Αυτά μετατρέπονται σε ταινίες, βιβλία και λαϊκά αναγνώσματα που ξυπνούν τον αρχέγονο ανθρώπινο φόβο περί ολοκληρωτικής καταστροφής του μάταιου αυτού κόσμου, που όμως όλο ματαιώνεται. Ο πρωτόγονος άνθρωπος μετέτρεπε το άγνωστο σε θεό, με αποτέλεσμα σεισμοί, νεροποντές και θύελλες να μην αποτελούν γι’ αυτόν φυσικά φαινόμενα, όπως σήμερα, αλλά σαφή προμηνύματα τιμωρίας του ανθρώπινου γένους από την απομάκρυνσή του από τον δρόμο του θεού.

Αγνοια

Τις παραπάνω ανασφάλειες επέτεινε η άγνοια η οποία, συνδυαζόμενη με τη νοσηρή φαντασία, δημιουργούσε τερατώδη αποτελέσματα, όπως η παρακάτω περιγραφή ενός κομήτη, από τον Γάλλο χειρουργό Αμβρόσιο Παρέ, το 1528: «Ο κομήτης ούτος ήτο τόσον φρικτός και τόσον τρόμον επροξένει εις τους κοινούς ανθρώπους, ώστε τινές απέθαναν εκ του δέους και άλλοι ησθένησαν. Είχε μήκος υπερβολικόν και το χρώμα του ήτο χρώμα αίματος. Υπεράνω αυτού εφαίνετο βραχίων όστις εκράτη μεγάλην σπάθην. Εις την αιχμήν δε της σπάθης υπήρχον τρία άστρα. Εκατέρωθεν των ακτίνων του κομήτου εφαίνοντο πολυάριθμοι πελέκεις, μάχαιραι, ξίφη αιματωμένα και μεταξύ αυτών πολλαί μορφαί ανθρώπων ειδεχθείς με κόμην και γένεια ανατριχιασμένα». Τίποτα από τα παραπάνω όμως δεν συγκρίνεται με ό,τι συνέβη σαν σήμερα πριν από 115 χρόνια, το 1910.

Τότε, η χώρα και ολόκληρος ο πλανήτης ζουν για αρκετό διάστημα στον αστερισμό της βεβαιότητας της από ουρανού καταστροφής του κόσμου. Ο λόγος δεν είναι άλλος από τον κομήτη του Χάλεϋ, που τον Μάιο του 1910 αυτός και η… ουρά του θα πλησίαζαν πολύ κοντά στη Γη. Παρότι οι αστρονόμοι της εποχής τόνιζαν ότι το πέρασμά του θα ήταν ακίνδυνο για τη Γη, κυριάρχησαν οι κινδυνολόγοι-καταστροφολόγοι που αξιοποιώντας τις ανθρώπινες φοβίες έσπειραν τον πανικό. Η συντέλεια θα ερχόταν, κατά τις εφημερίδες, με διάφορους τρόπους: «Οι γνώμες διχάζονται και συγκρούονται σφοδρότερων παρ’ όσον η ουρά του κομήτη μετά της γης. Και αι ψυχολογικαί διαθέσεις κυμαίνονται μεταξύ δηλητηρίου βροχής, αερολίθων, βορείου σέλαος, ηλεκτρικών εκκενώσεων και συντελείας του κόσμου».

«Πληροφορίες»

Οι πάντες μετατρέπονταν σε ερασιτέχνες αστρονόμους και φυσικούς αναλύοντας την πορεία του κομήτη και τα τοξικά συστατικά της ουράς του. Την κομητοφοβία επέτειναν «πληροφορίες», που μεταλλάσσονταν ταχύτατα σε βεβαιότητα και από εκεί σε πραγματικότητα και τρόμο. Ενας είχε μιλήσει με κάποιο χημικό που, κάτασπρος από φόβο, του εξηγούσε ότι όταν η ουρά του κομήτη θα ακουμπούσε τη γήινη ατμόσφαιρα, θα προκαλούνταν τεράστιος ηλεκτρικός σπινθήρας που θα κατέκαιγε τα πάντα, συμπληρώνοντας συνωμοτικά: «Εχω πάρει μαζί μου πιστόλι ώστε να μην έχω φρικτό θάνατο». Αλλος είχε ακούσει τον ίδιο τον Δημήτριο Αιγινήτη (τότε διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών) να λέει ότι φοβόταν την πρόκληση κυκλώνα στην επιφάνεια της Γης, που δεν θα άφηνε πέτρα πάνω στην πέτρα, ενώ κάποιοι μιλούσαν για επικείμενο τεράστιο σεισμό. Η φημολογία είχε προκαλέσει σημαντικά ψυχολογικά προβλήματα σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, αυξάνοντας κατακόρυφα τα κρούσματα παραφροσύνης. Αλλά και όσοι παρίσταναν τους χαλαρούς, όσο πλησίαζε η μέρα της… κρίσεως αγχώνονταν περισσότερο αφού οι κουβέντες του τύπου: «Θα πέσει, δεν θα πέσει» κυριαρχούσαν παντού.

Η τελική αναμέτρηση με την πραγματικότητα έγινε το βράδυ της 18ης Μαΐου 1910 (με το νέο ημερολόγιο) όταν οι πολίτες όλου του κόσμου ξενύχτησαν μέχρι τα ξημερώματα κοιτάζοντας τον ουρανό, ενώ η Αθήνα έζησε το πρώτο μεγάλο της νυχτερινό… πάρτι. Ζάππειο, Σύνταγμα, Φάληρο και οπουδήποτε υπήρχε ακάλυπτος χώρος κατακλύστηκαν από… μυρμηγκιές κόσμου, με τους περισσότερους να επιλέγουν να απολαύσουν το… τέλος σε λόφους, υψώματα και βουνά της Αττικής, όπου επικρατούσε το αδιαχώρητο. Οι Αθηναίοι, ενωμένοι μπροστά στο φάσμα της ολοκληρωτικής καταστροφής, πήραν τα όρη και τα βουνά αφήνοντας ερημωμένα σπίτια και ολόκληρες γειτονιές να φυλάσσονται μόνο από σκύλους και γάτους.

Αστεροσκοπείο

Για τους πιο αγχωμένους, που ήθελαν άμεση ενημέρωση, δημοφιλέστερος προορισμός, για προφανείς λόγους, αποτέλεσε ο λόφος του Αστεροσκοπείου. Η ερμητικά κλειστή και φυλασσόμενη απ’ την αστυνομία είσοδος του χώρου δεν απέτρεπε την προσπάθεια αλίευσης πληροφοριών από όσους μπαινόβγαιναν, αλλά όταν αυτό δεν ήταν δυνατό, τα νέα… δημιουργούνταν: «Εμαθα ότι…». Οσοι ηλικιωμένοι δεν άντεχαν την ορειβασία, γέμιζαν τις εκκλησίες προσπαθώντας με γονυκλισίες, τάματα και λιτανείες να εξευμενίσουν τη θεία δίκη. Εξαιρετικά δημοφιλείς εκείνες τις κρίσιμες ώρες ήταν οι ιερείς, με αποτέλεσμα στην πόλη να κυριαρχεί η μυρωδιά του θυμιατού. Οι μόνοι που φαίνονταν ικανοποιημένοι από την αναστάτωση ήταν κάποιοι επαγγελματίες που έβλεπαν για πρώτη φορά την επιχείρησή τους να δουλεύει μέχρι το πρωί. Εστιατόρια, καφενεία, ζαχαροπλαστεία έκαναν χρυσές δουλειές, ενώ στις ταβέρνες η ρετσίνα έρεε άφθονη για όσους ήθελαν να περάσουν γλεντώντας το τελευταίο βράδυ τους. Κάποιοι μάλιστα έβρισκαν την ευκαιρία να διαφημίσουν τη ρετσίνα «…ως το μόνον αντίδοτον κατά του… κυανογόνου».

Ξενύχτι κοιτώντας τον ουρανό

Τα δημόσια θεάματα επωφελήθηκαν εξίσου, με τους καραγκιοζοπαίχτες να παίζουν μέχρι αργά το βράδυ, ενώ τα θέατρα παρουσίαζαν τις πρώτες στην ιστορία μεταμεσονύχτιες παραστάσεις τους: «Χάριν του σημερινού μεγάλου θαύματος του κομήτου του Χάλεϋ, το θέατρόν μας θα μείνει ανοιχτόν καθ’ όλην την νύχταν». Οι φιλότεχνοι κατέκλυσαν τα θεατράκια του Θησείου, ενώ στο θέατρο Νεαπόλεως παιζόταν η επιθεώρηση του Τίμου Μωραϊτίνη με τον επίκαιρο τίτλο: «Ο κομήτης του Χάλεϋ».

Φυσικά δεν έλειπαν οι πλάκες. Στην Κέρκυρα είχε συσταθεί επιτροπή… υποδοχής του κομήτη, ενώ στην Πλάκα τριάντα ροπαλοφόροι συγκεντρώθηκαν σε λόφο ώστε να… χτυπήσουν την ουρά του. Ενδεικτικό του κλίματος είναι ότι αρκετοί μετανάστες που θα ξενιτεύονταν στην Αμερική με το υπερωκεάνιο «Πατρίς» που βρισκόταν στον Πειραιά, το ανέβαλαν ώστε να αναχωρήσουν για το μεγάλο ταξίδι πάνω στα πάτρια εδάφη.

Η αγωνία κορυφώθηκε μετά τα μεσάνυχτα, με πανικόβλητους και ψύχραιμους να στραβολαιμιάζουν αναμένοντας κάποιο ουράνιο μήνυμα. Η συνήθης εικόνα ενός αστεριού που έπεφτε ή κάποιου σύννεφου που έμοιαζε με ουρά κομήτη αρκούσε για να δημιουργήσει πανικό, που επιτείνονταν από τις κραυγές τύπου «Να τος, να τος!». Κατά τις 2 τα μεσάνυχτα εμφανίστηκε μια ελαφρά ουράνια λάμψη, γεγονός που έφερε παγωμάρα, σταυροκοπήματα και κλάματα. Η λάμψη έγινε εντονότερη μισή ώρα μετά, ενώ κατά τις 3 ο πανικός κορυφώθηκε με την εμφάνιση μικρής ομίχλης και μυρωδιάς καμένου, που όμως δεν προερχόταν από την ουρά του κομήτη, αλλά από το κάψιμο κάποιων ταπεινών ξερών χόρτων… Τελικά το ξημέρωμα βρήκε τη Γη σώα και αβλαβή και τους Αθηναίους να κοιμούνται αποκαμωμένοι στις κουβέρτες που είχαν πάρει μαζί τους. Ο κομήτης του Χάλεϋ ήρθε σαν εχθρός και έφυγε σαν φίλος, αλλά τελικά δεν… θώπευσε τη Γη αφού πέρασε και δεν την ακούμπησε.