Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε διαγωνισμό 250 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο του «Οδικού Χάρτη Αμυντικής Ετοιμότητας 2030», που προβλέπει κοινά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και εναρμονισμένα πρωτόκολλα αντίδρασης. Παράλληλα, χώρες όπως η Δανία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Σουηδία και η Πολωνία λαμβάνουν μέτρα, από απαγορεύσεις πτήσεων πολιτικών drones έως ενίσχυση ραντάρ και αεράμυνας. Το ΝΑΤΟ στηρίζει με ανταλλαγή πληροφοριών και στρατιωτική συμβουλευτική. Οι κινήσεις αυτές αντανακλούν την αυξανόμενη ανησυχία ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί drones για να δοκιμάσει τρωτά σημεία, να διαταράξει την εφοδιαστική αλυσίδα και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στις κυβερνήσεις τους.

Οι πρόσφατες ανακοινώσεις βασίζονται σε αυξανόμενα στοιχεία για απότομη άνοδο χαμηλού επιπέδου εναέριων παραβιάσεων στην Ευρώπη από τα μέσα του 2025, κυρίως με μικρά drones. Τους τελευταίους έξι μήνες, υπήρξαν δεκάδες ανεξήγητες εμφανίσεις και επιβεβαιωμένες παραβιάσεις κοντά σε αεροδρόμια, εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, στρατιωτικές εγκαταστάσεις και βιομηχανικές μονάδες σε Πολωνία, Δανία, Σουηδία, Γερμανία, Νορβηγία και Βέλγιο.

Ορισμένα περιστατικά ανάγκασαν την προσωρινή αναστολή της πολιτικής αεροπορικής κίνησης, ενώ άλλα οδήγησαν σε αυξημένα επίπεδα συναγερμού σε στρατιωτικές βάσεις που φιλοξενούν επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι, αν και η απόδοση ευθύνης παραμένει ανεπιβεβαίωτη, οι ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών είναι «πολύ πιθανό» να χρησιμοποιούν τα drones ως χαμηλού κόστους, μη αναγνωρίσιμα εργαλεία για να δοκιμάσουν τους χρόνους αντίδρασης της Ευρώπης, τα «τυφλά» σημεία των ραντάρ και την ετοιμότητα στον ηλεκτρονικό πόλεμο.

Τα επεισόδια αυτά συμβαίνουν στο πλαίσιο αυξανόμενων ενδείξεων ρωσικής υβριδικής δραστηριότητας. Τα περιστατικά έχουν αποκαλύψει σημαντικά κενά στην επιτήρηση του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου και στους μηχανισμούς αντίδρασης απέναντι σε μικρά και χαμηλά ιπτάμενα drones. Τα υφιστάμενα συστήματα αεράμυνας, σχεδιασμένα κυρίως για συμβατικά αεροσκάφη και πυραύλους, είναι ανεπαρκή για τον εντοπισμό και την εξουδετέρωση μικρών drones, ειδικά εκείνων που πετούν σε χαμηλό ύψος ή χρησιμοποιούν τακτικές σμήνους για να υπερφορτώσουν τα συστήματα ανίχνευσης.

Εάν εφαρμοστούν αποτελεσματικά, οι πρωτοβουλίες κατά των drones που βρίσκονται αυτήν τη στιγμή υπό συζήτηση θα μπορούσαν να βοηθήσουν την Ευρώπη να εντοπίζει και να εξουδετερώνει εχθρικά drones πριν προκαλέσουν διαταραχές. Τα σχέδια περιλαμβάνουν συνδυασμό τεχνολογιών εντοπισμού (ραντάρ, ηλεκτροοπτικά, ακουστικά, συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης) και μη κινητικά μέσα εξουδετέρωσης (παρεμβολείς GPS, διαταράκτες σήματος, όπλα κατευθυνόμενης ενέργειας). Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Aμυνας εξετάζει κοινές πλατφόρμες δεδομένων για ταχύτερο διασυνοριακό συντονισμό, ιδιαίτερα σε κρίσιμες περιοχές όπως η Βόρεια Θάλασσα και η Βαλτική. Ο διαγωνισμός ύψους 250 εκατ. ευρώ και ο «Οδικός Χάρτης 2030» στοχεύουν όχι μόνο στη μείωση των ευαλωτοτήτων αλλά και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Παράλληλα, η Ε.Ε. επιδιώκει συνεργασία με Ουκρανία και ΗΠΑ, αξιοποιώντας εμπειρίες και τεχνολογίες από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες προμηθειών, θα ενισχύσουν τη διαλειτουργικότητα Ε.Ε.-ΝΑΤΟ και θα διευρύνουν τη συνεργασία πληροφοριών για απειλές UAV.

Παρά την αίσθηση επείγοντος της Ε.E., οι προσπάθειες για τη δημιουργία μιας συνεκτικής ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής άμυνας κατά των drones αντιμετωπίζουν σημαντικούς πολιτικούς, νομικούς και επιχειρησιακούς περιορισμούς που θα επιβραδύνουν την πρόοδο και θα περιορίσουν την εφαρμογή. Παρά τις δεσμεύσεις τους για αύξηση των αμυντικών δαπανών, πολλά κράτη-μέλη του μπλοκ αντιμετωπίζουν δημοσιονομικούς περιορισμούς και ελλείψεις βιομηχανικής δυναμικής, ενώ οι κύκλοι προμηθειών στον τομέα της άμυνας παραμένουν αργοί και κατακερματισμένοι. Επιπλέον, τα νομικά πλαίσια που διέπουν τη χρήση συστημάτων αντιμετώπισης drones, ιδιαίτερα γύρω από κατοικημένες περιοχές, βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή αεροδρόμια, διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών-μελών. Αποτελεσματική περιφερειακή άμυνα απαιτεί διαλειτουργικά συστήματα διοίκησης και ελέγχου, κοινή επίγνωση της κατάστασης και κοινούς κανόνες εμπλοκής, όλα εκ των οποίων βρίσκονται ακόμη υπό ανάπτυξη. Ορισμένα κράτη-μέλη της Ε.Ε. διστάζουν να μοιραστούν σε πραγματικό χρόνο στρατιωτικές πληροφορίες, ειδικά με χώρες που θεωρούνται φιλικές προς τη Ρωσία, όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία. Αλλα είναι επιφυλακτικά απέναντι στην ανάθεση ευθυνών σε μια κεντρική δομή διοίκησης και ελέγχου της Ε.Ε., γεγονός που περιπλέκει τις προσπάθειες για τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής αεράμυνας. Σε εσωτερικό επίπεδο, αναδύονται συζητήσεις σχετικά με το κόστος και τον παρεμβατικό χαρακτήρα των υποδομών αντιμετώπισης drones.

Σε πολιτικό επίπεδο, οι επαναλαμβανόμενες εναέριες παραβιάσεις, ακόμη κι αν είναι μικρής κλίμακας, θα συνεχίσουν να υπονομεύουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην ικανότητα των κυβερνήσεων να προστατεύσουν κρίσιμες υποδομές και να διαχειριστούν υβριδικές απειλές. Αυτή η διάβρωση της εμπιστοσύνης θα μπορούσε να ενισχύσει ακροδεξιά και λαϊκιστικά κόμματα, καθώς και φιλορωσικά κόμματα που υποστηρίζουν ότι η βελτίωση των σχέσεων με τη Μόσχα είναι ο καλύτερος τρόπος για να μειωθούν οι κίνδυνοι ασφαλείας στην Ευρώπη. Σε οικονομικό επίπεδο, οι επαναλαμβανόμενες διαταραχές από drones συνεπάγονται υψηλό σωρευτικό κόστος. Ακόμη και σύντομες διακοπές λειτουργίας αεροδρομίων ή ενεργειακών υποδομών μπορούν να προκαλέσουν απώλειες εκατομμυρίων ευρώ και να διαταράξουν αλυσίδες εφοδιασμού πέρα από τα σύνορα.

Τέλος, οι συνεχιζόμενες παραβιάσεις με drones στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο αυξάνουν τον κίνδυνο στρατιωτικής κλιμάκωσης μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα εάν ένα drone προκαλέσει ζημιές σε ευαίσθητες στρατιωτικές ή πολιτικές υποδομές ή σημαντικό αριθμό θυμάτων στην Ευρώπη ή εάν οι ευρωπαϊκές αεράμυνες καταρρίψουν κατά λάθος ρωσικό αεροσκάφος, αντί για drone. Ακόμη κι αν η Ρωσία και το ΝΑΤΟ δεν ενδιαφέρονται για άμεση αντιπαράθεση, καθώς οι εθνικές αεράμυνες της Ευρώπης αυξάνουν τα επίπεδα συναγερμού και οι χρόνοι αντίδρασης μειώνονται, ακόμη και ένα τοπικό περιστατικό θα μπορούσε να προκαλέσει γρήγορη αλυσίδα στρατιωτικών και διπλωματικών αντιδράσεων με απρόβλεπτες συνέπειες.