Η διετής έρευνα της εικαστικού Νατάσας Μπίζα φέρνει στο φως αθέατες και άγνωστες πτυχές από το αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, μετατρέποντάς το σε ένα πεδίο διαλόγου ανάμεσα στην Τέχνη και την Ιστορία. Από χθες η ΕΠΜΑΣ αποτελεί το πρώτο δημόσιο μουσείο στη χώρα μας που θέτει την αρχειακή έρευνα και τη θεσμική κριτική ως σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές και υποδέχεται την πρωτότυπη έκθεση «Changing Grounds, Συμπληρωματικές αφηγήσεις στο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης» στον Ενδιάμεσο Χώρο σε επιμέλεια Ελπινίκης Μεϊντάνη.

Η έκθεση παρουσιάζει μια σειρά νέων έργων της εικαστικού Νατάσας Μπιζά, τα οποία αντλούν υλικό από το αρχείο της ΕΠΜΑΣ, αναδεικνύοντας λιγότερο γνωστές ή αθέατες πτυχές της ιστορίας της και των συλλογών της. «Η έκθεση της Νατάσας Μπιζά εντάσσεται στο πρόγραμμα του Ενδιάμεσου Χώρου, ένα πρόγραμμα που εγκαινιάστηκε πρόσφατα με στόχο να νοηματοδοτήσει εκ νέου την πρόσληψη των συλλογών και της ιστορίας της ΕΠΜΑΣ συνδέοντάς την με τη σύγχρονη καλλιτεχνική πρακτική» σημείωσε η γενική διευθύντρια ΕΠΜΑΣ, Συραγώ Τσιάρα, και επισήμανε «με το εργαλείο της θεσμικής κριτικής -μια στρατηγική που αποσκοπεί στην ανάλυση και αποκάλυψη των μηχανισμών λειτουργίας και ισχύος των καλλιτεχνικών θεσμών- [η καλλιτέχνης] μας καλεί να ξανασκεφτούμε ποιες ιστορίες αξίζει να διατηρηθούν στη μνήμη μας και πώς μπορούν να επαναδιατυπωθούν εικαστικά στη σημερινή εποχή».

Μέσα στο διάστημα των τελευταίων δύο ετών που διήρκεσε η έρευνα της εικαστικού και ο σχεδιασμός της έκθεσης, η καλλιτεχνική έρευνα προσανατολίστηκε στο τρίπτυχο «κτίριο – συλλογές – άνθρωποι», ένα δυναμικό σχήμα που διατρέχει τους όρους ίδρυσης, λειτουργίας και ιστορικής μετεξέλιξης της ΕΠΜΑΣ.

Η έκθεση συγκροτείται από τέσσερα έργα: ένα αφιερωμένο στο Κτήριο, ένα στους Ανθρώπους, και δύο στις Συλλογές. Τα έργα αξιοποιούν ένα ευρύ φάσμα εκφραστικών μέσων από εγκαταστάσεις στον χώρο, βίντεο και κατασκευές, έως εκτυπώσεις φωτογραφικών εικόνων, χαράξεις σε ορείχαλκο και αναπαραγωγές αρχειακών κειμένων και σχεδίων. Το καλλιτεχνικό βιβλίο «Weisskrankeit – Η ασθένεια του φωτός» καλωσορίζει τους επισκέπτες στην έκθεση και το οποίο εστιάζει στην «Εαρινή Συμφωνία» του Νικολάου Γύζη, ένα ζωγραφικό έργο του 19ου αιώνα από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης, το οποίο δώρισε ο Αντώνιος Μπενάκης το 1928. Η καλλιτέχνιδα, μέσα από διεξοδική μελέτη του αρχειακού φακέλου απόκτησης του έργου, και συγκεκριμένα της αλληλογραφίας του Μπενάκη (από το 1922 έως το 1926), συνθέτει μια εικαστική αφήγηση ενός επεισοδίου φθοράς και διαχείρισης του έργου.

Ο Μπενάκης αγόρασε το έργο από έναν Ελβετό έμπορο τέχνης, ο οποίος το είχε αποκτήσει από την Πινακοθήκη του Μονάχου. Κατά την παραλαβή, διαπίστωσε ότι η εικόνα του ήταν διαφορετική από εκείνη που γνώριζε. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους της Πινακοθήκης του Μονάχου, η αλλοίωση οφειλόταν στην weisskrankeit, ή γνωστή ως η «ασθένεια του λευκού», η οποία προκαλείται από τη χρήση του λευκού χρώματος μολύβδου σε εξωτερικό χώρο· μια επιλογή του Γύζη για την απόδοση της φωτεινότητας της σκηνής. Η εικαστικός επιλέγει και παραθέτει αποσπάσματα και χαρακτηριστικές φράσεις από τη συγκεκριμένη αλληλογραφία, τα οποία αποτελούν ανοιχτά ερωτήματα πάνω σε ζητήματα λειτουργίας των θεσμών, φθοράς, αποτίμησης και απαξίωσης, προέλευσης, καθώς και της ίδιας της έννοιας της διαχρονικότητας στην τέχνη και τη ζωή.

Η περιπετειώδης πορεία από το 1920 έως το 1970

Η εικαστική αφήγηση ξεκινάει χρονικά με ένα από τα δύο βίντεο που διατρέχει την περιπετειώδη πορεία της Εθνικής Πινακοθήκης προς την απόκτηση μόνιμης στέγης, από την ίδρυσή της το 1900 έως τα εγκαίνια του Κτηρίου Α’ το 1970. Μέσα από ιστορικά τεκμήρια, σημειώσεις και προσωπικές αναφορές, η Μπιζά αναδεικνύει τη θεσμική και ανθρώπινη διάσταση αυτής της ιστορίας, «συνδέοντας το φως με τον συμβολισμό της διαφάνειας, της γνώσης και του ελέγχου». Κι όπως εξήγησε χθες η επιμελήτρια Ελπινίκη Μεϊντάνη «η καλλιτέχνιδα δεν συγκροτεί μονοσήμαντες αφηγήσεις- αντίθετα, μέσα από έμμεσα αμφίσημα ερωτήματα και μια διακριτική αμφισβήτηση βεβαιοτήτων, δημιουργεί πεδία ανοιχτά σε πολλαπλές αναγνώσεις. Με τον τρόπο αυτό, μας ενθαρρύνει να επανεξετάσουμε και, αν το επιλέξουμε, να ανανοηματοδοτήσουμε ζητήματα όπως η μνήμη».

Ιnfo

Changing Grounds, Συμπληρωματικές αφηγήσεις  στο Αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης

Επιμέλεια: Ελπινίκη Μεϊντάνη

12 Νοεμβρίου 2025 – 30 Σεπτεμβρίου 2026