Από την προϊστορία έως τα νεότερα χρόνια, το σπήλαιο γίνεται για τον άνθρωπο άλλοτε καταφύγιο, άλλοτε τόπος τελετουργίας, στοχασμού και εξέλιξης. Αυτήν την άρρηκτη σχέση που αναπτύχθηκε ανά τους αιώνες σε αυτούς τους απόκοσμους, μα βαθιά γοητευτικούς χώρους, επιχειρεί να αναδείξει για πρώτη φορά η νέα περιοδική έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, σε συνδιοργάνωση με την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας (ΕΠΣ), με τίτλο: «Στη Σπηλιά: Ιστορίες από το σκοτάδι στο φως». Η έκθεση, σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα εγκαινιαστεί σήμερα Πέμπτη 15 Μαΐου από την υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.

Μέσα από 296 αντικείμενα από 30 σπήλαια, βραχοσκεπές και σπηλαιοβάραθρα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της Βόρειας Ελλάδας αναδεικνύεται η πολιτισμική σημασία των σπηλαίων από την παλαιολιθική εποχή έως σήμερα. Οι άξονες της εκθεσιακής αφήγησης είναι χρονολογικοί και θεματικοί, με πυρήνα το σπήλαιο, προβάλλοντας την πολυσύνθετη διάδρασή του με τον άνθρωπο.

Δύο αίθουσες, μεταμορφωμένες σε ένα δαιδαλώδες σπήλαιο, φιλοξενούν πλήθος αντικειμένων που φωτίζουν τις ποικίλες όψεις της ανθρώπινης σχέσης με το σπήλαιο. Λίθινα και οστέινα εργαλεία, κεραμικά, γλυπτά, επιγραφές, νομίσματα, χάλκινα εργαλεία και όπλα, πήλινα ειδώλια, κοσμήματα από χαλκό και χρυσό, λατρευτικές εικόνες, καθώς και υλικό από τις ανθρωπολογικές, αρχαιοβοτανολογικές και αρχαιοζωολογικές έρευνες, συνυπάρχουν με σύγχρονα έργα τέχνης και αφηγούνται τις διαφορετικές πτυχές της σχέσης του ανθρώπου με το σπήλαιο.

«Κάθε έκθεμα αποτελεί ένα κομμάτι του παζλ που αφηγείται την ιστορία των σπηλαίων και της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου και της φύσης με αυτά. Παράλληλα, αναδεικνύονται οι μεθοδολογικές και τεχνικές ιδιαιτερότητες, ο συναρπαστικός χαρακτήρας και οι ποικίλες προκλήσεις της σπηλαιολογικής αρχαιολογικής και ανθρωπολογικής έρευνας», σημειώνει η δρ Αναστασία Γκαδόλου, γενική διευθύντρια Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, και επισημαίνει: «Το σπήλαιο είναι τόπος όπου βιώθηκε το αίσθημα της καταφυγής και της ασφάλειας, του εγκλεισμού, του τραύματος, της γιορτής και της τελετουργίας, της αποκαλυπτικής εμπειρίας, της επαφής με τις θεότητες, της αναγέννησης, της μετάβασης, της φιλοσοφικής αναζήτησης».

ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ

Ξεχωριστή θέση στην έκθεση κατέχει η ενότητα που αναδεικνύει τους επιστήμονες –αρχαιολόγους, σπηλαιολόγους, ανθρωπολόγους και άλλους ερευνητές–, που μελετούν τα σπήλαια και συμβάλλουν στην αποκάλυψη της ιστορίας τους.

ΠΕΝΤΕ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Η έκθεση παρουσιάζεται μέσα από πέντε κύριες ενότητες: «Ενα ημερολόγιο του παρελθόντος», «Η αρχαιολογία των σπηλαίων», «Η άλλη όψη των σπηλαίων», «Ακολουθώντας τις διαδρομές»  και «Ρίχνοντας φως στη σπηλιά».

ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Τα περισσότερα από τα αρχαιολογικά κατάλοιπα προέρχονται από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας. Ανάμεσα στα σημαντικότερα ευρήματα είναι από το Σπήλαιο της Θεόπετρας, το Σπήλαιο της Μαρώνειας και το Σπήλαιο Πετραλώνων.

ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΑ

Περιλαμβάνονται ευρήματα ανθρωπολογικού υλικού από αρχαιολογικούς χώρους, όπως το Σπήλαιο Μεγάλο Σεϊτάνι στη Σάμο, το Σπήλαιο Πετραλώνων, το Σπήλαιο Πηγών Αγγίτη Δράμας και το Σπήλαιο Λουτρών Αριδαίας Πέλλας.

ΜΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Η οργάνωση της έκθεσης είναι καρπός συνεργασίας με 11 Εφορείες Αρχαιοτήτων και τρία μουσεία που δάνεισαν αντικείμενα των συλλογών τους, τα περισσότερα αδημοσίευτα που θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά.

ΠΟΛΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Η έκθεση συμπληρώνεται από παράλληλες δράσεις, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα, ξεναγήσεις, συναυλίες και επιστημονικές διαλέξεις. Παράλληλα, η έκθεση συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο που εξετάζει τη σημασία αυτών των μνημείων.