Κι ενώ οι μεγάλοι προετοιμάζονται να απολαύσουν τη μαγεία του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου, έχουν την πολύτιμη δυνατότητα τα παιδιά τους την ώρα της παράστασης να ζήσουν ένα μοναδικό ταξίδι εξερεύνησης, παιχνιδιού και δημιουργίας μέσα από το πρωτοποριακό θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα «Μικροί Ιχνευτές» του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, σε συνεργασία με το Διεθνές Δίκτυο Αρχαίου Δράματος του υπουργείου Πολιτισμού.

Στην Ελλάδα, αντίστοιχο παράλληλο παιδαγωγικό πρόγραμμα δεν συναντάται πουθενά αλλού. Από το 2016 μέχρι σήμερα, οι «Μικροί Ιχνευτές» έχουν υποδεχθεί περισσότερα από 5.000 παιδιά ηλικίας 5-10 ετών, προσκαλώντας τα να γίνουν οι ίδιοι πρωταγωνιστές μιας μύησης στον κόσμο των μύθων και του αρχαίου δράματος που μας συνοδεύουν εδώ και αιώνες. Το ραντεβού δίνεται στον Εκθεσιακό Χώρο (πρώην Μουσείο Ενδυμάτων). Τα δρώμενα επί των έργων των αρχαίων ποιητών ζωντανεύουν με τον πιο όμορφο και εύληπτο τρόπο, με παιχνίδια, φαντασία και αστείρευτη δημιουργικότητα στον υπαίθριο χώρο, κάτω από τον έναστρο επιδαύριο ουρανό, στα μονοπάτια της φύσης. Η ατμόσφαιρα που δημιουργείται είναι μαγευτική, ένα παιχνίδι πολιτισμού που καλλιεργεί την αγάπη για το θέατρο και τους μύθους.

Συνάντηση

Λίγο πριν περάσουμε επίσημα στη νέα σεζόν, ο «Ε.Τ.» της Κυριακής συνάντησε τη θεατρολόγο-θεατροπαιδαγωγό και υπεύθυνη για τον σχεδιασμό του πρωτοποριακού προγράμματος, Αγγελική Τσάκωνα, η οποία μας ανοίγει την «κουζίνα» αυτής της ξεχωριστής δράσης, που αφενός προσφέρει μία μοναδική συνθήκη, ο γονιός απολαμβάνει θέατρο και τα παιδιά του βιώνουν μία ξεχωριστή εμπειρία, ειδικά σχεδιασμένη για την ηλικία τους, και αφετέρου απαντά πώς διαπραγματευόμαστε τα σκοτεινά σημεία των αρχαίων μύθων και πώς μπορεί κανείς να μιλήσει χωρίς διδακτισμό για τον Αγαμέμνονα και την Κλυταιμνήστρα, τον Αίαντα ή τη θυσία της Ιφιγένειας. Με την ελπίδα ότι οι «Μικροί Ιχνευτές» θα ανανεώσουν το ραντεβού τους για το καλοκαίρι του 2026, η κ. Τσάκωνα μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις και τις εμπνεύσεις της ομάδας.

«Στόχος του προγράμματος είναι η πρόσληψη του αρχαίου δράματος από παιδιά με την παράλληλη ανάδειξη των μύθων που αναδεικνύονται μέσα από τα κείμενα του αττικού δράματος», μας εξηγεί η κ. Τσάκωνα. Το πρόγραμμα μπορεί να φιλοξενήσει έως 40 παιδιά κάθε φορά, ύστερα από προκράτηση θέσης για τη συμμετοχή τους, ενώ οι συμμετέχοντες έρχονται από διάφορες περιοχές της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Στην καρδιά των «Μικρών Ιχνευτών» βρίσκεται μία δημιουργική – καλλιτεχνική ομάδα έμπειρων θεατροπαιδαγωγών, που παραμένει κατά βάση σταθερή από την έναρξη λειτουργίας του προγράμματος. Πρόκειται για έξι εκπαιδευτικούς (Αγγελική Τσάκωνα, Αλκηστις Βασιλάκου, Βασίλης Καλαγκιάς, Μάρα Καλαντζή, Ελπίδα Κομιανού και την Αναστασία Κόρδαρη), οι οποίοι ειδικεύονται σε διαφορετικούς τομείς, από τη θεατρολογία και τη μουσική έως την κουκλοθεατρική τέχνη και τα εικαστικά.

«Η ομάδα εμψύχωσης με την εμπειρία των προηγούμενων ετών και λειτουργώντας με την ίδια σύνθεση και στον ίδιο χώρο έχει αποκτήσει κοινή γλώσσα και κοινή αισθητική που καλλιεργείται χρόνο με τον χρόνο», εξηγεί η κ. Τσάκωνα και επισημαίνει: «Επιδιώκεται μια συνεκτική και οργανωμένη λειτουργία, ώστε κάθε εβδομάδα να μελετάται ένα έργο του αττικού δράματος και να μπορεί να καταρτίζεται αδρά η διαδρομή που θα ακολουθήσουν τα παιδιά, ώστε να κατανοήσουν τον μύθο, να προβληματιστούν από τα ζητήματα που θέτει το κείμενο και να πάρουν μέσα από συλλογικούς ρόλους αποφάσεις για την εξέλιξή του».

Οι «Μικροί Ιχνευτές» μυούνται στο μαγικό σύμπαν κάθε έργου, ξετυλίγοντας το νήμα της πλοκής με τρόπο διασκεδαστικό και διαδραστικό, αφού τα πρόσωπα, οι ιδέες, οι θεματικές, τα σύμβολα, οι μύθοι απελευθερώνουν την παιδική δημιουργικότητα σε όλες τις μορφές της: ζωγραφική, μουσική, θέατρο, χορό. Θεατροπαιδαγωγικό, εικαστικό, μουσικοκινητικό και αφηγηματικό μέρος συνδέονται μεταξύ τους, έτσι ώστε το ένα να οδηγεί στο άλλο χωρίς να γίνονται αντιληπτές οι «ραφές» τους από τα παιδιά.

Η διαδικασία

Η δημιουργική ομάδα παρακολουθεί κάθε Πέμπτη τις γενικές δοκιμές κάθε παράστασης και εντάσσει στοιχεία του συγκεκριμένου ανεβάσματος στο πρόγραμμα που έχει σχεδιάσει.

«Ο κοινός σχεδιασμός και η τριβή με τον χώρο και τις συνθήκες μάς βοήθησαν να αποκτήσουμε μια μεγαλύτερη ευελιξία στο πώς θα διαχειριζόμαστε παιδαγωγικά το πρόγραμμα ανάλογα με τους συμμετέχοντες και ανάλογα με το ύφος της παράστασης», εξηγεί η κ. Τσάκωνα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα έχει να αντιμετωπίσει μία εγγενή δυσκολία, που έγκειται στο γεγονός του one off εργαστηρίου με παιδιά διαφόρων ηλικιών που δεν συγκροτούν ομάδα εκ των προτέρων, σε έναν χώρο που δεν γνωρίζουν και με εκπαιδευτικούς και άλλα παιδιά που πρώτη φορά βλέπουν.

«Το εκπαιδευτικό δράμα και ειδικότερα το κοινωνικό – δραματικό παιχνίδι αποτελεί μία μιμητική δραστηριότητα στην οποία αρέσκονται τα παιδιά. Αποτελεί μέσο οργάνωσης και συμπεριφοράς του παιδιού που συνειδητά προσποιείται ότι είναι κάποιος άλλος, αποδέχεται ότι βρίσκεται σε μία νέα συνθήκη, η οποία προϋποθέτει από μέρους του μία ανάλογη συμπεριφορά. Ετσι, κατανοεί τις κοινωνικές σχέσεις και προσαρμόζει τη συμπεριφορά του σε νέα δεδομένα που απαιτούν τη δική του ενεργητική στάση ως πολίτη – μέρος ενός ευρύτερου συνόλου ανθρώπων που αποφασίζει για τη ζωή της πόλης».

Σαν ηθοποιοί

Οπως μας περιγράφει η Αγγελική Τσάκωνα, τα παιδιά που συμμετέχουν στο πρόγραμμα των «Μικρών Ιχνευτών», ευθύς εξαρχής εντάσσονται σε έναν συλλογικό ρόλο: είναι ηθοποιοί που έχουν έρθει να παίξουν σε μία παράσταση, είναι οι πιστοί ενός ναού, είναι οι ακόλουθοι ενός βασιλιά, είναι οι μαχητές ενός ήρωα του αρχαίου κόσμου. Ετσι, εισάγονται άτυπα σε έναν ρόλο «ειδικού» και εν αγνοία τους «γνωρίζουν» όσα δεν πιστεύουν ότι ξέρουν.

Η εμπλοκή τους στο δράμα προϋποθέτει να ανιχνεύσουν τα δεδομένα που τους δίνονται, να λύσουν γρίφους, να συνθέσουν στοιχεία, ώστε να παρουσιαστεί μπροστά τους ο κόσμος του μύθου και το κεντρικό ζήτημα στο οποίο καλούνται κάθε φορά να πάρουν θέση. Το εικαστικό μέρος αποτελεί πάντα την αρχή του προγράμματος, αφού εξυπηρετεί τον πρακτικό σκοπό της άφιξης όλων των συμμετεχόντων. Στο κυρίως μέρος του προγράμματος τα παιδιά βρίσκονται σε θεατρικό ρόλο και αλληλεπιδρούν.

«Μέσω της μίμησης, της φαντασίας και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης γίνονται μέτοχοι μιας αυταπάτης που διαπραγματεύεται διαχρονικά και αρχέγονα ζητήματα ανταλλάσσοντας ιδέες για τη συλλογική και πολύπλευρη διερεύνηση του θέματός τους», αναφέρει η κ. Τσάκωνα, ενώ υπογραμμίζει ότι δημιουργείται το πλαίσιο, ώστε οι γονείς με τα παιδιά να συζητήσουν για σοβαρά κοινωνικά ζητήματα, όπως πόλεμος, προσφυγιά, ρατσισμός, αποδοχή του διαφορετικού, ατομική και κοινωνική ευθύνη.

Στο ερώτημα του πώς διαπραγματευόμαστε τα σκοτεινά σημεία των αρχαίων μύθων και πώς μπορεί κανείς να μιλήσει σήμερα στα παιδιά για τον Αγαμέμνονα και την Κλυταιμνήστρα, τον Αίαντα ή τη θυσία της Ιφιγένειας, η κ. Τσάκωνα απαντάει λιτά και ουσιαστικά: «Είναι ένα θέμα στο οποίο συνεχώς επανερχόμαστε, ωστόσο έχουμε αντιληφθεί ότι τα παιδιά είναι πολύ πιο ανθεκτικά από όσο φανταζόμαστε. Δεν αποκαλύπτουμε σε όλους τους μύθους την κατάληξη που ο τραγικός συγγραφέας προτείνει. Σταματάμε τη δράση και αφήνουμε τα παιδιά να προτείνουν λύσεις. Για τις σκοτεινές πτυχές που επιλέγουμε να παρουσιάσουμε ή για σκηνές που έχουν μεταφυσικά ή τελετουργικά στοιχεία πολλές φορές επιλέγουμε το σκιοθέατρο ή το θέατρο κούκλας, προσθέτοντας, έτσι, στη δράση μας ένα φίλτρο που προστατεύει τα παιδιά».