Αναμένει με αληθινό ενθουσιασμό, αλλά και δέος, όπως δηλώνει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, τα εγκαίνια της ατομικής του έκθεσης-εγκατάστασης με τίτλο «Ανάβασις», που πραγματοποιούνται, απόψε το βράδυ, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Χίου, που διοργανώνει η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, στο τέμενος Χαμιδιέ. Μάλιστα, είναι η πρώτη φορά που θα επισκεφθεί τη Χίο. Η έκθεση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της ιταλικής και της ελβετικής πρεσβείας στην Αθήνα, σε συνεργασία με την γκαλερί Tornabuoni Arte, από την οποία θα παραστεί ο Michele Casamonti. Από την ιταλική πρεσβεία θα παραστεί ο Ιταλός πρέσβης Paolo Cuculi.

Επιστροφή

Η «Ανάβασις», σε επιμέλεια του δρος Φώτη Παπαθανασίου, σηματοδοτεί, μαζί με την πρόσφατη αναδρομική έκθεση του Νάκη Παναγιωτίδη στο Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα, τη δυναμική επιστροφή του διεθνούς εικαστικού στην Ελλάδα.

«Η επιστροφή μου στην Ελλάδα δεν αλλάζει το έργο μου. Απλώς παρουσιάζω τη δουλειά μου στον τόπο όπου γεννήθηκα, γιατί με προσκάλεσε. Ερχομαι, βέβαια, με πολύ μεγάλη χαρά και ενθουσιασμό, γιατί επιστρέφω σ’ έναν χώρο όπου έζησα τα παιδικά μου χρόνια. Η παιδική μου ηλικία είναι εδώ. Ο άνθρωπος συνεχίζει να ζει με την παιδική και νηπιακή του ηλικία. Και ο καλλιτέχνης επιστρέφει μέσω του έργου του στην παιδική του ηλικία. Θέλω να επιστρέφω στα βασικά και ανθρώπινα, που είναι η αγνότητα, η τιμιότητα, η αγαθότητα. Πιστεύω ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι εντελώς αγαθός. Να μην έχει καμία πονηράδα». 

• Είναι κάτι που ο ίδιος το έχει καταφέρει; «Αν δεν το έχω καταφέρει, το προσπαθώ. Δεν επιτρέπω στον εαυτό μου την πολλή σοβαροφάνεια. Θα μου προκαλούσε μεγάλη πλήξη». 

• Στη Χίο, ο Νάκης Παναγιωτίδης παρουσιάζει πέντε έργα, από τα οποία τα τέσσερα τα δημιούργησε ειδικά για τη συγκεκριμένη έκθεση στο τέμενος Χαμιδιέ: «Πηγαίνω στη Χίο μετά την ευγενική πρόταση της Δήμητρας Μουντούρη, που είναι επικεφαλής της Οργανωτικής Επιτροπής και είχε μεγάλη και συμπαθητική επιμονή και υπομονή. Ολο τον χειμώνα σχεδίαζα το τι θα παρουσιάσω. Προσπάθησα να εμβαθύνω και να μην αφήσω κενά. Μου βγήκε κάτι εντελώς καινούργιο και είμαι πολύ χαρούμενος, ενθουσιασμένος γι’ αυτό. Μόνο το έργο “America America”, ένα έργο φτιαγμένο από τσουβάλι, είναι παλαιότερο. Τα άλλα έργα είναι: “Ανάβασις”, “Το φως μέσα”, “Εγώ μπροστά στον κόσμο” και “Κρύψου, γνώση”. Μου αρέσει που πηγαίνω στη Χίο των καπεταναίων, που έχει πολύ φιλόξενους, εξαιρετικά συμπαθείς και ανοιχτούς ανθρώπους, όπως η θάλασσα που τους περιβάλλει. Πάντα λάτρευα τη θάλασσα. Το τέμενος όπου θα φιλοξενηθεί η έκθεση είναι ένας τόπος λατρείας. Αλλά και η τέχνη είναι ένα είδος λατρείας. Νιώθω να αδημονώ, να ανυπομονώ γι’ αυτήν την έκθεση-εγκατάσταση, που γίνεται σε συνεργασία με την γκαλερί Tornabuoni Arte και εγκαινιάζεται απόψε», λέει με τη νεανικότητα και τη δημιουργική πνοή που τον διακρίνουν, κάτι που «έρχεται από μέσα μου», όπως λέει ο ίδιος. «Δεν είμαι καθόλου ανταγωνιστικός και προσπαθώ να είμαι καλός και δοτικός άνθρωπος. Δημιουργώντας, ωστόσο, εσύ ο ίδιος λαμβάνεις…». 

• Τι έχει πάρει εκείνος από τις τρεις χώρες που τον «ανέθρεψαν»; «Εχω πάρει ό,τι πολυτιμότερο είχαν… Αν, βέβαια, ήταν περισσότερες οι χώρες, θα ήταν ακόμα καλύτερα…», δηλώνει με το αυτοσαρκαστικό του χιούμορ και σπεύδει να σημειώσει: «Ωστόσο, νιώθω παντού ξένος. Απατρις. Είχα κάνει μία έκθεση, το 2000, στο Kunsthalle (Erfurt) με τον τίτλο “Παντού ξένος”, που για εμένα αποτελεί θέση. Δεν είναι μια φολκλόρ άποψη, αλλά κάτι που σέβομαι και με αντιπροσωπεύει…». 

Ειδικότερα, τι ήταν η Ιταλία για εσάς;

Η Ιταλία μού άνοιξε τα μάτια. Ηταν σοκ για εμένα. Εφυγα 18 χρόνων, χωρίς κάποιο καλλιτεχνικό background. Στο σπίτι μου, τα μόνα ονόματα καλλιτεχνών που ακούγονταν ήταν του Πικάσο και της Μαρίας Κάλλας. Στο Τορίνο, όπου πήγα, η τέχνη ήταν παντού. Εως τότε μπορεί να με τραβούσε η τέχνη, αλλά δεν είχα σκεφτεί να γίνω καλλιτέχνης, καθώς έως τα 17 μου χρόνια δεν υπήρχε η κατάλληλη παιδεία. Στην Ιταλία, στάθηκα τυχερός, γιατί υπήρξαν άνθρωποι σημαντικοί που με πήραν από το χέρι και μου έδειξαν τον δρόμο. Ηρθα σε επαφή με τους καλλιτέχνες της Arte Povera μέσα από την περίφημη γκαλερί Christian Stein στο Τορίνο. 

Πώς αποφασίσατε να μείνετε μόνιμα στην Ελβετία;

Η Ελβετία είναι ένα πολύ σημαντικό μέρος για την τέχνη. Είναι η χώρα με τους περισσότερους συλλέκτες στον κόσμο, τα μεγαλύτερα μουσεία, αναλογικά σε μικρές πόλεις. Η Βασιλεία είναι το μοναδικό κράτος που έκανε δημοψήφισμα για το αν θα αγοράσουν τρεις Πικάσο για το μουσείο τους, την εποχή μάλιστα του ’60, με 95% υπέρ. Στη Βέρνη όπου ζω, έχει το Μουσείο του Πολ Κλε, που έφτιαξε ο Ρέντζο Πιάνο, και το πιο παλιό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ελβετίας. Αν και είχαμε αποφασίσει να φύγουμε για τη Νέα Υόρκη, η γυναίκα μου, που είναι Ελβετή, έμεινε έγκυος στην κόρη μας και, έτσι, μείναμε στην Ελβετία. Ηταν επιλογή μας. 

Δημιουργείτε έργα για εσάς ή για το κοινό;

Δεν νομίζω να υπάρχει ένας καλλιτέχνης κρυμμένος στο ατελιέ του που να μη δείχνει τα έργα του. Ακόμα και ο Καραβάτζο, ο δυσκολότερος χαρακτήρας, τα έκανε για να τα δείχνει στους ανθρώπους. Η τέχνη ηρεμεί το πνεύμα, προσφέρει ψυχική ανάταση, καλλιέργεια και μόρφωση στο κοινό. Ενας τραγουδιστής όπερας, ένας ηθοποιός ή ένας ποιητής, όλοι απευθύνονται στο κοινό. Η τέχνη η ίδια απευθύνεται στο κοινό. Κι ας μην ξεχνάμε ότι όλοι οι καλλιτέχνες είμαστε ματαιόδοξοι. Μας αρέσει η αποδοχή, η ανταπόκριση από το κοινό. 

Τι κάνετε όταν δεν δημιουργείτε κάποιο νέο έργο;

Αν και συνέχεια κάτι φτιάχνω, ωστόσο υπάρχουν και άλλα με τα οποία ασχολούμαι. Σχεδιάζω συνέχεια, κολυμπάω συνέχεια 4-5 μήνες τον χρόνο στο ποτάμι. Κάνω, επίσης, πολύ ποδήλατο. Μου αρέσει να διαβάζω και να ανακαλύπτω σύγχρονους καλούς συγγραφείς. 

Η οικογένεια, η κόρη και τα δύο εγγόνια, τι είναι για εσάς;

Αυτά είναι βασικά στοιχεία ζωής. Στα εγγόνια μου αρέσει η τέχνη, μιας και ο παππούς είναι καλλιτέχνης και αυτό είναι κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα. 

Τι θεωρείτε πιο ακριβό για εσάς;

Την ελευθερία έκφρασης του καλλιτέχνη, που δεν χωράει σε όρους και συμβόλαια και είναι αδιαπραγμάτευτη. Γι’ αυτό εδώ και περίπου 15 χρόνια δεν εκθέτω πλέον σε γκαλερί. Επίσης, η αγάπη είναι δομικό στοιχείο ζωής για εμένα, καθώς και η φιλία.

Φώτης Παπαθανασίου: «Ο Νάκης είναι ένας ιεροφάντης της τέχνης»

Οπως γράφει στον κατάλογο της έκθεσης ο επιμελητής της, Φώτης Παπαθανασίου, ο Ελληνοελβετός καλλιτέχνης, που έργα του κοσμούν Μουσεία Σύγχρονης Τέχνης στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, «εμπνέεται από το νησί της Χίου. Το νερό που τον απασχολεί σε πολλά έργα του, το αρχαίο υλικό, ο Ομηρος και οι μύθοι και ο τετράγωνος χώρος του τεμένους Χαμιδιέ, σαν white box, τον οδήγησαν σε ένα πεντάγωνο ή μάλλον σε τέσσερις τοίχους και στο κέντρο μια εγκατάσταση: η Ανάβαση! Χρησιμοποιεί απλά υλικά και επαναλαμβανόμενα που δημιουργούν μια συμβολική γλώσσα που προσπαθεί να δώσει απαντήσεις, να υπαινιχθεί λύσεις και να αρθρώσει το άρρητο…».

«Η “Ανάβασις”, τίτλος της εγκατάστασης που αποτελείται από πέντε διαφορετικά έργα σε συνεχή δημιουργικό διάλογο, λειτουργεί ως έναυσμα πολλαπλών θεωρήσεων αισθητικών και στοχαστικών. Ο Νάκης μετέτρεψε το τέμενος σε πραγματικό τέμενος του πνευματικού φωτός. Σε έναν “ναό”, όπου η πιο σύγχρονη τέχνη, με τα πιο απλά, σύγχρονα και φθαρτά υλικά, επιτελεί την πραγματική της λειτουργία. Απροκατάληπτη και οικουμενική. Ανοιχτή σε όποιον μπορεί και θέλει να τη γνωρίσει. Ο Νάκης δεν είναι σαμάνος της τέχνης, όπως ο Beuys, αλλά, ως Ελληνας, ένας ιεροφάντης της τέχνης».

Info

«ΑΝΑΒΑΣΙΣ»

ΝΑΚΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ, ΚΕΙΜΕΝΑ: Φώτης Παπαθανασίου

ΠΟΥ: Χαμιδιέ Τζαμί (συμβολή οδών Τζιβού – Αγίου Γεωργίου, Κάστρο Χίου)

ΕΓΚΑΙΝΙΑ: 31 Αυγούστου, ώρα 19.00

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ: Πάνος Τσιρώνης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ: Franz Schwendiman, Melina Fiorito ΕΚΔΟΣΕΙΣ: «ΕΥΡΑΣΙΑ»

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ: Εως 19 Οκτωβρίου 2025