Κι όμως, παρά τον νομικό καταιγισμό που μας περιβάλλει, οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουν καλά, ακόμα και σήμερα, έναν νόμο που η εφαρμογή του άρχισε σχεδόν εβδομήντα χρόνια πριν. Αναφερόμαστε φυσικά στον περίφημο νόμο 4.000 περί τεντιμποϊσμού.

Εκρηκτικό μίγμα

Η εισαγόμενη μόδα φτάνει στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του ’50, αρχικά μέσω του Τύπου, που αφιερώνει πολλές στήλες στα εκκεντρικά καμώματα κυρίως Βρετανών νεαρών. Ανακατεύοντας το πρωτοεμφανιζόμενο ροκ εντ ρολ με κάθε επαναστατημένο νέο, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μίγμα απειλής του κοινωνικού ιστού, με αποτέλεσμα οι εγχώριοι έφηβοι να μην έχουν τίποτα άλλο παρά να το μιμηθούν. Παρότι τα περιστατικά επιθέσεων με γιαούρτια στη χώρα είναι ελάχιστα και περιορισμένα, σε κάποιες περιοχές της πρωτεύουσας (Κυψέλη, Μεταξουργείο, Παγκράτι) οι εφημερίδες τα υπερτονίζουν, πιέζοντας έτσι την πολιτεία «να πάρει μέτρα στην αποθράσυνση της αλητείας». Ετσι, όταν ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Κοτζιάς φέρνει στη Βουλή νόμο «περί καταστολής των αδικημάτων της αντικοινωνικής θρασύτητος», αυτός ψηφίζεται παμψηφεί από όλα τα κόμματα, συμπεριλαμβανομένης της ΕΔΑ.

Είναι παράδοξο, αλλά ο νόμος αυτός παραμένει γνωστός μέχρι σήμερα όχι για όσα προβλέπει στις διατάξεις του, αλλά για όσα γίνονται παραβιάζοντάς τον, αφού πουθενά δεν αναφέρει ως τιμωρία των συλληφθέντων τη διαπόμπευση, το κούρεμα με την ψιλή κ.λπ. Τα τελευταία αποτελούν «έμπνευση» του τότε υφυπουργού Εσωτερικών, αρμόδιου για τη δημόσια ασφάλεια και τα Σώματα Ασφαλείας, Ευάγγελου Καλαντζή. Ο τελευταίος, παίρνοντας αυθαίρετα το δικαίωμα από την ομοφωνία του πολιτικού κόσμου στο ζήτημα, απαιτεί η εφαρμογή του νέου νόμου να γίνει με τρόπο που συνιστά έναν ιδιότυπο «πολιτικό τεντιμποϊσμό». Σε επικοινωνία του υφυπουργού με τον αστυνομικό διευθυντή Αθηνών Θεόδωρο Ρακιτζή, ακολουθεί ο παρακάτω διάλογος:

• «Θα εφοδιαστείτε με ένα γουρουνοψάλιδο και με το πρώτο κρούσμα τεντιμποϊσμού θα πράξετε καταλλήλως».
• «Κύριε υπουργέ, αυτό είναι υπερβολή. Ισως αποτελεί ακόμη υπέρβαση δικαιώματος».
• «Θα κάνετε ότι σας λέω, κύριε Ρακιτζή. Πάρτε το γουρουνοψάλιδο αμέσως, και εις την πρώτην ευκαιρίαν κουρέψτε γουλί αυτούς τους μασκαράδες. Αλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά που θα παρανομήσετε».
• «Κύριε υπουργέ, επιμένω. Είναι υπερβολικό».
• «Ας είναι. Θα κουρεύετε τους δράστες με την ψιλή, θα τους οδηγείτε από το Τμήμα πεζή στο δικαστήριο, με μια ταμπέλα στον λαιμό, η οποία θα σημειώνει το αδίκημα που διέπραξαν».

Δύο ανήλικοι

Πρώτα θύματα της νέας πραγματικότητας είναι δύο ανήλικοι που ύστερα από λεκτικό διαπληκτισμό με κυρία και την κόρη της σε κινηματογράφο της οδού Πατησίων, τις ακολουθούν και τους πετούν γιαούρτια στην είσοδο της πολυκατοικίας τους. Οταν συλλαμβάνονται, μετά την ψήφιση του νόμου, διανυκτερεύουν στο Ζ’ Αστυνομικό Τμήμα Κυψέλης. Εκεί, απ’ ό,τι μας πληροφορεί περιχαρής ο Τύπος της εποχής, αρχικά κουρεύονται με την ψιλή, παρουσία του αστυνομικού διευθυντή Αθηνών Θεόδωρου Ρακιτζή, και εν συνεχεία ακολουθεί η δημόσια διαπόμπευσή τους. Βγαίνουν σιδηροδέσμιοι από το αστυνομικό τμήμα, έχοντας κρεμασμένο στον λαιμό τους ένα πλακάτ που γράφει: «Είμαι τεντιμπόης. Πέταξα γιαούρτι κατά γυναικός». Εκεί τους περιμένουν δεκάδες φωτογράφοι για να απαθανατίσουν το πρωτοφανές γεγονός και εν συνεχεία περιφέρονται στους δρόμους της Κυψέλης.

Είναι τέτοια η σπουδή της Αστυνομίας, που την ίδια ημέρα (3 Σεπτεμβρίου 1958) άλλοι τέσσερις έφηβοι διαπομπεύονται στο κέντρο της Αθήνας: «Η οδός Πανεπιστημίου επανέζησε χθες σκηνάς αι οποίαι ενεθύμισαν την εποχήν κατά την οποίαν ο Μπαϊρακτάρης είχε εκστρατεύσει κατά των τραμπούκων και των κουτσαβάκηδων της παλιάς Αθήνας. Εκπληκτοι όσοι ευρέθησαν εις την λεωφόρον περί την ώραν 11 π.μ. είδον αστυνομικούς να συνοδεύουν νεαρούς, οι οποίοι ήσαν κουρεμένοι ως νεοσύλλεκτοι και έφερον στο στήθος τους πινακίδα, με την μελαγχολικήν ομολογία: Είμεθα τεντιμπόης».

Συλλήψεις

Ακολουθεί καταιγισμός συλλήψεων σε όλη τη χώρα, αφού πλέον κάθε παραβατική συμπεριφορά ανηλίκου βαφτίζεται τεντιμποϊσμός και τιμωρείται παραδειγματικά. Οταν τέσσερα παιδιά ηλικίας 15-19 ετών κάνουν επιδρομή σε επαρχιακό περιβόλι για να κλέψουν ρόδια, ο τοπικός ανταποκριτής εφημερίδας «φουσκώνει» το θέμα και στη μυθιστορηματική του ανταπόκριση, που δημοσιεύεται με πύρινους τίτλους, ενημερώνει το πανελλήνιο ότι εμφανίστηκαν και στο νησί τους τεντιμπόηδες «φέροντες μάλιστα σουγιάδες κολοκοτρωνέικους».

Διαπληκτισμός νέων σε χριστουγεννιάτικο πάρτι στην οδό Επτανήσου της Κυψέλης μετατρέπεται σε επιδρομή σπείρας τεντιμπόηδων με εισβολή, θραύση κρυστάλλων και λιθοβολισμό. Νεαροί συλλαμβάνονται στη Φωκίωνος Νέγρη όταν θαμώνες καταστήματος βρέχονται από υαλοκαθαριστήρες τοποθετημένους στο αυτοκίνητο «δι’ ειδικού μηχανήματος». Δεκαπεντάχρονη για να δικαιολογήσει στους γονείς της τη δίωρη απουσία της από το σπίτι, πλάθει ολόκληρη ιστορία για τρεις τεντιμπόηδες που την αρπάζουν βίαια από τον δρόμο, τη βάζουν σε αμάξι, προσπαθούν να τη βιάσουν χωρίς επιτυχία και εν συνεχεία την εγκαταλείπουν αφού την καίνε με τσιγάρο.

Υπό διωγμό και οι «καμπάνες»

Το τζιν παντελόνι αποτελεί επιβαρυντικό στοιχείο για την αστυνομική αντιμετώπιση των συλληφθέντων εφήβων, με αποτέλεσμα να κόβονται οι λεγόμενες «καμπάνες», αφού τα όργανα της τάξης έχουν εντολές να «συλλαμβάνουν και να ερευνούν το παρελθόν παντός νέου ο οποίος φορεί το γνωστό στενό παντελόνι αμερικανικού τύπου μπλουτζίν. «Ωσαύτως όπως προβαίνουν εις συστάσεις όπως η περιβολή των είναι εν γένει κοσμία και εντός των ελληνικών πλαισίων. Εις περίπτωσιν δε μη συμμορφώσεως, αποκόπτουν διά ψαλίδος το επί πλέον μάκρος του παντελονιού». Ετσι λοιπόν σε συλληφθέντες νεαρούς: «…τους επέκοψαν και τα περισσεύματα των παντελονιών τύπου μπλου τζινς, τα οποία, ως γνωστόν, θεωρούνται δείγμα λεβεντιάς και ανδρισμού υπό της αμερικανικής νεολαίας».

Παρότι τα ακραία αυτά αστυνομικά μέτρα περιορίζουν το φαινόμενο του γιαουρτώματος, παρατηρείται αυτό της σταδιακής αύξησης των συλλήψεων, αφού με βάση τον νόμο 4.000 ως τεντιμποϊσμός χαρακτηρίζεται πλέον κάθε είδους παραβατική ή απειλητική συμπεριφορά στην πολιτική, στον αθλητισμό, ακόμα και στο φλερτ. Βουλευτής της Λάρισας μάλιστα χαρακτηρίζει τοπικό εκδότη «τεντιμπόη της δημοσιογραφίας».

Από το φαινόμενο δεν μένει ανεπηρέαστη ούτε η τέχνη. Στη μουσική ο Μάνος Χατζιδάκις περιλαμβάνει στην κλασική παράσταση «Οδός ονείρων» το οργανικό τουίστ «Ονειρο για τεντιμπόηδες», ενώ ο κορυφαίος συνθέτης του ρεμπέτικου Γιάννης Παπαϊωάννου γράφει το 1963 στίχους και μουσική στο τραγούδι «Ο τεντιμπόης» που ερμηνεύει η Ρίτα Σακελλαρίου. Στο θέατρο Μπουρνέλη παίζεται το 1959 ομώνυμη επιθεώρηση, ενώ όλοι γνωρίζουμε την κινηματογραφική ταινία του Γιάννη Δαλιανίδη «Νόμος 4.000» του 1962. Τρία χρόνια μετά, ο ίδιος σκηνοθέτης παρουσιάζει μια χιουμοριστική εκδοχή του ίδιου θέματος, με το «Τεντιμπόη αγάπη μου», με δύο ηθοποιούς μάλιστα (Ζωή Λάσκαρη, Κώστας Βουτσάς) που πρωταγωνιστούσαν στον «Νόμο 4.000». Ο επίμαχος νόμος παραμένει σε ισχύ μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ‘80, οπότε καταργείται.