Η βία —είτε σωματική, ψυχολογική είτε θεσμική— και η ρητορική μίσους που στοχεύει άμεσα ή έμμεσα ανθρώπους με αναπηρίες συνεχίζουν να υφίστανται, υπονομεύοντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την κοινωνική συνοχή. Πέρα από τις ατομικές επιθέσεις ή την περιθωριοποίηση, η γλώσσα που χρησιμοποιείται δημόσια, τα μέσα ενημέρωσης αλλά και οι θεσμικές πολιτικές μπορούν να συντηρήσουν στερεότυπα, προκαταλήψεις και ένα πλαίσιο διακρίσεων που αποκλείει αντί να ενσωματώνει.

Ο πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας ΑμεΑ Ιωάννης Βαρδακαστάνης μίλησε στο E.T. Magazine για τα όσα συνέβησαν στα Γλυκά Νέρα αλλά και το τραγούδι του Light και εξηγεί τις δυσκολίες που βιώνει το αναπηρικό κίνημα.

Με αφορμή τα όσα έγιναν στα Γλυκά Νερά και τον ξυλοδαρμό ενός ατόμου με ψυχική αναπηρία, θα ήθελα να σας ρωτήσω αν υπάρχει επαρκής προστασία από την πολιτεία για τα δικαιώματα των ΑμεΑ όσον αφορά τη βία και τις διακρίσεις;

Για ακόμη μία φορά ένας συνάνθρωπός μας με αναπηρία βρίσκεται σε μία κρίσιμη στιγμή για τη ζωή του. Είναι βαθιά λυπηρό και προσωπικά νιώθω αγανάκτηση. Δυστυχώς όχι- δεν υπάρχει προστασία παρά τις θεσμικές διασφαλίσεις. Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζονται και σε αυτό το πεδίο ανισότιμα. Η έλλειψη εκπαίδευσης, ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης σε ζητήματα αναπηρίας στους μαθητές και μαθήτριες, στα σώματα ασφαλείας, στους κρατικούς λειτουργούς και η έλλειψη κουλτούρας συμπερίληψης, κάνει την κοινωνία μας μη συμπεριληπτική και δημιουργεί φόβους, ανισότητες, εκδηλώσεις βίας και μίσους. Η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες ή/και σπάνιες παθήσεις, σχετικά με τον σεβασμό στην πλέον ευάλωτη κοινωνική ομάδα, που αποτελεί περισσότερο από το 10% του πληθυσμού της χώρας είναι από τα πλέον σοβαρά αιτήματά μας.

Ενώ υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο, από τον αντιρατσιστικό νόμο μέχρι τον νόμο 4074/2012 που κυρώνει τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες του ΟΗΕ και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο, είτε δεν εφαρμόζεται είτε, συνηθέστερα, δεν γίνεται προσπάθεια να διαχυθεί σαν πληροφορία στην κοινωνία και τους δημόσιους λειτουργούς.

Η εξοικείωση με μισαναπηρικές αντιλήψεις λειτουργεί ως προθάλαμος για την κανονικοποίηση εκδηλώσεων διακριτικής μεταχείρισης και μίσους σε βάρος των ατόμων με αναπηρία. Η συνεχιζόμενη ανοχή σε τέτοια φαινόμενα το μόνο που μπορεί να επιφέρει είναι όξυνση των περιστατικών bullying και συνακόλουθα διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής.

Παρατηρείται τον τελευταίο καιρό μία αύξηση των κρουσμάτων βίας σε ΑμεΑ. Γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό; Τιμωρούνται οι εμπλεκόμενοι και αν ναι, είναι παραδειγματική;

Η άσκηση βίας είναι μία πράξη που σε κάθε περίπτωση πρέπει να τιμωρείται αυστηρά σύμφωνα με το νόμο, αυτή είναι και η θέση του αναπηρικού κινήματος. Όμως η βία ήταν πάντα εκεί, είναι διαχρονικό φαινόμενο και όχι σημείο των καιρών. Σημείο των καιρών είναι η διαθεσιμότητα που έχουμε σε εργαλεία και μέσα και γίνονται άμεσα γνωστά όλα τα περιστατικά βίας προς κάθε άτομο με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις. Σημείο των καιρών είναι επίσης η απουσία ανάπτυξης ενσυναίσθησης και ευαισθητοποίησης με κάθε τρόπο και σε κάθε χώρο κοινωνικοποίησής μας.

Πρόσφατα δημιουργήθηκε σάλος με το νέο τραγούδι του τράπερ Light, “Polo”, με τον ίδιο να ζητά δημόσια συγγνώμη προς τα άτομα με αναπηρία. Ο στίχος που προκάλεσε στο νέο του τραγούδι ήταν: “Το flow είναι retarded στο chain και το AP. Σε ειδικό σχολείο πηγαίνει, σκάμε καθυστερημένοι όμως με περιμένει”, με πολλούς να τον καταγγέλλουν ως απαξιωτικό και προσβλητικό για τα άτομα με αναπηρία. Θα ήθελα να μου το σχολιάσετε.

Από την πρώτη στιγμή η ΕΣΑμεΑ και σύσσωμο το αναπηρικό κίνημα της χώρας αντέδρασαν άμεσα και δυναμικά, όπως σε κάθε περιστατικό μισαναπηρισμού και πρόκλησης σε βία στο δημόσιο χώρο. Στις 2 Μαΐου είχαμε επισημάνει «Εάν ένας καλλιτέχνης με τέτοια επιρροή στους νέους καταφεύγει σε στίχους που αποπνέουν μισαναπηρισμό και σεξισμό, που προτρέπουν σε βία και αναπαράγουν ακραία ρητορική μίσους, επειδή δεν κατανοεί το περιεχόμενό τους – είναι κρίμα. Αν όμως το κάνει συνειδητά, για τα views και το χρήμα, τότε είναι ντροπή για το ανθρώπινο είδος. Η μισαναπηρική ρητορική είναι εδώ και δυστυχώς τείνει να αυξηθεί. Το αναπηρικό κίνημα δεν θα μείνει σιωπηλό. Θα απαντά με σοβαρότητα, υπευθυνότητα και αξιοπρέπεια σε κάθε απόπειρα υποτίμησης των ατόμων και ιδιαίτερα των παιδιών με αναπηρία, με χρόνιες ή/ και σπάνιες παθήσεις, των οικογενειών τους».

Παράλληλα συνεδρίασε άμεσα το Εθνικό Συμβούλιο κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας, στο οποίο είμαστε μέλη, μετά από επείγον αίτημά μας, ενώ καλέσαμε την εισαγγελία να παρέμβει και το «τραγούδι» να αποσυρθεί. Θεωρούμε πολύ σημαντικό τον θόρυβο που σηκώθηκε, τους χιλιάδες συμπολίτες μας που πήραν θέση καταδικάζοντας τους συγκεκριμένους στίχους και ευχαριστούμε τόσο τους δημοσιογράφους που ανέδειξαν τα αιτήματά μας όσο και τους καλλιτέχνες που στάθηκαν στο πλευρό μας.

Oι γυναίκες με αναπηρία αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο να βιώσουν έμφυλη βία, που λαμβάνει και μισαναπηρικές προεκτάσεις. Πώς το δικαιολογείτε;

Οι γυναίκες με αναπηρία, με χρόνιες ή/και σπάνιες παθήσεις, οι μητέρες παιδιών με αναπηρία, αναμφισβήτητα έχουν αντιμετωπίσει και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια και προκλήσεις στην καθημερινή τους «μάχη» για μια ισότιμη ένταξη στην ελληνική κοινωνία. Το αναπηρικό κίνημα γνωρίζοντας τις διακρίσεις που οι γυναίκες με αναπηρία βιώνουν καθημερινά, διεκδικεί τα δικαιώματα που τους αντιστοιχούν ως άτομα και ως πολίτες της χώρας.

Οι γυναίκες με αναπηρία βιώνουν διπλή διάκριση, λόγω φύλου και λόγω αναπηρίας, καθώς και πολλαπλή διάκριση όταν σε αυτές τις δύο ιδιότητες έρχονται να προστεθούν και άλλες, όπως το να είναι μετανάστριες, προσφύγισσες, αιτούσες άσυλο κ.α. Κατά συνέπεια, αναφερόμαστε σε μια ομάδα ιδιαίτερα ευάλωτη, η οποία έρχεται αντιμέτωπη με πολλαπλά εμπόδια και κινδύνους, και υφίσταται πολλαπλές διακρίσεις και αποκλεισμούς.

Οι άμεσες και οι έμμεσες διακρίσεις, οι πολλαπλές διακρίσεις, οι διατομεακές διακρίσεις ή οι διακρίσεις λόγω σχέσης είναι ενάντια στο διεθνές και εθνικό δίκαιο για τα δικαιώματα του ανθρώπου, το οποίο έχει αναπτυχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί ένα δίχτυ προστασίας για τις γυναίκες, με ή χωρίς αναπηρία. Η ελληνική πολιτεία οφείλει, όπως άλλωστε ορίζει και η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία αυτών των γυναικών, για την υποστήριξη του πολλαπλού τους ρόλου, και για τη διασφάλιση των συνθηκών εκείνων που θα εγγυώνται την ισότιμη συμμετοχή τους σε όλες της εκφάνσεις της ζωής.

Για τον λόγο αυτό, το αναπηρικό κίνημα απαιτεί την από κοινού διερεύνηση και συζήτηση με την ελληνική πολιτεία, με σκοπό τον σχεδιασμό πολιτικών που θα στοχεύουν από τη μια στην εξάλειψη των προκαταλήψεων για τις γυναίκες με αναπηρία και από την άλλη στην ενθάρρυνση τους, ώστε να συμμετέχουν ενεργά στη δημόσια ζωή.

Πώς διαχειρίζονται συναισθηματικά περιστατικά βίας ή ρατσισμού;

Η διαχείριση τόσο της βίας όσο και του ρατσισμού έχει τόσο ατομικά όσο και συλλογικά χαρακτηριστικά. Ένα άτομο με αναπηρία που υφίσταται βία λόγω της αναπηρίας του είναι όνειδος για την κοινωνία μας, καθώς υφίσταται βία λόγω της ίδιας του της ύπαρξης. Ως αναπηρικό κίνημα αφενός πιέζουμε την Πολιτεία να θεσπίσει ειδικά προγράμματα για την ανακούφιση των θυμάτων, αφετέρου παροτρύνουμε τα άτομα με αναπηρία, χρόνιες ή /και σπάνιες παθήσεις και τα μέλη των οικογενειών τους να έρχονται σε επαφή και να γίνονται μέλη στους συλλόγους και στα σωματεία μας σε όλη τη χώρα, που είναι περισσότερα των 650, ώστε να αλληλοϋποστηριζόμαστε. Παράλληλα και από αυτό το βήμα θα ήθελα να τονίσω ότι η Συνομοσπονδία λειτουργεί πολύ επιτυχημένα εδώ και χρόνια την υπηρεσία «Διεκδικούμε Μαζί» (2109949837, esaea@otenet.gr ) στην οποία κάθε πολίτης με αναπηρία ενθαρρύνεται να καλεί για να αντιμετωπίσει θέματα που τον απασχολούν.

Υπάρχει μέριμνα για βοήθεια ή υποστήριξη μετά από ένα τέτοιο περιστατικό;

Δεν υπάρχει καμία ειδική μέριμνα για τέτοιες περιπτώσεις. Τα άτομα με αναπηρία που είναι θύματα βίας δεν μπορούν να απευθυνθούν σε καμία εξειδικευμένη υπηρεσία. Ακόμα όμως και αν χρειαστεί να κάνουν χρήση των γενικών υπηρεσιών υποστήριξης και προστασίας έρχονται αντιμέτωπα με τα ένα κυκεώνα προβλημάτων. Αντιμετωπίζουν δηλαδή δυσκολίες στην πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υποστήριξης, είτε λόγω έλλειψης προσβασιμότητας, από τα περιβάλλοντα, δομημένα, φυσικά, ψηφιακά, την έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες Νοηματικής Διερμηνείας, συμπεριληπτικών υπηρεσιών, αλλά και λόγω του στίγματος και της έλλειψης ενημέρωσης και προσβάσιμης πληροφορίας. Ας μπούμε μια στιγμή στα παπούτσια του άλλου…..σκεφτείτε σας παρακαλώ…πώς μία γυναίκα με κώφωση που βρίσκεται σε κατάσταση κίνδυνου μπορεί να ενημερώσει την Άμεση Δράση; Ή πώς ένα άτομο με οπτική αναπηρία μπορεί να απομακρυνθεί από ένα επικίνδυνο περιστατικό όταν δεν υπάρχουν οδεύσεις τυφλών;…και πολλές άλλες επικίνδυνες καταστάσεις…

Τι αλλαγές θα θέλατε να δείτε στην κοινωνία για να μειωθούν οι διακρίσεις προς τα ΑμεΑ;

Αυτό είναι μία πολύ μεγάλη συζήτηση την οποία η ΕΣΑμεΑ και οι οργανώσεις μέλη της έχουν ανοίξει με την Πολιτεία και την κοινωνία εδώ και 40 χρόνια. Αυτός ο πολύχρονος αγώνας έχει επιφέρει αποτελέσματα και μεγάλες νίκες. Μένουν πολλά να γίνουν και ιδιαίτερα σήμερα, με τα δικαιώματα διεθνώς να δέχονται επίθεση, δεν έχουμε περιθώρια εφησυχασμού.

Η ΕΣΑμεΑ διεκδικεί με κάθε τρόπο τη συμπερίληψη της διάστασης της αναπηρίας, της χρόνιας και της σπάνιας πάθησης σε κάθε δέσμη μέτρων και πολιτικών, στη βάση της δικαιωματικής προσέγγισης της αναπηρίας, της χρόνιας και της σπάνιας πάθησης, για τη διασφάλιση της άσκησης και της απόλαυσης όλων των δικαιωμάτων. Διεκδικούμε τη συμμετοχή μας και των οργανώσεων μελών μας σε όλους τους Φορείς Σχεδιασμού, Εφαρμογής και Αξιολόγησης πολιτικών.

Αν θέλαμε να συνοψίσουμε, το σύνθημα του αναπηρικού κινήματος είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό: «Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς», που σημαίνει ότι τα άτομα με αναπηρία θέλουν να είναι μέτοχοι στις αποφάσεις που τους αφορούν. Σήμερα πιστεύουμε ότι πρέπει να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα και να διατρανώσουμε «Τίποτα χωρίς εμάς!», ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας, πρέπει να συμμετέχουμε σε όλες τις αποφάσεις και τις δράσεις της κοινωνίας, που αγωνιζόμαστε για να γίνει συμπεριληπτική και να μην αφήνει κανέναν και καμιά στο περιθώριο.

Υπάρχουν άνθρωποι κατά τη γνώμη σας που δεν κατανοούν τις επιπτώσεις της ρητορικής μίσους ή της βίας κατά των ΑμεΑ;

Όσο υπάρχουν το στίγμα και οι διακρίσεις, όσο οι νέο- φασιστικές ρητορικές κερδίζουν έδαφος και η Πολιτεία και η κοινωνία δεν εκπαιδεύουν τα μέλη τους, πολλοί θα μπορούν να ισχυριστούν ότι «δεν γνώριζαν». Δουλειά του ευνομούμενου κράτους αλλά και δική μας είναι να καταδεικνύουμε περιστατικά, να εξηγούμε, και να υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματά μας στη ζωή και στην αξιοπρέπεια.

Θεωρείτε ότι στο μέλλον υπάρχει περίπτωση τα ΑμεΑ να νιώσουν πλήρως αποδεκτά ή και ισότιμα;

Η ιστορία δεν είναι στατική και ο αγώνας των ατόμων με αναπηρία διεθνώς εδώ και δεκαετίες το αποδεικνύει. Δείτε σε τι κατάσταση βρισκόμαστε ως κοινωνία σε προηγούμενες δεκαετίες και που έχουμε φτάσει. Συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε, να παλεύουμε, να αισιοδοξούμε. Το ζήτημα είναι ότι πρωτίστως οι κοινωνίες πρέπει να νιώσουν έτοιμες και να αποδεχθούν πλήρως ότι η αναπηρία είναι μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.

Ποιος ο ρόλος τόσο των σχολείων όσο και του οικογενειακού περιβάλλοντος στο κομμάτι της αντιμετώπισης των ανθρώπων με αναπηρία;

Τόσο τα σχολεία όσο και η οικογένεια χρειάζονται την υποστήριξη της Πολιτείας. Το υπουργείο Παιδείας να θεσπίσει ειδικά προγράμματα, όπως έχει ήδη προτείνει η ΕΣΑμεΑ, οι οικογένειες να υποστηριχθούν, τα ΜΜΕ να προβάλλουν τα αιτήματα του αναπηρικού κινήματος, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις, αλλά με την επίγνωση ότι η αναπηρία είναι κομμάτι της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και τα άτομα με αναπηρία φορείς δικαιωμάτων και όχι οίκτου. Με σταθερά βήματα όλοι μαζί μπορούμε να ζούμε ισότιμα, με σεβασμό στις ανάγκες όλων.

Πόση γενναιότητα χρειάζεται τελικά κάποιος για να μπορέσει να καταγγέλλει τη βία που έχει υποστεί;

Όταν λείπουν οι υποστηρικτικές υπηρεσίες, όταν υπάρχει έλλειμα τόσο προσβασιμότητας όσο και ενημέρωσης, όταν κυριαρχεί το στίγμα, οι προκαταλήψεις και οι διακρίσεις, η λέξη «γενναιότητα» μπορεί να είναι μικρή