Με βάση το αναθεωρημένο Μεσοπρόθεσμο Διαρθρωτικό και Δημοσιονομικό Σχέδιο, που υπέβαλε η Ελλάδα στο τέλος Απριλίου, για να διατηρήσει η Ελλάδα την πτωτική πορεία του χρέους της πρέπει το όριο αύξησης των δαπανών για το 2024 να είναι 2,6% (ποσοστό που αντιστοιχεί σε 2,6 δισ. ευρώ) και για το 2025 στο 3,7% (ποσοστό που αντιστοιχεί σε 3,9 δισ. ευρώ). Συνεπώς, τη διετία 2024-2025 η Ελλάδα θα μπορούσε να αυξήσει τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες της σωρευτικά κατά 6,5 δισ. ευρώ.

Μείωση

Ωστόσο, απολογιστικά, προκύπτει ότι το 2024, λόγω της σημαντικής υπέρβασης των φορολογικών εσόδων έναντι του στόχου και τη συγκράτησης δαπανών, η Ελλάδα, αντί να αυξήσει, μείωσε τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες κατά 0,3%, δημιουργώντας περιθώριο αύξησης των δαπανών ύψους 309 εκατ. ευρώ για τα έτη μέχρι και το 2028. Ετσι κατάφερε, ύστερα από διαπραγματεύσεις, να αυξήσει την οροφή αύξησης των δαπανών για φέτος στο 4,5%, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 4,2 δισ. ευρώ. Ως αποτέλεσμα, για τη διετία 2024-2025 η Ελλάδα αύξησε τις δαπάνες της κατά 4,2 δισ. ευρώ, ενώ αν ακολουθούσε χωρίς αλλαγές την πρόταση της Κομισιόν, θα μπορούσε να αυξήσει τις δαπάνες κατά 6,4 δισ. ευρώ. Συνεπώς, έχει ένα «απόθεμα» αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών ύψους 2,419 δισ. ευρώ για τα έτη από το 2026 μέχρι και το 2028.

Ως γνωστόν, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ανακοινώνει σε κάθε ευκαιρία ότι στη φετινή ΔΕΘ θα ανακοινωθούν φορολογικά μέτρα για την ελάφρυνση της αποκαλούμενης «μεσαίας τάξης», στα οποία θα περιλαμβάνονται αλλαγές στην κλίμακα φορολογίας εισοδήματος, μείωση των τεκμηρίων διαβίωσης, μειώσεις στην κλίμακα της αυτοτελούς φορολόγησης των εισοδημάτων από ενοίκια και ίσως μείωση του ΕΝΦΙΑ. Επίσης, εξετάζονται η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς για τους συνταξιούχους, η μείωση της φορολογίας για τις ασφαλιστικές εταιρίες, μία ακόμη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και η πλήρης κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος και για τις επιχειρήσεις.

Με δεδομένο ότι το οικονομικό επιτελείο κρατά ακόμη κλειστά τα χαρτιά του σε ό,τι αφορά το τελικό πακέτο των ελαφρύνσεων, οι παρεμβάσεις που θα γίνουν θα αφορούν σε φόρους. Αρα δεν θα επηρεάζουν την οροφή της αύξησης των πρωτογενών δαπανών. Ωστόσο, το Μεσοπρόθεσμο Διαρθρωτικό και Δημοσιονομικό Σχέδιο θέτει ως στόχο για τον επόμενο χρόνο την αύξηση των πρωτογενών δαπανών κατά 3,6%, ποσοστό που αντιστοιχεί σε επιπλέον δαπάνες 3,8 δισ. ευρώ.

Περιθώριο

Παράλληλα, σε δημοσιονομικό επίπεδο η Ελλάδα αναθεώρησε για το 2025 τον στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα από 2,5% σε 3,2% του ΑΕΠ, δηλαδή 1,9 δισ. ευρώ υψηλότερα από ό,τι προβλεπόταν στην αρχική μορφή του Μεσοπρόθεσμου, το οποίο συμφωνήθηκε με τις Βρυξέλλες.

Ωστόσο, η υπέρβαση του πλεονάσματος αναμένεται να καλυφθεί -και με το παραπάνω- από τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας που θα ξεπεράσει το 2% και φυσικά την αύξηση των εσόδων από τη φοροδιαφυγή, για την οποία θα γίνει μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση μετά τα μέσα του χρόνου.

Από τα παραπάνω μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι θα έχουμε και φέτος υπερπλεόνασμα, το οποίο, μαζί με νέα συγκράτηση των δαπανών, θα δώσει νέο δημοσιονομικό χώρο για το 2027, το οποίο, με βάση τις δηλώσεις του πρωθυπουργού, θα είναι έτος εκλογών. Με βάση συντηρητικές εκτιμήσεις, αν το πλεόνασμα πλησιάσει και φέτος το 4% του ΑΕΠ (από 4,8% του ΑΕΠ που έφτασε το 2024), είναι πιθανό ο δημοσιονομικός χώρος για νέες δαπάνες να αυξηθεί από 600 εκατ. ευρώ μέχρι και 1,2 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι το υπόλοιπο αύξησης πρωτογενών δαπανών από 2,4 δισ. ευρώ που είναι σήμερα θα φτάσει ή θα ξεπεράσει τα 3,5 δισ. ευρώ και θα μπορεί να διατεθεί για νέες παρεμβάσεις από το 2027.

Με βάση το Μεσοπρόθεσμο Διαρθρωτικό και Δημοσιονομικό Σχέδιο, μέχρι και το 2028 η Ελλάδα μπορεί να αυξήσει σωρευτικά τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες κατά 17,1 δισ. ευρώ.

Υπολογισμοί

Μέχρι στιγμής για τη διετία 2024-2025, παρά τα πρόσθετα μέτρα ύψους 1,1 δισ. ευρώ, τα οποία εξαγγέλθηκαν πρόσφατα, η αύξηση των δαπανών δεν ξεπερνά τα 3,89 δισ. ευρώ, ενώ υπάρχει περιθώριο για αύξηση των δαπανών κατά 13,9 δισ. ευρώ για τα επόμενα 3 χρόνια, δηλαδή 4,6 δισ. ευρώ τον χρόνο. Αυτό θα είναι το περιθώριο, με βάση τα σημερινά δεδομένα, χωρίς να έχουμε νέες θετικές εξελίξεις στο δημοσιονομικό πεδίο.

Σε κάθε περίπτωση, το 2026 το έλλειμμα και η οροφή της αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών θα ελαφρύνεται σταθερά κατά 800 εκατ. ευρώ, δίνοντας ακόμη μεγαλύτερο περιθώριο για παρεμβάσεις.

ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ Ο ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Το όφελος από τη ρήτρα διαφυγής αμυντικών δαπανών

Στον δημοσιονομικό χώρο θα πρέπει να προστεθεί και το όφελος που θα έχει η Ελλάδα από την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες. Από τη χρήση της ρήτρας η Ελλάδα αναμένεται να έχει δημοσιονομικό περιθώριο 600 εκατ. ευρώ από την αύξηση των αμυντικών δαπανών το 2025 σε σύγκριση με το 2024. Με βάση τον αρχικό σχεδιασμό, το 2026 οι αμυντικές δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω κατά 200 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2025. Τούτο, αν δεν ενσωματωθούν και άλλα στοιχεία αγορών υλικού για τον επόμενο χρόνο, με βάση το διευρυμένο εξοπλιστικό πρόγραμμα των 25 δισ. ευρώ μέχρι και το 2036, το οποίο εξαγγέλθηκε πρόσφατα από τον πρωθυπουργό στη Βουλή.