Ομως δεν είναι μια βιογραφία. Δεν είναι μια μαρτυρία. Είναι κάτι πολύ πιο ανυπότακτο. Είναι το ουρλιαχτό μιας γυναίκας που ερωτεύτηκε την ελευθερία στο πρόσωπο ενός άντρα – και όταν εκείνος σκοτώθηκε, έμεινε να γράφει, για να μην τον σκοτώσει και η λήθη.

Η Φαλλάτσι, δημοσιογράφος-θηρίο της ιταλικής πένας, δεν στέκεται αποστασιοποιημένη. Δεν φορά την κλασική πανοπλία του «αντικειμενικού ρεπόρτερ». Το αντίθετο: Καταδύεται στην πιο προσωπική της πληγή και την ξεγυμνώνει με μια λογοτεχνική γενναιότητα σπάνια. Με λόγο που πάλλεται σαν τύμπανο μάχης, εξιστορεί τη ζωή και τον θάνατο του Παναγούλη: Τον άνθρωπο που τόλμησε να αντισταθεί μόνος του απέναντι σ’ ένα καθεστώς τρόμου, που βασανίστηκε, φυλακίστηκε, απομονώθηκε, αλλά δεν υπέκυψε ποτέ.

Ο Παναγούλης, μέσα από τις λέξεις της, δεν είναι ούτε άγιος ούτε μάρτυρας. Είναι ένας άνθρωπος γεμάτος ρωγμές, με πείσμα, με ευθραυστότητα, με εκρήξεις και σιωπές. Είναι ποιητής, όχι στρατηγός. Είναι ένας ήρωας όχι από εκείνους που τους τοποθετούν σε βάθρα, αλλά από εκείνους που τους σκάβει ο καιρός και τους καταπίνει ο μύθος. Η Φαλλάτσι, όμως, παλεύει απέναντι σε αυτή τη λήθη. Δεν του επιτρέπει να σβήσει.

Το ύφος της είναι ποιητικό και ωμό μαζί. Οταν περιγράφει το πλήθος στην κηδεία του Παναγούλη, μιλά για ένα θεριό. Το πλήθος δεν είναι πια άνθρωποι – είναι μια πλάση που ουρλιάζει, που πλημμυρίζει τους δρόμους με τη λέξη «ζει». Και μέσα σ’ αυτό το ζει, ξαναγεννιέται η ίδια η έννοια της Αντίστασης. Η γλώσσα της Φαλλάτσι δεν είναι ποτέ απλώς περιγραφική. Είναι γλώσσα που καίει, που μυρίζει μπαρούτι, δάκρυ, αίμα και έρωτα.

Το «Ενας Αντρας» είναι πολιτικό κείμενο, μα όχι με την ξηρότητα ενός χρονικού. Είναι πολιτικό επειδή είναι ανθρώπινο. Επειδή ο πόνος, η πίστη, η απόφαση να πεις «όχι» στη βία – αυτά είναι πολιτικά. Η Φαλλάτσι συνθέτει ένα αφήγημα όπου ο έρωτας δεν είναι καταφύγιο αλλά πυροδότης. Εκείνη τον αγαπά, εκείνος δεν σταματά να αντιστέκεται, και ανάμεσά τους στέκει η Ελλάδα της δικτατορίας, σαν μια πληγή που δεν κλείνει.

Η μετάφραση της Κωνσταντίνας Γ. Ευαγγέλου αποδίδει με αφοσίωση και ευαισθησία τον παλμό της ιταλικής γλώσσας. Η κάθε πρόταση, η κάθε ανάσα, η κάθε ρωγμή του πρωτοτύπου βρίσκει τον δικό της αντίκτυπο στο ελληνικό κείμενο, χωρίς να προδίδεται η μουσική της Φαλλάτσι.

Διαβάζοντας το «Ενας Αντρας», δεν μπορείς να μη σταθείς για λίγο σιωπηλός στο τέλος. Οχι μόνο για τον Παναγούλη, αλλά για όλους εκείνους που έδωσαν το σώμα και τη φωνή τους για έναν κόσμο πιο δίκαιο. Και κυρίως, δεν μπορείς να μην αισθανθείς ευγνωμοσύνη για τη Φαλλάτσι – που τόλμησε να αγαπήσει και να γράψει, χωρίς φίλτρα, χωρίς φόβο, χωρίς μέτρο.

Γιατί αυτό είναι το «Ενας Αντρας»: Ενα βιβλίο που δεν γράφτηκε με μελάνι, αλλά με αίμα, δάκρυ και φωτιά.