Κατά κοινή ομολογία, ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν τόσο καταβεβλημένος από τα προβλήματα υγείας, που αδυνατούσε να ασκήσει τα καθήκοντά του. Τότε, οι αγρότες του θεσσαλικού κάμπου σκέφτηκαν να εκμεταλλευτούν την ξεκάθαρη αδυναμία της κυβέρνησης κάνοντας κάτι αδιανόητο για την εποχή: μετέφεραν τα τρακτέρ τους στο οδόστρωμα της εθνικής οδού Αθηνών-Θεσσαλονίκης και διέκοψαν την κυκλοφορία! Η κυβέρνηση πιάστηκε στον ύπνο, ο Κώστας Σημίτης ανέλαβε την πρωθυπουργία στις 18 Ιανουαρίου και πριν προλάβει να ασχοληθεί με τους αγρότες, προέκυψε η κρίση των… Ιμίων.

Παράλυση

Εκείνη η πρώτη κινητοποίηση έμεινε στην ιστορία ως η «μητέρα των μπλόκων», με την εθνική οδό Αθηνών-Θεσσαλονίκης να παραλύει για εβδομάδες. Το σωστό timing των αγροτών ανάγκασε την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ να υποχωρήσει στα αιτήματά τους και πλέον καθιέρωσε μία νέα μορφή αγροτικών κινητοποιήσεων: τα μπλόκα στις εθνικές οδούς! Εκτοτε, η εικόνα της Ελλάδας «κομμένης στα δύο» από τρακτέρ έχει γίνει σχεδόν συνώνυμη με τον χειμώνα.

Εναν χρόνο αργότερα, το 1997, οι αγρότες σκέφτηκαν να επαναλάβουν τα μπλόκα, καθώς η πρώτη φορά αποδείχθηκε εξαιρετικά αποδοτική! Ομως, η κυβέρνηση δεν ενέδωσε και η αστυνομία επενέβη δυναμικά, τερματίζοντας τα μπλόκα ύστερα από 58 ημέρες. Οι εικόνες των συγκρούσεων και των τρακτέρ που απομακρύνονταν με τη βία χαράχτηκαν στη μνήμη της κοινωνίας. Από τότε, σχεδόν κάθε χειμώνα, οι πολίτες βρίσκονται αντιμέτωποι με την ίδια πραγματικότητα: πολύωρες καθυστερήσεις, εκτροπές κυκλοφορίας, νεύρα και απρόβλεπτες δυσκολίες στις μετακινήσεις.

Εξάπλωση

Στη δεκαετία του 2000, τα μπλόκα εξαπλώθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Μάλγαρα, Κήποι Εβρου, Χαλκηδόνα, Αλεξάνδρεια, Κομοτηνή έγιναν σημεία όπου η κυκλοφορία σταματούσε απότομα. Η Νίκαια Λάρισας παρέμεινε το κεντρικό σύμβολο, αλλά οι αποκλεισμοί απέκτησαν πανελλαδικό χαρακτήρα. Οι κυβερνήσεις άλλοτε επιχείρησαν διάλογο κι άλλοτε καταστολή, ενώ οι πολίτες εγκλωβίζονταν σε ατελείωτες ουρές, βλέποντας την καθημερινότητά τους να διαλύεται.

Το 2008 και το 2009 οι κινητοποιήσεις κορυφώθηκαν, με δεκάδες σημεία αποκλεισμένα. Το 2010, μέσα στην οικονομική κρίση, οι αγρότες επανήλθαν δυναμικά και οι πολίτες βίωσαν ξανά την ταλαιπωρία των κλειστών δρόμων. Το 2016, οι εικόνες των τρακτέρ στη Νίκαια και οι συγκρούσεις με τα ΜΑΤ θύμιζαν τις πρώτες επεμβάσεις της δεκαετίας του ‘90. Οι μετακινήσεις γίνονταν εφιάλτης, με οδηγούς να περιμένουν ώρες ή να αναζητούν παρακαμπτήρια διαδρομή.

Στη δεκαετία του 2020, τα μπλόκα συνεχίστηκαν με αφορμή το κόστος παραγωγής, την ενέργεια και τις καθυστερήσεις στις πληρωμές. Το 2023, μετά τις πλημμύρες στη Θεσσαλία, οι αποκλεισμοί επανήλθαν δυναμικά. Το 2025, η εικόνα επαναλαμβάνεται, με μπλόκα σε Νίκαια, Μάλγαρα, Κομοτηνή-Ξάνθη και στο Τελωνείο Κήπων, καθώς το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε νέα ώθηση στις κινητοποιήσεις, αλλά για τους πολίτες το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο: κλειστοί δρόμοι, χαμένες ώρες, εκνευρισμός.

Η άλλη όψη

Σήμερα, τρεις δεκαετίες μετά το πρώτο αγροτικό μπλόκο, οι κινητοποιήσεις έχουν αποκτήσει χαρακτήρα «χειμερινής παράδοσης». Οι αγρότες δηλώνουν ότι δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν τον δρόμο, θεωρώντας ότι μόνο έτσι ακούγονται. Για τους υπόλοιπους πολίτες, όμως, η εμπειρία είναι διαφορετική: η χώρα παραλύει, οι μετακινήσεις γίνονται αδύνατες και η καθημερινότητα διαταράσσεται. Τα επεισόδια με την αστυνομία, οι εντάσεις στα μπλόκα και οι εικόνες συγκρούσεων συμπληρώνουν το σκηνικό, αφήνοντας πίσω αίσθηση ανασφάλειας.

Ομολογουμένως, η διατήρηση των μπλόκων από το 1996 μέχρι σήμερα δείχνει ότι η αγροτική κοινωνία παραμένει σε αναβρασμό. Για τους πολίτες, όμως, η εικόνα των τρακτέρ που κλείνουν την εθνική οδό δεν είναι απλώς ένα στιγμιότυπο αγώνα, αλλά επαναλαμβανόμενη δοκιμασία που τους στερεί την ελευθερία της μετακίνησης και τους φέρνει αντιμέτωπους με την ίδια ταλαιπωρία, ξανά και ξανά. Και όσο οι αποκλεισμοί συνεχίζονται, η κοινωνία μαθαίνει να ζει με τον φόβο ότι κάθε χειμώνα οι δρόμοι μπορεί να κλείσουν ξαφνικά, μετατρέποντας την απλή μετακίνηση σε περιπέτεια με άγνωστη διάρκεια και κόστος…

Ημερολόγιο από τον δρόμο

• 1996, Νίκαια Λάρισας: Η «μητέρα των μπλόκων». Χιλιάδες τρακτέρ απέκλεισαν την εθνική οδό Αθήνας-Θεσσαλονίκης για εβδομάδες.

• 1997, επέμβαση ΕΛ.ΑΣ.: Υστερα από 58 ημέρες κινητοποιήσεων, η αστυνομία τερμάτισε τα μπλόκα ξεφουσκώνοντας λάστιχα τρακτέρ. Μάλιστα, αγρότες κατήγγειλαν πως αστυνομικοί έριχναν… ζάχαρη στα τρακτέρ, αν και όταν έληξε η κινητοποίηση, τα οχήματα πήραν μπροστά κανονικά.

• 2000-2001, Νίκαια και Μάλγαρα: Νέα κύματα κινητοποιήσεων, με αιτήματα για επιδοτήσεις και κόστος παραγωγής.

• 2008-2009, πανελλαδικά μπλόκα: Αγρότες σε Θεσσαλία, Μακεδονία και Θράκη απέκλεισαν δρόμους για εβδομάδες.

• 2010, κρίση και λιτότητα: Δυναμικές κινητοποιήσεις, με αιτήματα για φορολογία και αποζημιώσεις.

• 2013-2014, Νίκαια και Κήποι Εβρου: Μπλόκα, με αιτήματα για το υψηλό κόστος παραγωγής και τις ζημιές από καιρικά φαινόμενα.

• 2016, ασφαλιστικό και φορολογικό: Κορύφωση κινητοποιήσεων, με συγκρούσεις στα μπλόκα της Νίκαιας.

• 2019, Νίκαια και Μάλγαρα: Νέα κινητοποίηση, με αιτήματα για μειώσεις στο κόστος ενέργειας και καυσίμων.

• 2020-2021, πανδημία COVID-19: Περιορισμένες κινητοποιήσεις, λόγω μέτρων, αλλά με αιτήματα για στήριξη των παραγωγών.

• 2023, Θεσσαλία και Εβρος: Μπλόκα μετά τις καταστροφικές πλημμύρες και τις καθυστερήσεις στις αποζημιώσεις.

• 2025, πανελλαδική κλιμάκωση: Μπλόκα σε Νίκαια, Ε65, Μάλγαρα, Κομοτηνή-Ξάνθη και Τελωνείο Κήπων.

ΑΓΡΟΤΟΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΕΣ

Τα πρόσωπα που ξεχώρισαν

Τρεις δεκαετίες αγροτικών μπλόκων στην Ελλάδα δεν ανέδειξαν μόνο αιτήματα και διεκδικήσεις, αλλά και πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στον συνδικαλιστικό χώρο, αποκτώντας δημόσιο λόγο και προβολή. Από τη «μητέρα των μπλόκων» στη Νίκαια Λάρισας το 1996, μέχρι τις σημερινές κινητοποιήσεις σε Μακεδονία και Θράκη, οι αγροτοσυνδικαλιστές αποτέλεσαν τους εκπροσώπους μίας κοινωνικής ομάδας που επιμένει να διεκδικεί δυναμικά. 

Γιάννης Πατάκης: Υπήρξε από τις πιο αναγνωρίσιμες φυσιογνωμίες του αγροτικού κινήματος. Με προέλευση από τη Θεσσαλία, πρωταγωνίστησε σε μπλόκα και συντονιστικά από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 και στα χρόνια που ακολούθησαν. Η παρουσία του συνδέθηκε δημόσια με τον πολιτικό χώρο του ΚΚΕ, καθώς υπήρξε σημαντικό στέλεχος του αγροτικού του τμήματος, κάτι που επηρέασε και τον ρόλο του στις κινητοποιήσεις. Με λόγο άμεσο και επιμονή στη διεκδίκηση, αποτέλεσε μία από τις πιο χαρακτηριστικές φωνές της θεσσαλικής αγροτιάς. 

Βαγγέλης Μπούτας: Διετέλεσε κεντρική φιγούρα των αγροτικών κινητοποιήσεων για πολλά χρόνια. Αγρότης από τον θεσσαλικό κάμπο, ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο σε μπλόκα, διαπραγματεύσεις με κυβερνητικούς παράγοντες και δημόσιες παρεμβάσεις. Η πολιτική του ταυτότητα ήταν σαφώς διατυπωμένη, καθώς αποτελούσε προβεβλημένο στέλεχος του ΚΚΕ και υπήρξε και βουλευτής του κόμματος. Η συνδικαλιστική του δράση και η έντονη παρουσία του στα «αγροτικά μπλόκα» τον καθιέρωσαν ως έναν από τους πιο εμβληματικούς αγροτοσυνδικαλιστές της μεταπολίτευσης. 

Θανάσης Κοκκινούλης: Ανήκει στη γενιά αγροτοσυνδικαλιστών που βρέθηκαν στο προσκήνιο στα μέσα της δεκαετίας του ‘90, με ιδιαίτερη δραστηριότητα σε μπλόκα και συνελεύσεις της Θεσσαλίας. Καλλιεργητής με έντονη δημόσια παρουσία, συνδέθηκε πολιτικά με τον χώρο της Ν.Δ., έχοντας μάλιστα στο παρελθόν πολιτευτεί με το κόμμα. Η συμμετοχή του σε πλήθος κινητοποιήσεων και διεκδικήσεων τον κατέστησε μία από τις πιο αναγνωρίσιμες φιγούρες της εποχής. 

Θανάσης Νασίκας: Αναδείχθηκε μέσα από τις δυναμικές κινητοποιήσεις που σημάδεψαν το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90. Η παρουσία του στα μπλόκα ήταν έντονη και συνδυάστηκε με δημόσιες παρεμβάσεις υπέρ των διεκδικήσεων της αγροτιάς. Πολιτικά, συνδέθηκε με τον χώρο της Ν.Δ., καθώς συμμετείχε σε ψηφοδέλτια του κόμματος σε μεταγενέστερες περιόδους, γεγονός που συνέβαλε στη δημόσια αναγνωρισιμότητά του. Υπήρξε από τους συνδικαλιστές που έφεραν στο προσκήνιο ζητήματα κόστους παραγωγής και εισοδήματος. 

Ιωάννης Γκλαβάκης: Υπήρξε από τις θεσμικότερες φιγούρες του αγροτικού κόσμου, καθώς είχε μακρά πορεία σε συλλογικά όργανα, συνεταιρισμούς και ενώσεις που εκπροσωπούσαν θεσμικά τους παραγωγούς. Η δημόσια διαδρομή του συνδέθηκε πολιτικά με τη Ν.Δ., με την οποία εξελέγη και ευρωβουλευτής. Με γνώση των ευρωπαϊκών αγροτικών πολιτικών, εκπροσώπησε τον ελληνικό πρωτογενή τομέα σε κρίσιμες περιόδους και συνέβαλε στη διαμόρφωση συζητήσεων για θεσμικές λύσεις και εκσυγχρονισμό της παραγωγής.