Σχετικά με τις προκλήσεις της εφαρμογής της Φάσης ΙΙ του Ειρηνευτικού Σχεδίου της Γάζας, έχω επισημάνει ότι, ενώ η αποστράτευση της Χαμάς είναι επιθυμητή, εν τούτοις θα μπορούσε να δημιουργήσει νέους κινδύνους. Το ερώτημα είναι αν οι βετεράνοι της Χαμάς θα μπορούσαν να επιστρέψουν στις ρίζες τους ως πνευματικό και κοινωνικό κίνημα για να εκτελέσουν καθήκοντα που συμβάλλουν στην ανοικοδόμηση. Αρκετοί αμφισβητούν ότι η Χαμάς θα μπορούσε να κάνει τέτοια στροφή.

• Αποστράτευση: Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η Χαμάς θα αποστρατευθεί οικειοθελώς. Η αποστράτευση θα μπορούσε να γίνει μέσω… αποχρηματοδότησης. Το Κατάρ, το οποίο παρέχει στη Χαμάς οικονομική υποστήριξη, μπορεί να πειστεί να σταματήσει να επιδοτεί τη Χαμάς, ενώ το Ιράν θα είναι πιο δύσκολο να σταματήσει. Ωστόσο, οι αδέσμευτοι μαχητές της Χαμάς, που αντιμετωπίζουν ξαφνικές απώλειες βιοπορισμού, ψυχολογικά ανίκανοι να επιστρέψουν στην κανονική ζωή, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νέα προβλήματα ασφαλείας, αν μετατραπούν σε ομάδες επιδρομής που εμπλέκονται σε λεηλασίες, απαγωγές και εκβιασμούς.

• Αφοπλισμός και αμνηστία, διαφορετικά φυλάκιση: Η Χαμάς δεν παραδόθηκε. Λίγοι από τους μαχητές της είναι αιχμάλωτοι. Οι περισσότεροι από αυτούς που αιχμαλωτίστηκαν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης έχουν απελευθερωθεί. Η σύλληψη των μαχητών της Χαμάς τώρα θα απαιτούσε νέες στρατιωτικές επιχειρήσεις. Θεωρητικά, μεμονωμένοι μαχητές θα μπορούσαν να συλληφθούν. Το ειρηνευτικό σχέδιο αναφέρει ότι «τα μέλη της Χαμάς που υποστηρίζουν ειρηνική συνύπαρξη και θα παραδώσουν τα όπλα τους θα έχουν αμνηστία». Πιθανώς, αν δεν παραδοθούν, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν σύλληψη και φυλάκιση. Το σχέδιο δίνει στη Διεθνή Δύναμη Σταθεροποίησης (ISF) την ευθύνη για τον αφοπλισμό και την αποστράτευση της Χαμάς. Δεν είναι σαφές ότι οι χώρες που μπορεί -πράγμα δύσκολο- να συμμετέχουν στην ISF είναι πρόθυμες να αναλάβουν αυτήν την ευθύνη.

• Αποριζοσπαστικοποίηση: Ορισμένες χώρες έχουν εμπειρία με προγράμματα αποριζοσπαστικοποίησης, που αποσκοπούν στο να πείσουν τα άτομα να αντικαταστήσουν τις βίαιες ιδεολογίες με αξίες που επιτρέπουν την επανένταξή τους στην κοινωνία. Η Σαουδική Αραβία ισχυρίζεται ότι το πρόγραμμα που εφαρμόζει σε βίαιους εξτρεμιστές στις φυλακές της χώρας έχει ποσοστό επιτυχίας 80%. Αυτά τα προγράμματα φαίνεται να λειτουργούν καλύτερα όταν τα υποκείμενα είναι ένα αιχμάλωτο ακροατήριο υπό κράτηση και η κυβέρνηση μπορεί να παρέμβει για να παρέχει εκπαίδευση και θέσεις εργασίας, να εμπλέξει οικογένειες, ακόμη και να κανονίσει γάμους. Δεν είναι, όμως, αυτή η κατάσταση στη Γάζα.

• Αναγκαστική αποχώρηση: Μετά τον εμφύλιο πόλεμο το 1970, η Ιορδανία απέλασε χιλιάδες Παλαιστίνιους μαχητές. Οι περισσότεροι μετακινήθηκαν στον Λίβανο, όπου, μετά την εισβολή του Ισραήλ το 1982, μεταφέρθηκαν 14.000 μαχητές της PLO, κυρίως, στην Τυνησία. Η ιδέα της μετακίνησης των μαχητών της Χαμάς από τη Γάζα έχει προκύψει αρκετές φορές, προκειμένου να τερματιστεί η τρέχουσα σύγκρουση. Η Χαμάς απορρίπτει την ιδέα. Το ειρηνευτικό σχέδιο των 20 σημείων αναφέρει ότι «κανείς δεν θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη Γάζα», αλλά ότι «τα μέλη της Χαμάς που επιθυμούν να φύγουν από τη Γάζα θα έχουν ασφαλή διέλευση στις χώρες υποδοχής». Υποθέτοντας ότι θα υπάρξει κράτος που θα δεχθεί μαχητές της Χαμάς, η διασπορά τους θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες απειλές. Τον Οκτώβριο του 2023, η Χαμάς ζήτησε παγκόσμια τζιχάντ κατά των εβραϊκών κοινοτήτων. Δεν έχει πραγματοποιήσει τρομοκρατικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, αν και ο πόλεμος έχει εμπνεύσει επιθέσεις.

• Μία νέα προσπάθεια:Θα μπορούσε η Χαμάς να πειστεί να ακολουθήσει έναν πιο ειρηνικό δρόμο; Η Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1920 και της οποίας η Χαμάς είναι παρακλάδι, ήταν αρχικά ένα πνευματικό και κοινωνικό κίνημα που εκτελούσε κοινωνικές υπηρεσίες και δημιούργησε νοσοκομεία, σχολεία, αθλητικούς συλλόγους και επιχειρήσεις.

Το ίδιο το Ισραήλ ενθάρρυνε τα ισλαμιστικά κινήματα στη Γάζα ως αντίθετο με την εθνικιστική Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Τους θεωρούσε λιγότερο επικίνδυνους και τους επέτρεψε να χτίσουν τζαμιά, σχολεία και κλινικές.

Η ανάδειξη της Χαμάς ως πιο βίαιης ενσάρκωσης του παλαιστινιακού κινήματος αντίστασης στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ανάγκασε το Ισραήλ να επανεξετάσει αυτήν τη στρατηγική.

• Επανένταξη: Το ειρηνευτικό σχέδιο αναφέρει ότι η Χαμάς «δεν θα έχει κανένα ρόλο στη διακυβέρνηση της Γάζας, άμεσα, έμμεσα ή με οποιαδήποτε μορφή». Αυτό, κατά την άποψή μου, ισχύει για τη Χαμάς ως ένοπλη οργάνωση, όχι για τα άτομα. Η Χαμάς είναι βαθιά ενσωματωμένη σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας και της κυβέρνησης της Γάζας. Δεν είναι εύκολο να χαράξουμε μία σαφή διαχωριστική γραμμή μεταξύ της Χαμάς και του πληθυσμού της Γάζας.

Ο εντοπισμός και η καθιέρωση του βαθμού εμπλοκής των ατόμων με τη Χαμάς, για να τους στερήσουν από οποιονδήποτε μελλοντικό ρόλο στην κοινωνία, θα απαιτούσε ένα εγχείρημα-«μαμούθ» και θα μπορούσε να εμποδίσει την ανοικοδόμηση.

Η αδράνεια θα προκαλέσει κινητικότητα

Η παρατεταμένη αδράνεια θα διαβρώσει τις μαχητικές δυνατότητες της Χαμάς. Αρκετοί μαχητές θα εγκαταλείψουν την οργάνωση, για να αναζητήσουν ομάδες με διάθεση αντίστασης. Αρκετοί φανατικοί, επίσης, θα στραφούν ο ένας εναντίον του άλλου. Οι απλοί κάτοικοι της Γάζας θα απομακρύνονται. Η κατάπαυση του πυρός δεν κάνει τη Χαμάς παθητικό παράγοντα, καθώς οι ηγέτες της έχουν ατζέντα για το μέλλον της οργάνωσης.