Η Αναστασία, η ηρωίδα του βιβλίου «Μπουάνα», εκδόσεις «Διόπτρα», γεννήθηκε στη Ρόδο της Κατοχής και βρέθηκε να χτίζει ξανά τη ζωή της στην Αφρική, μέσα σε ξενιτιά, μοναξιά, επαναστάσεις. Η λέξη «Μπουάνα» -μετέωρη ανάμεσα στην εξουσία και την επιβίωση- γίνεται σύμβολο μιας ολόκληρης ζωής. Η συγγραφέας, με ακρίβεια αλλά και στοχαστικότητα, ζωντανεύει τη διαδρομή μιας γυναίκας που δεν λύγισε, δεν σιώπησε, δεν ξεχάστηκε. Τη συναντάμε για να μιλήσουμε για το παρελθόν, το τραύμα, τη μνήμη και τη λογοτεχνία που θεραπεύει.

 Το «Μπουάνα» ισορροπεί ανάμεσα στη μυθοπλασία και τη βιωμένη αλήθεια. Ως συγγραφέας, πώς κρατήσατε την ισορροπία ανάμεσα στο ντοκουμέντο και τη λογοτεχνική αφήγηση χωρίς να χαθεί η συναισθηματική ακρίβεια;

Το «Μπουάνα» είναι βασισμένο στην πραγματική ιστορία μιας ξεχωριστής γυναίκας. Δεν θα ήταν υπερβολή να πω ότι την ηρωίδα τη γνώρισα καλά τα τελευταία χρόνια της ζωής της. Κανένας δεν μπορούσε να με προετοιμάσει για αυτό που θα ένιωθα όταν, πλήρης ημερών, άρχισε να μου αφηγείται ιστορίες όχι μόνο από τη ζωή της, αλλά μνήμες ενός ολόκληρου τόπου. Πολύ σύντομα συνειδητοποίησα ότι τα βιώματα του κάθε ανθρώπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την πολύπαθη Ιστορία ενός τόπου, η οποία γίνεται καταλύτης συμπεριφορών και χαρακτήρων. Αρχισα, λοιπόν, να αναζητώ τα ιστορικά στοιχεία και δεδομένα εκείνης της εποχής, γιατί ήθελα να νιώσω, να καταλάβω να σταθώ δίπλα -και όχι απέναντι- στους ήρωες αυτής της ιστορίας. Ηθελα να μεταφέρω την Ιστορία μέσα από τα δικά τους μάτια, να δώσω φωνή στο δικό τους τραύμα. Οχι μόνο των Ροδιτών, αλλά επίκαιρα, και σε κάθε καταπιεσμένο λαό. 

Η λέξη «Μπουάνα» στην αποικιοκρατική ιστορία ήταν τίτλος εξουσίας – ανδρικός, αυταρχικός, λευκός. Στο μυθιστόρημά σας, όμως, περνά στα χέρια μιας γυναίκας που δεν εξουσιάζει αλλά επιβιώνει, δεν κατακτά αλλά ξαναρχίζει. Ηταν συνειδητή συγγραφική επιλογή να «αντιστρέψετε» τη σημασία της λέξης και να τη δώσετε στην Αναστασία; Και αν ναι, τι είδους «αφεντικό» είναι, τελικά, η ηρωίδα σας;

Η ηρωίδα μας, αν και υπαρκτό πρόσωπο, δίνει φωνή σε όλη εκείνη τη γενιά των Ροδιτών που έζησαν τα δύσκολα χρόνια της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα και κατόπιν μετανάστευσαν στο βασανισμένο βελγικό Κονγκό. Μια γυναίκα που είχε μεγαλώσει σε μια μητριαρχική κοινωνία σε μια ιστορικά πολύ δύσκολη περίοδο. Συνθήκη, όμως, που την όπλισε με όλα τα απαραίτητα εφόδια, τη σφυρηλατημένη θέληση, αλλά ταυτόχρονα και την ενσυναίσθηση, για να μπορέσει όχι απλώς να επιβιώσει, αλλά να… ανθίσει. Οπως συμβαίνει, λοιπόν, πολλές φορές μέσα στη λογοτεχνία, όταν οι ήρωές σου είναι τόσο αληθινοί, προχωρούν μέσα στο κείμενο αβίαστα, σχεδόν χωρίς να σε ρωτήσουν. Δεν σου επιτρέπουν να γράψεις τίποτα που δεν τους ανήκει. Και η Αναστασία, λόγω των βιωμάτων της, δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει αφεντικό με τη στενή αποικιοκρατική έννοια, σκοπός της δεν ήταν ποτέ να εξουσιάζει τους άλλους. Αντιθέτως, με τον τρόπο της άλωσε τον χαρακτηρισμό από μέσα και έγινε δύναμη, στήριγμα και καταφύγιο.

Την αντιμετωπίσατε ως ιστορική φιγούρα ή ως λογοτεχνικό σύμβολο της επιβίωσης; Ποιο ήταν το στοίχημα της δημιουργίας της;

Το μεγάλο στοίχημα για εμένα ήταν να μην την προδώσω. Να μην την αφήσω να μπει στα στεγανά κάποιας ιδεολογίας για την αποικιοκρατία ούτε να της προσδώσω μυθικά χαρακτηριστικά κάποιας γυναικείας ταυτότητας. Σκοπός μου ήταν να σεβαστώ την ανθρώπινη διάσταση μιας γυναίκας που έζησε σε ταραγμένους χρόνους, αναδεικνύοντας με σεβασμό τη φωνή των αφανών ηρώων. 

Η Αφρική στο βιβλίο σας δεν είναι εξωτικό φόντο, αλλά πρωταγωνίστρια. Πώς ερευνήσατε και πώς αφηγηθήκατε μια γεωγραφία και μια Ιστορία που για τον Ελληνα αναγνώστη είναι σχεδόν άγνωστες;

Είναι αλήθεια ότι η Αφρική, που φιλοξένησε χιλιάδες Ελληνες τον 20ό αιώνα, είναι ένας άγνωστος, ίσως βολικά αποσιωπημένος τόπος στην ελληνική πεζογραφία. Η μεγαλύτερη πρόκληση για εμένα ήταν να μην παρασυρθώ από τη στείρα απόδοση των γεγονότων που προκύπτουν από την εκτενή και αναγκαία μελέτη των ιστορικών αρχείων, αλλά να μεταφέρω ένα κομμάτι Ιστορίας μέσα από την αδιάπλαστη, καθαρή ματιά του Ελληνα μετανάστη που συναντά έναν κόσμο με τόσο διαφορετικά από τα δικά του ήθη και έθιμα. 

Η γλώσσα στο «Μπουάνα» είναι φειδωλή, σαν να μιλά όταν έχει πραγματικό λόγο να μιλήσει. Είναι επιλογή συγγραφικής πειθαρχίας ή ένστικτο από κάποιον που παρατηρεί βαθιά, σχεδόν με βλέμμα ρεπόρτερ που σέβεται τη σιωπή;

Η συνειδητή επιλογή της λιτής γλώσσας έγινε από σεβασμό και όχι από αμηχανία. Οταν κανείς αφηγείται τα τραυματικά βιώματα ενός τόπου, ενός λαού, οφείλει να δώσει χώρο στον αναγνώστη, τη δυνατότητα της ταύτισης, χωρίς να εκβιάζει το συναίσθημα. Η δύναμη του συγκεκριμένου αφηγήματος κρύβεται σε αυτά που δεν έχουν ειπωθεί, αλλά αντηχούν μέσα στις σελίδες του. 

Πόσο σας στοίχισε ή πόσο σας άλλαξε το γράψιμο αυτού του βιβλίου; Ενας συγγραφέας μπορεί, τελικά, να αποστασιοποιηθεί από την Ιστορία όταν καταγράφει τον πόνο του;

Το ταξίδι αυτό στα σκονισμένα σοκάκια της Ιστορίας με άλλαξε όσο λίγα. Η προσπάθεια να ταιριάξω κάποιες φαινομενικά ασύνδετες ιστορίες μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο ενός παγκόσμιου παζλ αποδείχθηκε μεγάλη πρόκληση. Και όταν η μυθοπλασία ερχόταν με περιπαικτική διάθεση να ταράξει τα νερά, η Ιστορία πείσμωνε, ανυποχώρητη στο δίκιο της αλήθειας της. Κάπου στο τέλος κατάφεραν να φιλιώσουν τελικά, αναγνωρίζοντας η μία την αξία της άλλης. Και όπως είπε και η Μάγια Αγγέλου, «η Ιστορία, αν και βασανιστικά οδυνηρή, δεν μπορεί να διαγραφεί. Αν την αντιμετωπίσουμε όμως με θάρρος, δεν θα χρειαστεί να τη ζήσουμε ξανά».