Με φόντο την Ελλάδα του 20ού αιώνα, η συγγραφέας σκύβει με τρυφερότητα και διορατικότητα πάνω στην ψυχή των ηρώων της – και μαζί στην ψυχή του αναγνώστη. Τη συνάντησα για μια κουβέντα από καρδιάς, όπως αυτές που δεν τελειώνουν στην τελευταία ερώτηση, αλλά στην πρώτη σιωπή.

Στο μυθιστόρημα, ο έρωτας μοιάζει άλλοτε λυτρωτικός κι άλλοτε καταστροφικός. Πότε, για σένα, γίνεται μοίρα; Είναι η συγχώρεση πράξη αγάπης ή πολυτέλεια των γενναίων;

Και οι δύο αυτές καταστάσεις που αναφέρετε, η λύτρωση και η καταστροφή, συλλειτουργούν σε μια ερωτευμένη ψυχή. Αλλωστε, ο ίδιος ο στίχος του Διον. Σολωμού από όπου έχω δανειστεί τον τίτλο συνεχίζει ως εξής: Εστησ’ ο έρωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη κι η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώρα.. ενώ λίγο παρακάτω λέει …όποιος πεθαίνει σήμερα, χίλιες φορές πεθαίνει. Για χάρη του έρωτά της, η Λενιώ, η ηρωίδα του βιβλίου μου, παρακάμπτει τις αρχές και τις αξίες της και ακολουθεί την καρδιά της, ξέροντας πως ίσως οδεύει προς την καταστροφή. Κι αυτός ο νεανικός της έρωτας γίνεται η μοίρα της, καθορίζει την υπόλοιπη ζωή της. Οσο για τη συγχώρεση, η Λενιώ πάντως δεν θα τη δώσει απλόχερα. Θα θέσει τους όρους της και θα μείνει πιστή στον όρκο της.

Δύο γυναίκες, δύο εποχές, δύο παράλληλες εξομολογήσεις. Πόσο βαθιά συνομιλεί το παρελθόν με το παρόν στην ψυχή μιας γυναίκας που καλείται να επιβιώσει, να αγαπήσει και να κρατήσει όρθια μια οικογένεια μέσα στη φωτιά της Ιστορίας;

Ενα από τα αγαπημένα μου αποφθέγματα είναι αυτό του λογοτέχνη, δημοτικιστή Γιάννη Ψυχάρη, που νομίζω ότι απαντά θαυμάσια στην ερώτησή σας: «Οταν το στόμα σου μου λέει σ’ αγαπώ δεν το λες εσύ το λένε μέσα σου χίλιες γενιές που σου μάθανε την αγάπη». Την κρίσιμη στιγμή, η Λενιώ παίρνει στα χέρια της το βιβλίο της προγιαγιάς της και νιώθει βαθιά μέσα της πως εκεί είναι γραμμένο και το δικό της πεπρωμένο. Είναι δυο γυναίκες που κλήθηκαν να κρατήσουν όρθια την οικογένεια, μέσα στη δίνη δύο εμφυλίων πολέμων, αυτόν του 1821 και τον πρόσφατο της δεκαετίας του ’40. Ο διχασμός που γεννά ένας αιματηρός εμφύλιος φτάνει ως το μεδούλι των εμπλεκομένων. Διχάζει τον λαό, την οικογένεια και εντέλει το ίδιο το άτομο. Κατόπιν, η συγχώρεση είναι μάλλον ανέφικτη, γιατί μάτωσε η ίδια η καρδιά του ανθρώπου. Δεν μπορεί να συγχωρέσει με το συναίσθημα παρά μόνο με τη λογική κι αυτό όχι πάντα.

Η Λενιώ μεγαλώνει σε έναν κόσμο που την καλεί να σωπάσει. Εσύ, ως συγγραφέας, της δίνεις φωνή. Είναι για σένα η λογοτεχνία ένας τρόπος να ξαναγράψουμε την Ιστορία από τη μεριά των γυναικών;

 Η Ιστορία γράφεται από τους ισχυρούς και η γυναίκα δεν ανήκε σε αυτούς κατά το παρελθόν. Η γυναίκα όμως έγραφε ανέκαθεν το μέλλον. Εκείνη ήταν αφοσιωμένη ψυχή τε και σώματι στη φροντίδα της οικογένειας και στην ανατροφή των παιδιών, τα οποία ήταν το μέλλον και συνεκδοχικά οι επόμενοι διαμορφωτές της Ιστορίας. Με αυτή την έννοια, ναι, η λογοτεχνία φέρνει στο φως τον κρίσιμο ρόλο της γυναίκας στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Η Λενιώ του βιβλίου μου παραμένει αμέτοχη και σιωπηλή στον εμφύλιο σπαραγμό που διχάζει τα ίδια της τα παιδιά. Οταν όμως έρθει η κρίσιμη ώρα είναι εκείνη που ορθώνει το ανάστημά της και ξεκαθαρίζει τις καταστάσεις. Είναι η στιγμή που η φωνή της γυναίκας γίνεται όρκος και νόμος.

 Αν ο αναγνώστης σου μπορούσε να πάρει μόνο μία λέξη από το βιβλίο και να την κουβαλά μαζί του, σαν φυλαχτό, ποια θα ήταν αυτή; Και γιατί;

Ο έρωτας. Ο Διον. Σολωμός την έγραφε με κεφαλαίο στο έργο του και είχε προφανώς τους λόγους του. Ο έρωτας είναι πανταχού παρών, κρυμμένος πίσω από τα ιστορικά ορόσημα, πίσω από τις αντιδράσεις και τις αποφάσεις μας.

Κι αν σου έστηνε ο έρωτας χορό στο σήμερα, Γιώτα…
Θα τον ακολουθούσες ξυπόλυτη, θα διάλεγες τακούνια ή… θα του έλεγες «χορεύουμε μόνο αν μου κρατήσεις γερά το χέρι»

Είτε με γόβες είτε ξυπόλητη στην άμμο, υποτάσσομαι στη δύναμή του.

Ο ΔΙΧΑΣΜΟΣ ΡΙΖΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΡΤΥΡΙΚΟΥΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΕΣ

 Στο μυθιστόρημα, ένα παλιό τετράδιο λειτουργεί σαν κλειδί μνήμης. Ποια ήταν η δική σου αφορμή, η σπίθα, που σου άνοιξε την πόρτα για να ξεκινήσεις αυτή την ιστορία; Και ποια κομμάτια της Γιώτας κρύβονται μέσα στη Λενιώ και στη Λένη;

Το 2026 θα γιορτάσουμε τα διακόσια χρόνια από τη θρυλική έξοδο του Μεσολογγίου, της ιδιαίτερης πατρίδας μου. Με αυτή την αφορμή έψαξα πιο βαθιά το τι είχε γίνει τότε, ποια ήταν τα αίτια που οδήγησαν τους μαρτυρικούς εξοδίτες στον χαμό τους. Η ρίζα του κακού ήταν ο διχασμός που προκάλεσε ο εμφύλιος της εποχής, οι διενέξεις και οι αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα στις διάφορες φατρίες. Ακριβώς όπως έγινε και με τον εμφύλιο του ’40. Επιπλέον, στο βιβλίο αφηγούμαι ένα πραγματικό γεγονός της Κατοχής, το οποίο έπαιξε τον ρόλο του στις μετέπειτα εξελίξεις. Πίσω από αυτό το γεγονός κρυβόταν ένας μοιραίος έρωτας, ένα ερωτικό τρίγωνο. ΕΈρωτας και Ιστορία, τι άλλο να ζητήσει ως έμπνευση ένας συγγραφέας; Η Λένη του 1826 και η Λενιώ του ’40 είναι βέβαια μυθιστορηματικά πρόσωπα, αλλά έχουν τα ισχυρά γυναικεία χαρακτηριστικά που οικοδομούν την προσωπικότητά τους. Αναπόφευκτα, κάποια από αυτά είναι καθρέφτης και δικών μου χαρακτηριστικών, έστω κι αν δεν το συνειδητοποιώ κατά τη συγγραφή.