Η χρηματοδότηση των μέτρων προέρχεται από την υπέρβαση των οικονομικών στόχων, που αποτυπώνεται στα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού, και στα οποία για πρώτη φορά προστέθηκαν τα «υπερπλεονάσματα», ύψους 850 εκατ. ευρώ, που καταγράφηκαν το 2024 στο σκέλος των εσόδων, από ασφαλιστικές εισφορές προς τον ΕΦΚΑ.

Μαθηματικά

Τα 850 εκατ. ευρώ είναι έσοδα πέραν των στόχων που είχε θέσει ο ΕΦΚΑ και προέρχονται από την αύξηση της απασχόλησης, τη μείωση της ανεργίας, την αύξηση των μισθών και την επέκταση της ψηφιακής κάρτας εργασίας σε όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις. Στα 850 εκατ. ευρώ θα πρέπει να προστεθούν και έσοδα ύψους 200 εκατ. ευρώ, που εισέπραξε το 2024 ο ΕΦΚΑ, από τις εισφορές και τον ειδικό πόρο που κατέβαλαν οι εργαζόμενοι συνταξιούχοι, μετά την κατάργηση της ποινής μείωσης της σύνταξης κατά 30% που είχαν με το προηγούμενο καθεστώς.

Ο ΕΦΚΑ υπολόγιζε τα έσοδα που θα εισέπραττε από τις εισφορές των εργαζόμενων συνταξιούχων στα 40 με 50 εκατ. ευρώ, αλλά η πρόβλεψη ξεπεράστηκε εντυπωσιακά, καθώς, με το που καταργήθηκε η ποινή 30% στις συντάξεις, δήλωσαν την απασχόλησή τους πάνω από 200.000 συνταξιούχοι από 35.000 που δήλωναν ότι εργάζονταν όταν ήταν σε ισχύ η ποινή 30%.

Μαζί με τα έσοδα από την απασχόληση συνταξιούχων, το συνολικό ποσό που μπήκε στα ταμεία του ΕΦΚΑ από εισφορές πέραν του στόχου ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ όσον αφορά στο 2024.

Το ποσό αυτό προστέθηκε στο υπερπλεόνασμα των 11,4 δισ. ευρώ που εμφάνισε η ελληνική οικονομία, μέρος του οποίου θα διατεθεί στις φοροελαφρύνσεις και σε άλλα μέτρα στήριξης της μεσαίας τάξης, που αναμένεται να ανακοινωθούν τον Σεπτέμβριο, στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης.

Στοιχεία

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει σήμερα ο «Ε.Τ.» της Κυριακής, στην έξτρα απόδοση εσόδων κατά 850 εκατ. ευρώ συνέβαλαν:

1 Η αύξηση της απασχόλησης κατά το προηγούμενο έτος. Σύμφωνα με τα ετήσια στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος Εργάνη, το ισοζύγιο ροών απασχόλησης, με τις προσλήψεις μείον τις απολύσεις, ήταν για το 2024 θετικό, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν 70.349 θέσεις εργασίας. Συνολικά το προηγούμενο έτος πραγματοποιήθηκαν 3.312.308 προσλήψεις, με το 52% να είναι πλήρους απασχόλησης και το 48% μερικής ή εκ περιτροπής. Η απασχόληση το 2024 αυξήθηκε στο 63,8%, με τη χώρα μας να παραμένει μεν στις χαμηλότερες θέσεις των χωρών του ΟΟΣΑ ως προς το ποσοστό απασχόλησης, αλλά να παρουσιάζει μία από τις υψηλότερες αυξήσεις, κατά 1,5 ποσοστιαία μονάδα. Οι 70.349 επιπλέον θέσεις εργασίας έφεραν και αντίστοιχη αύξηση στα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές.

2 Η μείωση της ανεργίας και δη, της ανεργίας σε ομάδες του πληθυσμού που διαχρονικά ήταν εκτός εργατικού δυναμικού, όπως γυναίκες και νέοι. Σύμφωνα με την τελευταία τριμηνιαία έρευνα εργατικού δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ για το δ’ τρίμηνο του 2024, το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε στο 9,5% από 10,5% που ήταν το 2023. Ο αριθμός των ανέργων ανήλθε σε 449.123 άτομα, παρουσιάζοντας μείωση κατά 8,1%, σε σχέση με το προηγούμενο έτος και ο αριθμός των απασχολουμένων ανήλθε σε 4.278.704 άτομα παρουσιάζοντας αύξηση κατά 2,3%. Η μείωση της ανεργίας συνεχίζεται και το 2025, καθώς τον Ιανουάριο υποχώρησε στο 8,7%, ποσοστό που έχει να καταγραφεί από τον Ιούλιο του 2006. Τον Μάρτιο διαμορφώθηκε στο 9% (από 10,8% που ήταν τον ίδιο μήνα του 2024). Με βάση τα στοιχεία του Μαρτίου, η ανεργία των γυναικών βρίσκεται στο 11,7% από 14,3% που ήταν τον ίδιο μήνα του 2024, ενώ στους άνδρες είναι κάτω από το 7% και συγκεκριμένα στο 6,9%, από 8,1% τον ίδιο μήνα πέρυσι.

3 Η επέκταση της ψηφιακής κάρτας σε βιομηχανία και λιανεμπόριο, από πέρυσι τον Ιούλιο (πέραν των κλάδων όπου εφαρμόζεται ήδη από τον Ιούλιο του 2022 και το 2023, όπως τράπεζες, σούπερ μάρκετ, ασφαλιστικές εταιρίες, δημόσιοι οργανισμοί κ.λπ.). Η επέκταση της κάρτας ήταν καθοριστική στο να δηλώνονται οι πραγματικές ώρες εργασίας και συνακόλουθα και οι αμοιβές των εργαζομένων. Με την ψηφιακή κάρτα αυξήθηκε σημαντικά η δήλωση κυρίως των υπερωριών και «φανερώθηκαν» 865.000 ώρες υπερωριακής εργασίας. Το αποτέλεσμα της ψηφιακής κάρτας ήταν να εμφανιστούν για πρώτη φορά έσοδα στην επίσημη αγορά εργασίας από ένα κομμάτι της απασχόλησης που ήταν στο φάσμα της «μαύρης εργασίας».

Η αύξηση των μισθών έφερε έσοδα στα ταμεία

4 Η αύξηση των μισθών ανέβασε τα έσοδα από ασφαλιστικές κρατήσεις και συνέβαλε στην επίτευξη του πλεονάσματος των 850 εκατ. ευρώ. Ο μέσος μισθός το 2024 διαμορφώθηκε στα 1.342 ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση 7,2% σε σχέση με το 2023, ενώ από το 2019 η αύξηση του μέσου μισθού ανέρχεται στο 28,3%. Να σημειωθεί ότι στον προϋπολογισμό και το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα έχει εκτιμηθεί ότι η αύξηση των μισθών θα ήταν της τάξης του 5,2%.

Η πρόβλεψη ξεπεράστηκε από τα πραγματικά δεδομένα. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση «Εργάνη», το 2024 παρατηρήθηκε αύξηση αποδοχών σε όλες τις κλίμακες, με την πλειοψηφία των εργαζομένων (53,7%) να λαμβάνει μισθό άνω των 1.000 ευρώ, έναντι του 46,3% των εργαζομένων που ήταν με αποδοχές πάνω από 1.000 ευρώ το 2023. Με μισθούς από 701 ευρώ έως 800 ευρώ πληρώνονταν 293.928 εργαζόμενοι το 2023, ενώ το 2024 στην ίδια κλίμακα μισθών ήταν μόνον 55.132 εργαζόμενοι!

Οι 131.718 από τους εργαζόμενους του 2023 που είχαν μισθούς 700 έως 800 ευρώ, ανέβηκαν στην επόμενη μισθολογική κλίμακα και η αμοιβή τους διαμορφώθηκε μεταξύ 900 και 1.000 ευρώ. Οι υπόλοιποι από όσους είχαν μισθούς 700 έως 800 ευρώ το 2023 μεταπήδησαν με μεγαλύτερες αυξήσεις σε αμοιβές πάνω από 1.000 ευρώ, προφανώς και λόγω της προσθήκης των τριετιών που ξεπάγωσαν το 2024, δίνοντας ένα μπόνους 10% σε δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους. Οι εργαζόμενοι με μέσο μισθό από 1.200 έως 1.500 ευρώ αυξήθηκαν το 2024 και έφτασαν τους 315.392 από 257.574 που ήταν το 2023. Η σημαντική αύξηση των μισθών έφερε και περισσότερες εισπράξεις στα ταμεία του κράτους από φόρους και εισφορές.

Περισσότερες προσλήψεις από τη μείωση των εισφορών

5 Στην αύξηση των εσόδων συνέβαλε και η μείωση των εισφορών, καθώς περιόρισε το μη μισθολογικό κόστος για τις επιχειρήσεις και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για να κάνουν περισσότερες προσλήψεις με καλύτερους μισθούς.

Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών ανέρχεται σωρευτικά στις 4,4 μονάδες από το 2019 και μετά, εκ των οποίων 3,9 μονάδες από τις μειώσεις εισφορών του ΕΦΚΑ και μισή μονάδα (0,5) από τη μείωση των εισφορών στην επικουρική ασφάλιση μισθωτών μετά το 2022. Με τη νέα μείωση των ασφαλιστικών εισφορών εργοδότη και εργαζόμενου κατά 1 μονάδα συνολικά, που ισχύει από 1/1/2025, η σωρευτική μείωση ανέρχεται στις 5,4 μονάδες.

Οι 7 πηγές που γέμισαν το ταμείο του κράτους

Κάθε άλλο παρά έκπληξη ήταν το υπερπλεόνασμα των 11,4 δισ. ευρώ, που κατέγραψαν ΕΛΣΤΑΤ και Eurostat για το 2024, καθώς μόνο τα φορολογικά έσοδα σημείωσαν πέρυσι, σε σχέση με το 2023, αύξηση-ρεκόρ κατά 6,1 δισ. ευρώ πάνω από τους στόχους του προϋπολογισμού.

Συγκεκριμένα, τα φορολογικά έσοδα του προϋπολογισμού έφτασαν τα 68,97 δισ. ευρώ και ήταν αυξημένα κατά 12,6%, έναντι στόχου για έσοδα 62,97 δισ. ευρώ που είχε ο προϋπολογισμός.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και της ΑΑΔΕ, τη διαφορά το 2024, σε σχέση με το 2023, έκανε η αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών κατά 10,7%, που μεταφράζεται σε 6,6 δισ. ευρώ, ως αποτέλεσμα της προσπάθειας για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Η διασύνδεση των POS με τις ταμειακές μηχανές και οι ηλεκτρονικές συναλλαγές για τις αγοραπωλησίες ακινήτων είχαν απόδοση κυρίως στους έμμεσους αλλά και στους άμεσους φόρους.

Ανάπτυξη

Η υπεραπόδοση λόγω της ανάπτυξης της οικονομίας, της μείωσης της ανεργίας και της αύξησης των εισοδημάτων έφτασε πέρυσι τα 4 δισ. ευρώ, όσο περίπου ήταν και το 2023 σε σχέση με το 2022. Τούτο αποτελεί δείγμα του ότι ο προϋπολογισμός δεν «τα περιμένει όλα» από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, αλλά ενσωματώνει και τις θετικές αλλαγές που καταγράφονται στην οικονομία από χρόνο σε χρόνο.

Ο φετινός προϋπολογισμός αναμένεται να φέρει νέο ρεκόρ εσόδων, αφού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει πρωτογενές πλεόνασμα 3,8% του ΑΕΠ (9,4 δισ. ευρώ), χωρίς να έχει υπολογίσει τα επιπλέον έσοδα από τη φοροδιαφυγή, τα οποία θα μπουν στα δημόσια ταμεία μέσα στον χρόνο, αφού για φέτος τα μέτρα κατά της φοροδιαφυγής θα εφαρμοστούν στο σύνολο του χρόνου. Μαζί με την υπεραπόδοση των εσόδων, η κυβέρνηση θα έχει φέτος ένα επιπλέον περιθώριο, ύψους 600 εκατ. ευρώ, από την αύξηση των αμυντικών δαπανών που δεν θα εγγραφούν στο έλλειμμα, μεγαλώνοντας το δημοσιονομικό περιθώριο για μειώσεις φόρων και παρεμβάσεις στα εισοδήματα για το 2026.

Στοιχεία

Με βάση τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, οι εισπράξεις από ΦΠΑ είχαν πέρσι αύξηση 12,7%, ποσοστό που αντιστοιχεί σε περίπου 2 δισ. ευρώ. Τα έσοδα από ΦΠΑ έφτασαν τα 26,35 δισ. ευρώ το 2024, έναντι 24,39 δισ. ευρώ που προέβλεπε ο προϋπολογισμός.

Η κατηγορία η οποία κέρδισε περισσότερο από τα μέτρα κατά της φοροδιαφυγής είναι ο ΦΠΑ σε αγαθά και υπηρεσίες. Ειδικότερα:

1 ΦΠΑ αγαθών και υπηρεσιών: Το κομμάτι που φέρνει τον κύριο όγκο των εσόδων από ΦΠΑ έφτασε τα 23,5 δισ. ευρώ το 2024 από 21,3 δισ. ευρώ που προέβλεπε ο προϋπολογισμός, καταγράφοντας αύξηση από χρόνο σε χρόνο κατά 2,2 δισ. ευρώ.

2 Εσοδα από ΕΦΚ: Οριακή αύξηση κατά περίπου 3,5% ή 200 εκατ. ευρώ είχαν και τα έσοδα από ειδικούς φόρους κατανάλωσης σε καύσιμα και καπνικά προϊόντα. Ωστόσο, είχαμε σημαντικές αυξήσεις και στους άμεσους φόρους, οι οποίοι επηρεάστηκαν θετικά από τα μέτρα στήριξης για την αύξηση των εισοδημάτων και την ανάπτυξη της οικονομίας ειδικότερα.

3 Φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων: Οι φόροι των νοικοκυριών έφτασαν το 2024 τα 14,28 δισ. ευρώ και ήταν αυξημένοι κατά 1 δισ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο του προϋπολογισμού, σύμφωνα με τον οποίο οι φόροι φυσικών προσώπων θα έφταναν τα 13,26 δισ. ευρώ. Τούτο χωρίς καμία αύξηση φόρου.

4 Φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων: Εφτασε στα 7,66 δισ. ευρώ έναντι 6,8 δισ. ευρώ που ήταν ο στόχος του προϋπολογισμού, καταγράφοντας αύξηση 780 εκατ. ευρώ.

5 Λοιποί άμεσοι φόροι: Μεγάλη αύξηση είχαν και οι λοιποί τρέχοντες φόροι, οι οποίοι αυξήθηκαν το 2024 στα 3,58 δισ. ευρώ έναντι στόχου του προϋπολογισμού για έσοδα 2,4 δισ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση κατά 1,18 δισ. ευρώ, λόγω κυρίως της ανάπτυξης της οικονομίας.

6 Φόροι οχημάτων: Η φορολογία οχημάτων είχε επίσης αύξηση κατά 500 εκατ. ευρώ, σε 1,77 δισ. από 1,22 δισ. ευρώ, που ήταν ο στόχος του προϋπολογισμού. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στις εταιρίες leasing, οι οποίες ακολουθούν την άνοδο του τουρισμού και ανανεώνουν τακτικά τον στόλο των οχημάτων τους.

7 ΕΝΦΙΑ: Ο βασικός φόρος για τα ακίνητα, παρά τη μείωσή του κατά 35% τα προηγούμενα χρόνια και τη διατήρηση των αντικειμενικών τιμών των ακινήτων στα ίδια επίπεδα, είχε οριακή υπεραπόδοση κατά 0,4%, με τα έσοδα να φτάνουν στα 2,45 δισ. ευρώ το 2024, από 2,44 το 2023.

Το κέρδος από τη ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες

Το νέο στοιχείο για το 2025 θα είναι η αύξηση του δημοσιονομικού χώρου για ελαφρύνσεις μέσω των δαπανών και ειδικότερα της αύξησης των αμυντικών δαπανών, οι οποίες δεν θα υπολογίζονται πλέον στο έλλειμμα. Στο πεδίο αυτό φαίνεται ότι η Ελλάδα θέλει να φανεί συντηρητική. Κατά δήλωση του υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκου Πιερρακάκη, η αύξηση των αμυντικών δαπανών για το 2025, σε σχέση με το 2024, θα φτάσει τα 600 εκατ. ευρώ. Η χώρα μας είχε το δικαίωμα να θέσει ως έτος αναφοράς το 2021, όπως προβλέπει και η «Λευκή Βίβλος» της Ε.Ε. για την αύξηση των αμυντικών δαπανών. Αν το έκανε, ο επιπλέον δημοσιονομικός χώρος που θα είχε στη διάθεσή της θα ξεπερνούσε κατά πολύ το 1,1 δισ. ευρώ.

Ποια μέτρα βρίσκονται στο τραπέζι

Ανάλογα με τις εξελίξεις, το οικονομικό επιτελείο θα έχει διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο που θα ξεκινά από περίπου 1,5-2 δισ. ευρώ που απομένουν από το 2024, τα 600 εκατ. ευρώ από τις αμυντικές δαπάνες και τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ από επιπλέον έσοδα φοροδιαφυγής. Με έναν δημοσιονομικό χώρο τουλάχιστον 3 δισ. ευρώ (ανεξάρτητα απ’ το αν θα διατεθεί όλος σε ελαφρύνσεις), το οικονομικό επιτελείο έχει βάλει στο τραπέζι τις εξής αλλαγές:

1 Την αλλαγή της φορολογικής κλίμακας, ώστε να ελαφρυνθούν τα εισοδήματα από 20.001 μέχρι και 40.000 ευρώ.

2 Τη μείωση των τεκμηρίων διαβίωσης κατά 30%, ώστε να πάψουν να είναι παγίδες βαριάς φορολόγησης για πολλές χιλιάδες φορολογούμενους.

3 Την περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, οι οποίες, μαζί με τη μείωση κατά 1% από φέτος, θα φτάσουν σωρευτικά το 5,4% από το 2019.

4 Τη μείωση της αυτοτελούς φορολόγησης ενοικίων, η οποία ξεκινά σήμερα από το 15% για εισόδημα από ενοίκια έως 12.000 ευρώ και φτάνει το 45% για εισοδήματα από ενοίκια πάνω από τα 35.000 ευρώ.

5 Την περαιτέρω μείωση του ΕΝΦΙΑ. Στα εναλλακτικά σενάρια είναι η κατάργηση του φόρου για την πρώτη κατοικία, ώστε να ελαφρυνθούν τα νοικοκυριά με μικρή ακίνητη περιουσία.

6 Την κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος για τις επιχειρήσεις και τα υποκαταστήματά τους, ώστε να καταργηθεί οριστικά ο συγκεκριμένος φόρος.

7 Τη μείωση της φορολογίας στα ασφαλιστήρια συμβόλαια, ώστε να αυξηθεί το μερίδιο που κατέχει σήμερα στο σύστημα η ιδιωτική ασφάλιση.