Μέσα από την ιστορία μιας οικογένειας που θρηνεί, ξαναγράφει την έννοια της μνήμης, της απώλειας αλλά και της επιβίωσης. Η τραγωδία στην Ορτουέγια δεν είναι απλώς το φόντο, αλλά ο καταλύτης που φέρνει στην επιφάνεια τις πιο ευάλωτες πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο παππούς Νικάσιο, η μητέρα Μαριάχε, ο πατέρας Χοσέ Μιγκέλ και το ίδιο το κείμενο, το οποίο αποκτά τη δική του φωνή, αποτελούν τους βασικούς άξονες ενός βιβλίου που συνομιλεί με το τραύμα χωρίς να εγκλωβίζεται σε αυτό. Σε αυτή τη συνέντευξη, ο Αραμπούρου μιλά για την ψυχραιμία στη λογοτεχνική απόδοση του πένθους, την ανάγκη αποφυγής του μελοδραματισμού και τον ρόλο της συλλογικής μνήμης σε μια κοινωνία τραυματισμένη από την τρομοκρατία.

Ο χρόνος και η μνήμη βαραίνουν τους ήρωές σας. Πώς αποτυπώσατε τη στιγμή της τραγωδίας και την πορεία της μνήμης μέσα από τον παππού Νικάσιο και την οικογένεια;

Η ιδέα ήταν, όπως συμβαίνει συνήθως στα διηγήματα και τα μυθιστορήματά μου, να δείξω πώς η συλλογική ιστορία αντανακλάται σε έναν μικρό αριθμό χαρακτήρων, κάτι που συνεπάγεται την ενσωμάτωση στη διήγηση πλήθους λεπτομερειών και προσωπικών στοιχείων. Συμφωνώ με τον Μπαλζάκ όταν παρομοίασε τα μυθιστορήματα με την ιδιωτική ιστορία των εθνών.

«Το Παιδί» ισορροπεί ανάμεσα στον ωμό πόνο και την τρυφερότητα. Πώς διατηρήσατε αυτόν τον αυθεντικό και συγκινητικό τόνο στην αφήγηση;

Το πρώτο και βασικό είναι να συνειδητοποιήσει κανείς τον κίνδυνο να υποπέσει σε ένα αφήγημα μελοδραματικό, δακρύβρεχτο, παθητικό. Η επίγνωση του τι πρέπει να αποφευχθεί βοηθά ήδη πολύ. Μου φάνηκε ότι η λογοτεχνία διαθέτει αρκετά εργαλεία ώστε να αφήσει τους ίδιους τους αναγνώστες να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα, χωρίς να χρειάζεται να τους λέμε σε κάθε στιγμή τι πρέπει να σκέφτονται ή να αισθάνονται. Ανάμεσα σε αυτά τα εργαλεία, σκέφτηκα να δώσω στο ίδιο το κείμενο μια δική του φωνή. Σε αυτό συνέβαλε και το ύφος της πρόζας που επέλεξα: λιτή, με ελάχιστα επίθετα, χωρίς επιτήδευση ή στιλιστικές κομψότητες.

Η τραγωδία στην Ορτουέγια, που αρχικά θεωρήθηκε τρομοκρατική ενέργεια και τελικά αποδείχθηκε ανθρώπινο λάθος, λειτουργεί ως ισχυρό σύμβολο. Πιστεύετε ότι αυτή η μετατόπιση -από τη συλλογική ευθύνη στην ατομική- αντικατοπτρίζει κάτι βαθύτερο για τον τρόπο που μια κοινωνία διαχειρίζεται τη μνήμη και την ανάγκη για εξιλαστήρια θύματα;

Είναι αρκετά κατανοητό ότι σε μια κοινωνία όπου η βία ασκούνταν καθημερινά, η πρώτη σκέψη των ανθρώπων ήταν να αποδώσουν την έκρηξη στο σχολείο σε τρομοκρατική ενέργεια. Σύντομα αποδείχτηκε πως επρόκειτο για ατύχημα. Αυτή η αρχική αντίδραση δείχνει πως η βασκική κοινωνία ζούσε σε μια κατάσταση ψύχωσης και, πράγματι, πιστεύω ότι αυτό είναι ένα στοιχείο που θα έπρεπε να λαμβάνεται υπόψη κατά την οικοδόμηση μιας μνήμης άξιας να μοιραστεί.

Οι χαρακτήρες σας -κυρίως η Μαριάχε και ο Χοσέ Μιγκέλ- κινούνται ανάμεσα στη θλίψη και στην ανάγκη για λύτρωση. Ποια ήταν η πιο απαιτητική πλευρά της δημιουργίας τους; Υπήρξε κάποιος που σας άγγιξε περισσότερο;

Ο καθένας από τους τρεις βασικούς χαρακτήρες υιοθετεί μια δική του στρατηγική ζωής για να αντιμετωπίσει το πένθος, με την ελπίδα ίσως να βρει ανακούφιση, κάποιο παρηγορητικό καταφύγιο στη μνήμη, να μην παραδοθεί στην κατάθλιψη κτλ. Αυτή είναι, κατά τη γνώμη μου, η ραχοκοκαλιά του μυθιστορήματος. Από μια καθαρά προσωπική σκοπιά, θα ξεχώριζα τη μορφή του παππού Νικάσιο, με τον οποίο ανέπτυξα μια συναισθηματική σχέση που με ώθησε να τον χειριστώ με ιδιαίτερη τρυφερότητα.

Από την «Πατρίδα» έως το «Παιδί» διακρίνεται μια σαφής συγγραφική πορεία που αγγίζει τόσο το συλλογικό τραύμα όσο και το προσωπικό βίωμα. Πώς εξελίχθηκε η γραφή σας μέσα από αυτές τις αφηγήσεις; Και ποια θέση επιθυμείτε να έχει το έργο σας στη σύγχρονη ισπανόφωνη λογοτεχνία;

Θα σας εξομολογηθώ ότι δεν σκέφτομαι με αυτούς τους όρους. Αν το έργο μου σημαίνει κάτι ή συγκινεί άλλους ανθρώπους, το χαίρομαι· αλλά δεν είναι κάτι που με απασχολεί. Δεν με νοιάζει αν η ισπανική λογοτεχνία θα μου κρατήσει μία θέση. Είναι πιθανό να υπάρχει μια αφηγηματική εξέλιξη στο έργο μου, υπό την έννοια μιας όλο και μεγαλύτερης τυπικής απογύμνωσης. Αποφεύγω τα περιττά στολίδια, με απασχολούν η ακρίβεια και η σαφήνεια, προσπαθώ να μην επαναλαμβάνομαι, συνεχίζω να επιβάλλω στον εαυτό μου δυσκολίες και προκλήσεις.

Στο «Παιδί» το ίδιο το κείμενο αποκτά φωνή. Τι σας οδήγησε σε αυτή τη μεταμοντέρνα επιλογή και ποιον ρόλο εξυπηρετεί στην αφήγηση;

Το κείμενο έχει επίγνωση του εαυτού του και του γεγονότος ότι γεμίζει τις σελίδες του μυθιστορήματος με σκοπό να υποστηρίξει μια ιστορία. Πέρα από το ότι παρέχει επιπλέον στοιχεία για όσα αφηγείται και εμπλέκεται σε μικρές διαμάχες με τον συγγραφέα, στην περίπτωση του «Παιδιού» οι μετρημένες παρεμβάσεις του θεωρώ ότι είναι χρήσιμες: δημιουργούν ανάσες μέσα στην αναπόφευκτη ένταση της μυθοπλασμένης τραγωδίας, λειτουργούν ως γέφυρες ανάμεσα σε διαφορετικά αφηγηματικά μέρη και προειδοποιούν τους αναγνώστες για τον κίνδυνο των βιαστικών ερμηνειών.