Τον Κώδικα Χωροταξίας και Πολεοδομίας παρουσίασαν χθες, στο Υπουργικό Συμβούλιο, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, και ο υφυπουργός, Νίκος Ταγαράς. «Στόχος είναι η απλοποίηση, η διαφάνεια και η ασφάλεια Δικαίου. Από τον Σεπτέμβριο του 2025, κάθε πολίτης θα γνωρίζει με σαφήνεια τα δικαιώματά του, χωρίς να χρειάζεται ειδικό σύμβουλο», επισήμανε ο κ. Παπασταύρου.

Πρόκειται για μία διαδικασία που χρειάστηκε πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί από 25 μέλη επιτροπής, μεταξύ αυτών ανώτατοι δικαστές και καθηγητές, δεδομένου ότι η μία πλέον ψηφιακή πλατφόρμα ενσωματώνει περισσότερους από 170 νόμους που βγήκαν από το 1923 έως σήμερα.

Μέσω αυτής της πλατφόρμας, οι πολίτες και ο τεχνικός κόσμος θα μπορούν να απολαμβάνουν απλοποιημένες διαδικασίες με λιγότερη γραφειοκρατία, ενώ η χώρα, για πρώτη φορά, αποκτά έναν ενιαίο και ολοκληρωμένο οδηγό κανόνων για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό.

Αναλυτικότερα, ο νέος Κώδικας περιλαμβάνει 477 άρθρα χωρισμένα σε μέρη, τα οποία καλύπτουν χωρικό σχεδιασμό – χερσαίο και θαλάσσιο, αστικές αναπλάσεις και πολεοδομικούς μηχανισμούς, εφαρμογή πολεοδομικών σχεδίων και απαλλοτριώσεις, κανόνες δόμησης και χρήσης γης εντός και εκτός σχεδίου, πλαίσιο δόμησης με οικοδομικές άδειες και ελέγχους, αλλά και αυθαίρετη δόμηση – επικίνδυνες οικοδομές – αστική πολιτική.

Παράλληλα, μέσω του νέου Κώδικα, γίνεται απαλοιφή καταργούμενων διατάξεων, απλούστευση των νομοθετικών κειμένων, επικαιροποίηση αρμόδιων οργάνων σύμφωνα με τη σημερινή πραγματικότητα και συνένωση και αναδιάταξη κειμένων για συνοχή, ευκολότερη πρόσβαση και βελτιωμένη πλοήγηση στο νομικό πλαίσιο.

Ανάμεσα στους νόμους που κωδικοποιούνται περιλαμβάνονται ο νόμος Τρίτση του 1983, ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός του 1985 και ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός του 2012.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόεδρος της Ειδικής Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής για τη σύνταξη Κώδικα ήταν ο Κωνσταντίνος Μενουδάκος, επίτιμος πρόεδρος του ΣτΕ, και μέλη ήταν λειτουργοί του ΣτΕ, καθηγητές ΑΕΙ, δικηγόροι, εξειδικευμένοι επιστήμονες και προϊστάμενοι του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ

8 χρηστικές ερωτήσεις και απαντήσεις

1 Τι είναι ο νέος Κώδικας Χωροταξίας και Πολεοδομίας;

Η Ελλάδα αποκτά, για πρώτη φορά, έναν ενιαίο και ολοκληρωμένο «οδηγό κανόνων» για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό. Πρόκειται για μια ιστορική τομή, αφού όλες οι μέχρι σήμερα διάσπαρτες και συχνά παρωχημένες διατάξεις εκσυγχρονίζονται και συγκεντρώνονται σε έναν σύγχρονο Κώδικα. Με τον τρόπο αυτόν:

• Οι μηχανικοί, οι νομικοί και όλοι οι πολίτες αποκτούν πλέον σαφείς κανόνες σχετικά με τη δόμηση, τα αυθαίρετα, τις χρήσεις γης, τις αστικές αναπλάσεις κ.λπ.
• Η Δημόσια Διοίκηση απλοποιεί τις διαδικασίες.
• Ενισχύεται η ασφάλεια Δικαίου και περιορίζεται η αυθαίρετη δόμηση.

Ο Κώδικας δεν φέρνει νέους κανόνες∙ οργανώνει με σαφήνεια αυτούς που ήδη υπήρχαν.

2 Ποιο πρόβλημα επιλύει ο Κώδικας;

Μέχρι σήμερα, οι κανόνες που ρύθμιζαν τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό ήταν σκορπισμένοι σε δεκάδες νόμους και διατάξεις, συχνά ξεπερασμένους ή αντιφατικούς, άσχετους, πολλές φορές, ως προς το γενικό αντικείμενό τους, με τη χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία. Εξάλλου, πρόκειται για διατάξεις που έχουν ηλικία έως και ενός αιώνα, διατάξεις που περιείχαν παρωχημένη ορολογία ή μη δεκτικές εφαρμογής. Αυτό δημιουργούσε σύγχυση, καθυστερήσεις και γραφειοκρατία, δυσχέραινε την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας και οδηγούσε σε δικαστικές αμφισβητήσεις. Ο νέος Κώδικας συγκεντρώνει όλη τη νομοθεσία σε ένα πλαίσιο, με ξεκάθαρη διατύπωση και απλή γλώσσα.

3 Ποιοι είναι οι επιδιωκόμενοι στόχοι;

• Να απλοποιηθεί η καθημερινότητα πολιτών και μηχανικών.
• Να ενισχυθεί η ασφάλεια Δικαίου και η διαφάνεια.
• Να μειωθεί η γραφειοκρατία στη δόμηση.
• Να εφαρμοστούν ενιαίοι κανόνες σε όλη την επικράτεια υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης.

4 Τι αλλάζει με την κωδικοποίηση;

Ολοι οι παλιοί, διάσπαρτοι νόμοι καταργούνται και ενσωματώνονται πλέον στον Κώδικα. Ετσι, κάθε μελλοντική αλλαγή θα γίνεται αποκλειστικά σε αυτόν, εξασφαλίζοντας σαφήνεια και συνέχεια. Για παράδειγμα, ο ΓΟΚ του 1985, που είχε δημιουργήσει πολλά ερμηνευτικά προβλήματα, καταργείται οριστικά και όσα άρθρα του διατηρούνταν έχουν πλέον περάσει στον νέο Κώδικα. Συνεπώς, ο Κώδικας σηματοδοτεί το πέρασμα σε μια νέα εποχή νομοθετικής τάξης. Με την κατάργηση όλων των παλαιών και αποσπασματικών διατάξεων και τη συγκέντρωση της ισχύουσας νομοθεσίας σε ένα ενιαίο κείμενο αποκαθίσταται η ασφάλεια Δικαίου και θωρακίζεται η διαφάνεια. Κάθε νέα τροποποίηση θα εντάσσεται πλέον αποκλειστικά στον Κώδικα, διασφαλίζοντας τη συνέχεια και τη σαφήνεια του συστήματος. Με τον τρόπο αυτόν, η Ελλάδα αποκτά ένα ζωντανό νομοθετικό εργαλείο, που εξελίσσεται χωρίς να χάνει τη συνοχή του.

5 Πώς είναι δομημένος ο νέος Κώδικας;

Ο Κώδικας αριθμεί 477 άρθρα και χωρίζεται σε εννέα μέρη, που καλύπτουν:

• Χωρικό σχεδιασμό (χερσαίο και θαλάσσιο).
• Αστικές αναπλάσεις και μηχανισμούς Πολεοδομίας.
• Εφαρμογή πολεοδομικών σχεδίων και απαλλοτριώσεις.
• Κανόνες δόμησης και χρήσης γης (εντός και εκτός σχεδίου).
• Πλαίσιο δόμησης με οικοδομικές άδειες και ελέγχους.
• Αυθαίρετη δόμηση.
• Επικίνδυνες οικοδομές.
• Αστική πολιτική και εθνικές στρατηγικές.
• Συλλογικά όργανα.

6 Πώς καταρτίστηκε ο Κώδικας;

Ο Κώδικας καταρτίστηκε από ειδική επιτροπή με μέλη εγνωσμένου κύρους στο αντικείμενο της πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας, η οποία συστάθηκε το 2020. Χρέη προέδρου της Επιτροπής εκτέλεσε ο Κωνσταντίνος Μενουδάκος, επίτιμος πρόεδρος του ΣτΕ, ενώ στην επιτροπή μετείχαν λειτουργοί του ΣτΕ και του ΝΣΚ, καθηγητές ΑΕΙ, δικηγόροι, επιστήμονες εξειδικευμένοι σε θέματα χωρικού σχεδιασμού και προϊστάμενοι Διευθύνσεων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Το τελικό κείμενο κατατίθεται προς ψήφιση στη Βουλή εντός του Σεπτεμβρίου.

7 Τι μέριμνα έχει λάβει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προκειμένου κάθε πολίτης να έχει πρόσβαση στον νέο Κώδικα;

Παράλληλα με την ολοκλήρωση του τιτάνιου, σχεδόν πενταετούς, έργου της κωδικοποίησης, το υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών, δημιουργεί μία ηλεκτρονική βάση νομικών δεδομένων στην ιστοσελίδα του, η οποία θα φιλοξενήσει τον νέο Κώδικα. Στη βάση αυτή, κάθε πολίτης θα μπορεί να αναζητά άμεσα και δωρεάν, χωρίς να ψάχνει σε δεκάδες ΦΕΚ, τις σχετικές διατάξεις. Ειδικότερα, με τη νέα ηλεκτρονική βάση θα δίνεται εφεξής η δυνατότητα σε κάθε πολίτη: (α) να έχει πρόσβαση στα περιεχόμενα του νόμου, με ιεραρχική διάρθρωση των μερών, των τμημάτων και των άρθρων του, όπως κάθε φορά ισχύουν, (β) να κάνει αναλυτική αναζήτηση χρησιμοποιώντας λέξεις-κλειδιά, (γ) να πλοηγείται στο προηγούμενο και στο επόμενο άρθρο και στα συνημμένα αρχεία. Η ηλεκτρονική βάση αναμένεται να αποτελέσει ένα εύχρηστο διαδραστικό εργαλείο, που θα οργανώνει όλη τη νομοθεσία με έξυπνες λειτουργίες αναζήτησης και θα ενημερώνεται κάθε φορά που τροποποιείται η νομοθεσία.

8 Μπορεί η συγκέντρωση όλων των διατάξεων σε έναν Κώδικα να εγγυηθεί πράγματι ασφάλεια Δικαίου, αξιοπιστία και διαφάνεια;

Η συγκέντρωση όλων των χωροταξικών και πολεοδομικών διατάξεων σε έναν ενιαίο Κώδικα αποτελεί απαραίτητο και καθοριστικό βήμα για να πετύχουμε ασφάλεια Δικαίου στη δόμηση. Πρόκειται ουσιαστικά για μία θεσμική τομή που απαντά σε παθογένειες δεκαετιών και βάζει τις βάσεις για ένα μέλλον με σαφείς κανόνες, διαφάνεια και σεβασμό στο περιβάλλον και τον πολίτη. Ο Κώδικας αποτελεί ένα σύγχρονο θεσμικό εργαλείο, αντάξιο των αναγκών της κοινωνίας και των προκλήσεων της βιώσιμης ανάπτυξης, που απλοποιεί τις διαδικασίες για πολίτες, επαγγελματίες και Δημόσια Διοίκηση και συμβάλλει αποφασιστικά στην καταπολέμηση της αυθαίρετης δόμησης και στη δίκαιη εφαρμογή ενιαίων κανόνων σε όλη την επικράτεια. Με αυτό το νέο εργαλείο η χώρα αποκτά επιτέλους ένα σταθερό και αξιόπιστο πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού, που υπηρετεί την ανάπτυξη με κοινωνική δικαιοσύνη και περιβαλλοντική ευθύνη. Είναι ένα νέο νομοθέτημα-ορόσημο που θα απαλλάξει πολίτες και επενδυτές από τη γραφειοκρατία και την αβεβαιότητα του παρελθόντος.