Τοποθετημένο στο 1902, το έργο εστιάζει στη Λάουρα Αλφιέρι, κοντέσα του Μονρεάλε, απόγονο των Χρυσολωράδων του Βυζαντίου, μία γυναίκα που συνδυάζει αριστοκρατική καταγωγή, απαράμιλλη ομορφιά και έναν χαρακτήρα παγιδευμένο ανάμεσα στην υποχρέωση και την επιθυμία. Αναγκασμένη να παντρευτεί τον ζάπλουτο αλλά ταπεινής καταγωγής Ζακυνθινό Φίλιππο Ρώμα, για να σώσει την οικογένειά της από την οικονομική καταστροφή, τον αποκαλεί με περιφρόνηση «καρβουνιάρη» και «ανορθόγραφο βάτραχο». Η ειρωνεία της μοίρας και η λεπτή συναισθηματική γραμμή της συγγραφέως μετατρέπουν αυτόν τον «βάτραχο» σε πρίγκιπα μέσα από μια σχέση που γεννιέται σταδιακά ανάμεσα στην απέχθεια και τον θαυμασμό, ανάμεσα στην ταξική προκατάληψη και την ανθρώπινη τρυφερότητα.

Η Λαπατά δεν περιορίζεται σε έναν κεντρικό άξονα. Γύρω από τη Λάουρα και τον Φίλιππο ξετυλίγεται ένας ολόκληρος ιστός από δευτερεύοντες χαρακτήρες -την Κατίγκω Χρυσολωρά και την αδελφή της Μαργιόλα, τον ψυχίατρο και καθηγητή Αριστείδη Μπαλτατζή, τον κόντε Φραγκίσκο Αλφιέρι, τη θεία Κοκόνα Κρυσταλλένια -, που όλοι μαζί αποτελούν ένα ζωντανό μωσαϊκό. Αυτοί οι ήρωες δεν είναι απλώς συμπληρώματα της πλοκής, αλλά ανυποψίαστοι κληρονόμοι της μνήμης, άνθρωποι που ενσαρκώνουν την ατμόσφαιρα και τις αντιφάσεις της εποχής. Με επιδέξια πλοκή και βαθιά γνώση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου, η συγγραφέας αποδίδει τις λεπτές αποχρώσεις της αστικής ζωής, τις μικρές τραγωδίες και τα μεγάλα πάθη που κρύβονται πίσω από τις βιτρίνες των σαλονιών και τις σκιές των δρόμων.

Η Αθήνα δεν είναι απλώς σκηνικό, αλλά πρωταγωνιστής. Μια «πόλη των πόνων», όπως την ονομάζει η συγγραφέας, όπου οι αντιθέσεις ανάμεσα στην παλιά και τη νέα κοινωνία, την αριστοκρατία και τον ανερχόμενο πλούτο, την επιφάνεια και την ουσία αποτυπώνονται ανάγλυφα. Οι εικόνες της Λαπατά είναι ζωντανές, γεμάτες ήχους, φωνές και χρώματα, θυμίζοντας τις τοιχογραφίες μιας εποχής που πάλλεται ακόμη μέσα από τις λέξεις της. Η γλώσσα της είναι πλούσια και εκφραστική, χωρίς να χάνει ποτέ την αμεσότητα και την αλήθεια της, κάτι που κάνει τον αναγνώστη να αισθάνεται ότι περιδιαβαίνει και ο ίδιος την πόλη, παρακολουθώντας τους ήρωες να δρουν και να συγκρούονται.

Η «Ξυπόλυτη των Αθηνών» δεν είναι απλώς ένα ιστορικό μυθιστόρημα, αλλά μια πολυφωνική αφήγηση για τις μικρές ζωές και τα μεγάλα πεπρωμένα, για τις θυσίες που προκαλούν πείσμα και για τους έρωτες που ανθίζουν μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες.

ΕΝΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Στην επανέκδοσή του από τις εκδόσεις Ψυχογιός, μετά την αρχική του παρουσίαση στις εκδόσεις Καστανιώτη, το έργο ξανασυστήνεται σε ένα νέο κοινό, επιβεβαιώνοντας τη διαχρονικότητά του. Με τη ματιά της, η συγγραφέας κατορθώνει να αναδείξει όχι μόνο την προσωπική ιστορία της ηρωίδας της, αλλά και ένα ολόκληρο κοινωνικό τοπίο, που μοιάζει μακρινό και συνάμα οικείο. Το αποτέλεσμα είναι μία συναρπαστική, ατμοσφαιρική αφήγηση, που αιχμαλωτίζει την ψυχή της πόλης και των ανθρώπων της, ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται ως Ιστορία, ως χρονικό και ως λογοτεχνία υψηλής στάθμης.