Ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο επιστρέφει, μετά το «Οταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο», με ένα έργο ακόμη πιο φιλόδοξο, πιο σύνθετο, σχεδόν υπαρξιακά απειλητικό: το «MANIAC», ένα μυθιστορηματικό υβρίδιο τριών εκτενών ιστοριών, που συνδέονται όχι τόσο θεματικά όσο υπαρξιακά. Κεντρικός άξονας: η τρομακτική, αλλά και μαγευτική, διαδρομή της ανθρώπινης διάνοιας και η ηθική της επιστήμης όταν απελευθερώνεται από κάθε περιορισμό.

Ο Τζον φον Νόιμαν, ίσως η μεγαλύτερη ιδιοφυΐα του 20ού αιώνα, μεταμορφώνεται στον πυρήνα του βιβλίου: ένας άνθρωπος που οραματίστηκε έναν κόσμο όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν υπήρχε απλώς, αλλά έπαιζε, μάθαινε, μιλούσε, δημιουργούσε. Κατασκεύασε τον MANIAC, τον πρόγονο των σημερινών υπολογιστών, και βοήθησε στην υλοποίηση της βόμβας υδρογόνου. Η τρομερή ειρωνεία: ο δημιουργός μηχανών που «σκέφτονται» υπήρξε και συνδημιουργός του πιο ισχυρού όπλου μαζικής καταστροφής στην Ιστορία.

Ο Λαμπατούτ δεν καταγράφει απλώς γεγονότα· ανασυνθέτει την αγωνία του κόσμου που τρέχει προς το άγνωστο. Οι αφηγήσεις του δεν είναι ψυχρά πορτρέτα επιστημόνων – είναι πολυφωνικές, ζωντανές, εμποτισμένες με συγκίνηση και τρόμο. Ειδικά στο διήγημα για τον Φον Νόιμαν, η επιστημονική σκέψη συνομιλεί με το ηθικό τίμημα της προόδου, την απομόνωση του ιδιοφυούς νου, και την υπόγεια, αλλά πανίσχυρη, νοσταλγία για μία αθωότητα που χάθηκε ανεπιστρεπτί.

Το «MANIAC» είναι ένα βιβλίο που αποδεικνύει ότι η λογοτεχνία μπορεί να σταθεί στο ύψος της επιστήμης – όχι ως ερμηνευτής, αλλά ως καθρέφτης της ψυχής της. Με κοφτερή πρόζα και σχεδόν ποιητική ακρίβεια, ο Λαμπατούτ υφαίνει ένα αφήγημα που συγκλονίζει: για τη γνώση που γίνεται απειλή, για την ομορφιά που κρύβεται μέσα στην καταστροφή, για την τεχνητή θεότητα που πλάσαμε και τώρα μας παρατηρεί.

Το «MANIAC» δεν είναι εύκολο ανάγνωσμα. Είναι όμως αναγκαίο. Γιατί ανοίγει ρωγμές στον τρόπο που σκεφτόμαστε την τεχνολογία, την πρόοδο, την ίδια τη ζωή. Και μας θυμίζει, τελικά, ότι η λογοτεχνία, όπως και η επιστήμη, γεννιέται από την ίδια μανία: την ανάγκη να καταλάβουμε έναν κόσμο που διαρκώς ξεφεύγει.

Η πρόσφατη παρουσία του Λαμπατούτ στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, σε μία κατάμεστη αίθουσα, ήρθε να επιβεβαιώσει αυτό ακριβώς: πως το βάθος της γραφής του είναι άρρηκτα δεμένο με την αναζήτηση της αλήθειας, της συγκίνησης και –πάνω απ’ όλα– της ομορφιάς. Συνομιλώντας με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος, ο Λαμπατούτ στάθηκε απέναντι στο κοινό με απολαυστική αμηχανία, χιούμορ και καθαρότητα σκέψης. Μίλησε για την αξία της μίμησης στη δημιουργική διαδικασία, για τη συγγραφή ως αναμέτρηση με τον εαυτό και ως εθισμό που ξεπερνά κάθε άλλη απόλαυση, για τη σημασία του χρόνου στη συγγραφική ωρίμανση – μα και για την ομορφιά, αυτή την απροσδιόριστη και εύθραυστη ποιότητα που, όπως είπε, «μαραίνεται όταν προσπαθείς να την περιγράψεις».

Η βραδιά δεν αποκάλυψε μόνο τις ιδέες του· αποκάλυψε και τον άνθρωπο. Εναν συγγραφέα που ακόμη ψάχνει να γράψει «όπως είναι ο εαυτός του», που ζει σε έναν εσωτερικό κήπο γεμάτο επιστημονικά φαντάσματα και ποιητικά αγκάθια και που μας υπενθυμίζει ότι η λογοτεχνία, όπως και η επιστήμη, είναι ένας τρόπος να διατηρείς αναμμένη την επιφοίτηση.

Ο Λαμπατούτ δεν είναι απλώς ένας συγγραφέας της εποχής μας. Είναι ένας σπάνιος αφηγητής της εποχής που έρχεται.