Γεωργίου Α’.

Ενυπόγραφη ελαιογραφία σε ξύλο θαλασσογραφίας του Κωνσταντίνου Βολανάκη.

Βιβλίο καταγραφής εισερχόμενων και εξερχόμενων φιαλών οινοπνευματωδών ποτών.

Μπρούντζινο ρολόι τζακιού του Γάλλου ωρολογοποιού Ζοζέφ-Μαρί Ρεβέλ.