Οταν το Σάββατο 20 Ιουλίου 1974 στις 04:39 τα ξημερώματα ξεκινά η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η δικτατορία των συνταγματαρχών στην Αθήνα πιάνεται στον ύπνο, αφού τις προηγούμενες μέρες αγνοεί τις πληροφορίες που λαμβάνει περί στρατιωτικής νηοπομπής που πλησιάζει τις κυπριακές ακτές, επιλέγοντας να πιστέψει τις διαβεβαιώσεις του Αμερικανού διαμεσολαβητή Σίσκο που δεν μιλά για εισβολή αλλά για άσκηση.

«Αυτοσυγκράτηση»

Οταν το πρωί της ίδιας μέρας οι μονάδες της ΕΛΔΥΚ και της Εθνικής Φρουράς της Κύπρου βάλλονται από θαλάσσης και αέρος από τουρκικά πυρά, οι Ελληνες αξιωματικοί ρωτούν απελπισμένα την Αθήνα τι πρέπει να κάνουν. Οι χουντικοί επιλέγουν αυτή τη φορά να πιστέψουν τον Αμερικανό πρέσβη στην Ελλάδα, Τάσκα, που τους διαβεβαιώνει ότι θα σταματήσει ο ίδιος την απόβαση. Η εντολή που δίνουν είναι λιτή και προδοτική: «Αυτοσυγκράτηση».

Υστερα από αρκετές παλινδρομήσεις, που δείχνουν πως δεν υπάρχει σωστά οργανωμένο στρατιωτικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης (οι αποστολές της Πολεμικής Αεροπορίας «Αλέξανδρος 1» και «Αλέξανδρος 2», παρότι ετοιμοπόλεμες, δεν παίρνουν άδεια απογείωσης), αποφασίζεται η μη αποστολή αλεξιπτωτιστών στην Κύπρο, αλλά 318 ανδρών της Α’ Μοίρας Καταδρομών και 50 καταδρομέων της Γ’ Μοίρας Αμφίβιων Καταδρομών. Το σχέδιο, με την ονομασία «Νίκη», προβλέπει την απογείωση 20 αεροσκαφών Νοράτλας που θα μεταφέρουν τους καταδρομείς, και 10 αεροσκαφών Ντακότα για μεταφορά πυρομαχικών και βοηθητικού υλικού. Τα αεροσκάφη θα πετάξουν σε σιγή ασυρμάτου σχεδόν 100 μέτρα από το έδαφος ώστε να μην εντοπιστούν από εχθρικά ραντάρ, χωρίς τη συνοδεία μαχητικών, θα αποβιβάσουν καταδρομείς και πολεμοφόδια και θα επιστρέψουν στη Σούδα.

Στις τάξεις όσων καλούνται στην αποστολή… αυτοκτονίας κυριαρχούν ο ενθουσιασμός αλλά και η ανησυχία, όμως ουδείς αρνείται να συμμετάσχει. Αντίθετα, τραγουδούν στο πούλμαν που τους μεταφέρει στο αεροδρόμιο της Σούδας, ενώ δέχονται επευφημίες από τους κατοίκους των Χανίων που τους χειροκροτούν στον δρόμο.

Αγνοια

Στην πραγματικότητα, όμως, κανένας εκείνη την ώρα δεν γνωρίζει ποιο είναι το σχέδιο της αποστολής και ποιες συνθήκες επικρατούν στην Κύπρο. Τελικά, μεταξύ 22:30 και 00:25 το βράδυ της 21^ης Ιουλίου απογειώνονται μόνο 15 Νοράτλας και καμία Ντακότα.

Το ίδιο βράδυ στο αεροδρόμιο Λευκωσίας έχουν ενημέρωση ότι έρχονται «15 πορτοκάλια», αλλά δεν γνωρίζουν ούτε τον τύπο των αεροσκαφών ούτε την ώρα προσέλευσης. Οι περισσότεροι μάλιστα περιμένουν αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας που θα προσβάλουν τουρκικές θέσεις, γι’ αυτό γεμίζουν τις δεξαμενές ανεφοδιασμού τους. Οι Ελληνοκύπριοι χειριστές των αντιαεροπορικών πυροβόλων έχουν πληροφορίες πως επίκειται νέα τουρκική αεροπορική επίθεση στο αεροδρόμιο και έχουν εντολή να πλήξουν οποιοδήποτε αεροσκάφος βρεθεί πάνω τους. Πράγματι, όταν το Νίκη 4 στη 1:40 βρίσκεται στο τελικό στάδιο προσγείωσης στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, δέχεται καταιγισμό φίλιων πυρών με αποτέλεσμα την κατάρριψή του και τον φρικτό θάνατο 33 εκ των 34 μελών του πληρώματος.

Μόνος διασωθείς ο καταδρομέας Αθανάσιος Ζαφειρίου, που πηδά εν πτήσει από το φλεγόμενο αεροσκάφος ελάχιστα δευτερόλεπτα πριν αυτό συντριβεί, παθαίνει συντριπτικά κατάγματα και πολλαπλά εγκαύματα αλλά παραμένει ζωντανός.

Μέχρι τις 04:30 τα ξημερώματα της 22ας Ιουλίου, προσγειώνονται, μέσα σε καταιγισμό πυρών, δεκατρία από τα 15 Νοράτλας της αποστολής, αφού το Νίκη 13, που μεταφέρει τους χάρτες και τα σχέδια δράσης, παρεκκλίνει της πορείας του και προσγειώνεται στη Ρόδο, ενώ το Νίκη 14 βλέπει τα πυκνά πυρά και επιστρέφει στην Ελλάδα. Το Νίκη 3 προσγειώνεται με τον κινητήρα εκτός ελέγχου. Το Νίκη 7, λίγο πριν από την προσγείωση, χάνει από τα πυρά δύο κινητήρες, ενώ βλήμα στην άτρακτο σκοτώνει δύο λοκατζήδες και τραυματίζει έντεκα. Το Νίκη 12 προσγειώνεται διάτρητο, μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες προσγείωσης. Τα αεροσκάφη Νίκη 1, 2, 8, 11, 15 προσγειώνονται βαλλόμενα, ενώ μόνο τα Νίκη 6, 9 και 10 έχουν σχετικά ομαλή προσγείωση. Τα Νίκη 3, 7 και 12 παραμένουν στην Κύπρο, όπου καταστρέφονται την επόμενη ημέρα για να μην αφήσουν ίχνη, αφού η χώρα, τυπικά, δεν βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση (!), ενώ τα υπόλοιπα επιστρέφουν το ίδιο βράδυ στην Ελλάδα.

Μάχη

Οσοι άνδρες της Α’ Μονάδας Καταδρομέων φτάνουν σώοι και αβλαβείς μετά την προσγείωση στην κόλαση, ρίχνονται στη μεγάλη μάχη υπεράσπισης του αεροδρομίου Λευκωσίας, στην οποία πολεμούν 278 καταδρομείς. Οι Τούρκοι στέλνουν εναντίον τους 700 άνδρες που εξοντώνονται και εν συνεχεία άλλους 2.000 που έχουν βαρύτατες απώλειες. Τελικά, η επιτυχής για τα ελληνικά χρώματα μάχη του αεροδρομίου της Λευκωσίας ολοκληρώνεται στις 24 Ιουλίου, όταν παραδίδεται στις δυνάμεις του ΟΗΕ.

Η λίστα πεσόντων

Η αποστολή των «Νοράτλας» στην Κύπρο αναδεικνύει τη βαθιά σήψη που δημιούργησε στις Ενοπλες Δυνάμεις η απριλιανή δικτατορία. Η αποστολή των «15 πορτοκαλιών», χωρίς τη στοιχειώδη ενημέρωση πιλότων και πληρώματος για τις συνθήκες που θα συναντούσαν στην Κύπρο, καθώς και η εμφύλια διαμάχη που είχε υποδαυλίσει στη Μεγαλόνησο η δικτατορία, οδήγησε σε τραγικό θάνατο δεκάδες επίλεκτους άνδρες που πήγαν στον πόλεμο τραγουδώντας, αλλά έφυγαν από τη ζωή από φίλια πυρά χωρίς να ρίξουν σφαίρα. Αξίζει να θυμηθούμε ποια ήταν τα θύματα που επέβαιναν στα Νοράτλας που δέχτηκαν επίθεση από ελλιπώς ενημερωμένους Ελληνοκυπρίους.

• Νεκροί του «Νίκη 4»: Παναγόπουλος Βασίλειος, Συμεωνίδης Στέλιος, Δάβαρης Γεώργιος, Ανθιμος Ηλίας, Τσαμκιράνης Δημήτριος, Καβραχωρινός Νικόλαος, Τσιβιλάλης Στέφανος, Τσάκωνας Ευάγγελος, Χριστόπουλος Αθανάσιος, Αναστόπουλος Ανδρέας, Γιαννακάκης Κοσμάς, Γιαννόπουλος Παναγιώτης, Γιαννακός Στέφανος, Δαλαμάγκας Ηλίας, Δοϊτσίδης Χριστόπουλος, Ζησιμόπουλος Αντώνιος, Ηλίας Κωνσταντίνος, Κατερός Κωνσταντίνος, Κουρούνης Σωτήριος, Λίγδης Χρήστος, Μπαρωτάς Κωνσταντίνος, Μανιάτης Σπυρίδων, Μονιάς Αιμίλιος, Νάκος Γεώργιος, Πρινιανάκης Στυλιανός, Σιορώκης Δημήτριος, Σκιαδαρέσης Νικόλαος, Τούλης Ηλίας, Τσούρας Σωτήριος, Χατζόπουλος Χρήστος.

• Νεκροί του «Νίκη 7»: Νόμπελης Σπυρίδων, καταδρομέας από το Αιγάλεω, Οικονομάκης Κωνσταντίνος, από το Ηράκλειο, ενώ τραυματίες οι: Λαντζουράκης Γ., Τσιόγκας Π., Αντωνόπουλος Γ., Φύσσαρης Ι., Θεοδωρόπουλος Σ., Γκόγκος Κ., Τσαγκαρόπουλος Δ., Ξεφτύλης Κων/νος, Παπαευσταθίου Ευστ., Μαυρουδής Γ. και Πετρόπουλος Αντρέας.

Αμέσως μετά την κατάρριψη του «Νίκη 4», το κουφάρι του αεροσκάφους με ό,τι είχε απομείνει από το καμένο πλήρωμα θάβονται πρόχειρα σε ομαδικό τάφο από επιταγμένο εκσκαφέα στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. Χρειάστηκε να περάσουν 41 ολόκληρα χρόνια προτού η κυπριακή Πολιτεία ανασκάψει το μνημείο ώστε να βρεθούν, να ταυτοποιηθούν μέσω DNA και να μεταφερθούν στην Ελλάδα για να ταφούν από τους εναπομείναντες συγγενείς τα οστά των πεσόντων, οι οποίοι είχαν θάψει και θρηνήσει τα οστά άλλων…