Αν και ο στόχος του ήταν να συγκρατήσει τις τιμές και να βάλει φρένο σε φαινόμενα αισχροκέρδειας, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα άγγιξε το 15,5% τον Δεκέμβριο του 2022 και μετά από σειρά παρεμβάσεων στην αγορά, κατάφερε να υποχωρήσει τον Μάιο στο 2,6%, με το κόστος του καλαθιού ωστόσο να έχει σταθεροποιηθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα.

Αν και η κατάργηση του πλαφόν ήταν πάγιο αίτημα της αγοράς, στους καταναλωτές έχει προκαλέσει ανησυχία, καθώς φοβούνται μην οδηγήσει σε νέα αύξηση των τιμών στα ράφια. Ωστόσο, στελέχη τόσο των βιομηχανιών όσο και του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων αναφέρουν στον «Ε.Τ.» ότι δεν πρόκειται να υπάρξει νέο κύμα ανατιμήσεων -αν δεν υπάρξει κάποιο έκτακτο γεγονός- καθώς θα έχουν περισσότερες δυνατότητες ευελιξίας στην τιμολογιακή τους πολιτική, γεγονός που θα τους επιτρέψει να ρίξουν τις τιμές.

«Με την κατάργηση του πλαφόν, οι βιομηχανίες αλλά και τα σούπερ μάρκετ θα μπορούν να μειώσουν τις τιμές σε προϊόντα που είναι απαραίτητα για κάθε νοικοκυριό, αλλά οι καταναλωτές δυσκολεύονται να τα αγοράσουν, όπως για παράδειγμα τυροκομικά ή γαλακτοκομικά και να τα αυξήσουν σε κάποιες άλλες κατηγορίες, όπως π.χ. τα απορρυπαντικά. Με το πλαφόν δεν έχουν αυτή την ευελιξία, γιατί από τη στιγμή που δεν μπορούν να ανεβάσουν κάποιες τιμές, δεν μπορούν να τις ρίξουν κιόλας», σημειώνει στον «Ε.Τ.» εκπρόσωπος μεγάλης αλυσίδας σούπερ μάρκετ, υπογραμμίζοντας ότι μεσοπρόθεσμα οι τιμές θα αποκλιμακωθούν προς όφελος του καταναλωτή.

Επιλογές

Για παράδειγμα, αν μια εταιρία έχει στο χαρτοφυλάκιό της και τρόφιμα και απορρυπαντικά και είδη προσωπικής υγιεινής, μπορεί να ρίξει τις τιμές σε κάποια τρόφιμα, που ενδεχομένως τώρα πωλούνται ακριβά, και να αυξήσει τις τιμές σε κάποιο σαμπουάν ή απορρυπαντικό, που οι προωθητικές ενέργειες είναι συνεχείς και έντονες, οπότε ο καταναλωτής δεν θα κληθεί να πληρώσει περισσότερα.

Ή, αντίστοιχα, μια βιομηχανία τροφίμων μπορεί να μειώσεις τις τιμές σε κάποια προϊόντα που έχουν υψηλότερη ζήτηση και να την αυξήσει σε ένα άλλο είδος που είναι είτε πιο φθηνό είτε δεν είναι τόσο δημοφιλές, ενώ μέχρι σήμερα δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν έτσι, καθώς το περιθώριο κέρδους τους έπρεπε να ήταν ίδιο ή χαμηλότερο σε σχέση με αυτό που είχαν τον Δεκέμβριο του 2021, παρά τις ανατιμήσεις των πρώτων υλών.

Μάλιστα, σύμφωνα με στελέχη του κλάδου, μπορεί το μέτρο να ήταν αναγκαίο όταν ελήφθη, ωστόσο ήταν άδικο για τις πιο «συνετές» σε θέματα τιμολόγησης επιχειρήσεις, καθώς, όπως επισημαίνουν, κάποια εταιρία το 2021 μπορεί να είχε υψηλό ποσοστό κέρδους, οπότε να ευνοήθηκε από το πλαφόν, και κάποια άλλη χαμηλό, οπότε ήταν με την «πλάτη στον τοίχο».

Ανταγωνισμός

Επιπλέον, οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων για την κατάκτηση υψηλότερων μεριδίων αγοράς δεν αφήνει περιθώρια για αδικαιολόγητες ανατιμήσεις, καθώς οι καταναλωτές, που πλέον είναι πιο προσεκτικοί στις αγορές τους, θα τους γυρίσουν την πλάτη.

Παράλληλα, η κατάργηση του πλαφόν εκτιμάται ότι θα ανοίξει τον δρόμο για την είσοδο και νέων παικτών, που μέχρι τώρα, λόγω του μέτρου, δίσταζαν να επενδύσουν αυξάνοντας τον ανταγωνισμό και ρίχνοντας εν τέλει τις τιμές. «Οταν μπαίνουν νέες επιχειρήσεις στην αγορά, επειδή δεν τις ξέρει ο κόσμος, τα προϊόντα τους τα διαθέτουν σε χαμηλές τιμές για να κερδίσουν τους καταναλωτές. Οι χαμηλές τιμές συνεπάγονται αύξηση του ανταγωνισμού και μείωση των τιμών ακόμα και από τους ισχυρούς παίκτες, οι οποίοι θα θέλουν να διατηρήσουν τα μερίδιά τους», δηλώνει στον «Ε.Τ.» εκπρόσωπος μεγάλης αλυσίδας σούπερ μάρκετ.

Νέα προϊόντα

Στο μεταξύ, θεωρείται βέβαιο ότι θα πέσουν στην αγορά και νέα προϊόντα. Οπως αναφέρει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ανώτατο στέλεχος του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων, το πλαφόν «μπλόκαρε» την ποικιλία, αλλά και την καινοτομία των προϊόντων, εξηγώντας ότι όταν στην αγορά εισάγονται νέα προϊόντα, διατίθενται σε χαμηλές τιμές, ακόμα και κάτω του κόστους, μέχρι να γίνουν γνωστά και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, αναγκάζοντας όλες τις ανταγωνίστριες εταιρίες να προσαρμόσουν τις τιμές τους ανάλογα. «Για ποιο λόγο, όταν το πλαφόν είναι με βάση το κέρδος του 2021, να μπουν νέα προϊόντα στα σούπερ μάρκετ και πώς ένα τόσο παρεμβατικό μέτρο θα επιτρέψει στις επιχειρήσεις να βελτιώσουν τις τιμές τους;», λέει χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών της αγοράς, αν και τα πρώτα αποτελέσματα για την πορεία των τιμών μετά την κατάργηση του πλαφόν θα είναι μετρήσιμα από τον Σεπτέμβριο και μετά, οι καταναλωτές θα δουν καλύτερες τιμές σε σειρά προϊόντων που επιμένουν να πωλούνται ακριβά λόγω και της διεθνούς συγκυρίας, όπως για παράδειγμα, τυροκομικά, καφέδες, προϊόντα με σοκολάτα, ζυμαρικά και άλλα τρόφιμα.

Ερχεται εντατικοποίηση των ελέγχων

Για να μην παρατηρηθούν βέβαια κρούσματα κερδοσκοπίας στην αγορά, το υπουργείο Ανάπτυξης έχει προαναγγείλει εντατικοποίηση των ελέγχων τόσο στα σούπερ μάρκετ όσο και στα πρατήρια καυσίμων. Παράλληλα, μέσα στο επόμενο διάστημα αναμένεται και η σύσταση της νέας Εθνικής Αρχής Εποπτείας της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή, στην οποία θα υπαχθούν ο Συνήγορος του Καταναλωτή, η Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου και η Γενική Διεύθυνση Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή.

Η νέα Αρχή θα είναι υπεύθυνη για τις καταγγελίες, τη διενέργεια ελέγχων, την επιβολή κυρώσεων, αλλά και την εξωδικαστική επίλυση των διαφορών μεταξύ καταναλωτών κι επιχειρήσεων. Θα ενισχυθεί, μάλιστα, με νέους υπαλλήλους, αλλά και με ψηφιακά εργαλεία που με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης θα κάνει πιο στοχευμένους και αποτελεσματικούς ελέγχους. Παράλληλα, έως το τέλος του χρόνου θα αναβαθμιστεί και η πλατφόρμα e-katanalotis, με στόχο να παρέχει στους καταναλωτές περισσότερες δυνατότητες σύγκρισης τιμών.

Σε ισχύ όμως θα παραμείνει μέχρι το τέλος Οκτωβρίου και η ρύθμιση που απαγορεύει στις επιχειρήσεις που έχουν προχωρήσει σε ανατιμήσεις σε βασικά είδη να πραγματοποιούν προσφορές και εκπτώσεις για διάστημα τριών μηνών μετά την αύξηση της τιμής.