Ο Donald J. Robertson είναι σίγουρος πως όταν ο μεγαλύτερος Ελληνας φιλόσοφος επιδιδόταν στους φημισμένους διαλόγους του, εκείνους που του χάρισαν την αιώνια φήμη και ένα ποτήρι κώνειο, στην ουσία έκανε ένα είδος πρόδρομης ψυχοθεραπείας.

«Συμπεριφερόταν ως σύμβουλος σχέσεων ή οικογενειακός θεραπευτής, κατά περίπτωση, βοηθώντας τους φίλους του, ακόμη και τα ίδια τα μέλη της οικογένειάς του, να επιλύσουν τις διαπροσωπικές τους συγκρούσεις», γράφει στο βιβλίο του «Πώς να σκέφτεσαι σαν τον Σωκράτη», που από την Πέμπτη 19 Ιουνίου θα βρίσκεται στα ελληνικά βιβλιοπωλεία.

Ο Robertson είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος συγγραφέας, γνωστικός ψυχοθεραπευτής και ειδικός στη στωική φιλοσοφία. Το συγκεκριμένο βιβλίο, όπως λέει ο ίδιος, περιέχει μια δραματοποιημένη και περίπου μυθιστορηματική αφήγηση της ζωής του Σωκράτη, σχεδιασμένη να καταστήσει τη σκέψη του περισσότερο προσιτή, ενώ παράλληλα αναδεικνύει τις συνδέσεις της με τη σύγχρονη ψυχολογία.

Η σωκρατική μέθοδος είναι αυτό που, σύμφωνα με τον συγγραφέα, κάνει τον Σωκράτη να είναι «ο προπάππος της σύγχρονης αυτοβοήθειας και ψυχοθεραπείας».

Σωστές ερωτήσεις

Το σίγουρο είναι πως δεν πρόκειται για ένα ακόμα βιβλίο αυτοβελτίωσης. Και αυτό διότι, αντί να δίνει έτοιμες απαντήσεις, εστιάζει στις σωστές ερωτήσεις και ανοίγει τον δρόμο για να μάθουμε να σκεφτόμαστε μόνοι μας.

«Επομένως, το βιβλίο αυτό δεν είναι ένα βιβλίο αυτοβοήθειας με τη συμβατική έννοια του όρου. Πράγματι, θα μπορούσε να διαβαστεί ως μια κριτική αυτού του πράγματος στο οποίο έχει εξελιχθεί η αυτοβοήθεια», γράφει ο Robertson. «Από την εμπειρία μου, οι περισσότεροι ψυχοθεραπευτές υποδέχονται συχνά πελάτες οι οποίοι περιγράφουν τους εαυτούς τους ως “εθισμένους στην αυτοβοήθεια” και οι οποίοι έχουν σχηματίσει δικές τους, ιδιωτικές βιβλιοθήκες με βιβλία αυτοβοήθειας, εκείνα που καταγράφουν τις καλύτερες πωλήσεις. Παρακολουθούν βίντεο, διαβάζουν άρθρα, κάνουν μαθήματα, διαλογίζονται, τηρούν ημερολόγιο και παρακολουθούν σεμινάρια, κι όμως εξακολουθούν να καταλήγουν στο γραφείο κάποιου ψυχοθεραπευτή. Οπως θα δούμε, ο Σωκράτης συνάντησε στην πορεία νεαρούς άνδρες οι οποίοι είχαν βρεθεί σε πολύ παρόμοια δύσκολη θέση».

Ενας από αυτούς ήταν ο ίδιος του ο γιος. Ο έφηβος Λαμπροκλής παραπονιόταν για την υπερβολικά δηκτική μητέρα του, την Ξανθίππη. Ας δούμε πώς κατάφερε ο Σωκράτης να πείσει τον Λαμπροκλή ότι η Ξανθίππη ήταν μια καλή μητέρα.

«Ο νεαρός επέμενε, ωστόσο, ότι εξακολουθούσε να βρίσκει την γκρίνια της εντελώς ανυπόφορη. Υστερα από κάποια συζήτηση, ο Σωκράτης διατύπωσε μια σκέψη η οποία μου φάνηκε πως ήταν μια ιδιοφυής θεραπευτική ερώτηση: Οι ηθοποιοί στις τραγωδίες προσβάλλονται όταν άλλοι χαρακτήρες τούς προσβάλλουν και τους επιτίθενται φραστικά; Οπως σχολίαζε ο Σωκράτης, αυτοί λένε πράγματα απείρως χειρότερα από οτιδήποτε είχε ισχυριστεί οποτεδήποτε η Ξανθίππη. Ο Λαμπροκλής θεώρησε την ερώτηση ανόητη. “Προφανώς και δεν προσβάλλονται, όμως αυτό συμβαίνει επειδή γνωρίζουν ότι, παρά τα φαινόμενα, οι άλλοι ηθοποιοί δεν έχουν, στην πραγματικότητα, σκοπό να τους βλάψουν! Απλώς υποκρίνονται”. “Σωστά”, απάντησε ο Σωκράτης, “όμως, λίγες στιγμές νωρίτερα δεν παραδέχτηκες πως ούτε κι εσύ πιστεύεις ότι η μητέρα σου θέλει πραγματικά να σε βλάψει”». Ετσι, ο Σωκράτης βοήθησε τον Λαμπροκλή να εξετάσει τον θυμό του από μια ριζικά διαφορετική οπτική γωνία.

Προβλήματα

Στην αρχαία Αθήνα οι νέοι αντιμετώπιζαν τα δικά τους προβλήματα, ίσως όχι πολύ διαφορετικά από τα προβλήματα των σημερινών νέων. Μόνο που οι δικοί τους «influencers» ονομάζονταν σοφιστές ή «σοφοί» και έδιναν ομιλίες που ισχυρίζονταν ότι βελτίωναν τους μαθητές τους.

«Οι σοφιστές εισέπρατταν αδρές αμοιβές, προκειμένου να διδάσκουν τους νέους πώς να γίνουν πειστικότεροι ομιλητές, με την υπόσχεση ότι έτσι θα κατέγραφαν επιτυχία στη δημόσια ζωή. Οι σύγχρονοι influencers συχνά ισχυρίζονται ότι μας διδάσκουν πώς να πετύχουμε στην καριέρα μας και στις σχέσεις μας. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι τους χωρίζουν πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια, οι αρχαίοι σοφιστές και οι σύγχρονοι influencers μπορούν, μερικές φορές, να ακούγονται αναπάντεχα όμοιοι. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι συχνά λένε στο ακροατήριό τους αυτό που θέλει να ακούσει ή αυτό που ξέρουν ότι θα τραβήξει την προσοχή του – μια κατάσταση την οποία ο Σωκράτης περιέγραφε ως κολακεία».

To κέρδος για τον αναγνώστη

Τι έχουν, τελικά, να κερδίσουν οι αναγνώστες του βιβλίου; Την απάντηση τη δίνει ο ίδιος ο Σωκράτης μέσω του Πλάτωνα και ο Πλάτωνας μέσω του Robertson: «Αν ακολουθήσετε τη συμβουλή μου, ελάχιστα θα σας απασχολήσει ο Σωκράτης, αλλά πολύ περισσότερο η αλήθεια. Αν νομίζετε ότι λέω την αλήθεια, συμφωνήστε μαζί μου. Αν, όμως, όχι, αντισταθείτε μου, με κάθε επιχείρημα που μπορείτε να διατυπώσετε».