Η αλλαγή συμβαίνει παρά τη συνεχιζόμενη μείωση του εθνοτικού ρωσικού πληθυσμού και, ως εκ τούτου, το αυξανόμενο ποσοστό των μειονοτήτων. Ενώ οι προηγούμενες υπηρεσίες πληροφοριών ήταν πάντα ρωσικής κυριαρχίας, αυτό έχει ενισχυθεί έντονα τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με την επίσημη ρωσική απογραφή του 2021, μόνο περίπου το 72% του πληθυσμού είναι εθνοτικά ρωσικά – έξι εκατομμύρια λιγότεροι από ό, τι το 2010. Η δημογραφική κρίση της χώρας είναι τώρα τόσο σοβαρή – και πολιτικά ενοχλητική – που οι αξιωματούχοι φέτος σταμάτησαν τις δημόσιες ενημερώσεις των επίσημων στοιχείων.

Και όμως, αν κάποιος κοιτάξει μέσα από τον κατάλογο των υψηλόβαθμων αξιωματούχων – δηλαδή, των επικεφαλής των βασικών τμημάτων της FSB, της κύριας υπηρεσίας ασφαλείας της Ρωσίας – δεν βρίσκει κανείς καθόλου Τατάρους ή, ας πούμε, Τσετσένους, τις δεύτερες και τρίτες μεγαλύτερες εθνοτικές ομάδες στη Ρωσική Ομοσπονδία.

Παραδόξως, μέχρι πρόσφατα, υπήρχαν ορισμένοι εθνοτικοί Ουκρανοί μεταξύ των ηγετικών στελεχών στην πλατεία Lubyanka, συμπεριλαμβανομένης της διαβόητης 5ης Υπηρεσίας, η οποία τόσο σημαντικά απέτυχε να παράσχει ακριβείς πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση στην Ουκρανία πριν από την πλήρους κλίμακας εισβολή του 2022. Πλέον έχουν αντικατασταθεί όλοι από εθνοτικούς Ρώσους.

Αυτή η πλήρης αποσυναρμολόγηση της ηγεσίας της FSB την καθιστά εντυπωσιακά διαφορετική από τις μυστικές υπηρεσίες του Στάλιν. Παρά τις συνεχείς εκκαθαρίσεις, οι υπηρεσίες του Στάλιν παρέμειναν εξαιρετικά ικανές και ιδιαίτερα  αποδοτικές ,λόγω σε μεγάλο βαθμό στην εθνοτική τους ποικιλομορφία.. Αυτή ήταν μια κληρονομιά της πρώιμης σοβιετικής μυστικής αστυνομίας, η οποία είχε απορροφήσει τα πιο αδίστακτα και αποτελεσματικά στοιχεία από τις μαχητικές υπόγειες ομάδες της πρώην Ρωσικής αυτοκρατορίας.

Αυτά περιελάμβαναν το εβραϊκό προσωπικό, το οποίο είχε περάσει δεκαετίες τελειοποιώντας τις μεθόδους της συνωμοσίας  ενώ αντιστεκόταν στα τσαρικούς πογκρόμ – συχνά μέσω εγκληματικών δικτύων και επαναστατικών κομμάτων, οι Αρμένιοι, οι οποίοι είχαν χτίσει ένα πραγματικά διεθνές κίνημα με στόχο την εκδικητικότητα των δραστών της γενοκτονίας των Αρμενίων του 1915, Γεωργίανοί και άλλες εθνοτικές ομάδες του Καυκάσου, με την εμπειρία τους στη χρηματοδότηση του επαναστατικού κινήματος με κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένων των ληστών  ήταν μέσα στις κατασκοπευτικές αποστολές.

Αυτές οι εθνοτικές ομάδες είχαν τους δικούς τους ηγέτες, δίκτυα πελατών και κοινά συμφέροντα ενώ ο Στάλιν έκανε μια συνεχή προσπάθεια να τους ελέγξει ,θεωρώντας τέτοιες φατρίες ως απειλή για το μονοπώλιό του στην εξουσία. Οι διάδοχοί του στο Κρεμλίνο διόρθωσαν αυτές τις προσπάθειες γεμίζοντας τις τάξεις των υπηρεσιών ασφαλείας με διορισμένους του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Και όμως, οι σοβιετικοί ηγέτες ήταν αρκετά πραγματιστές για να επιτρέψουν στο λεγόμενο «εθνικό προσωπικό» να ηγηθεί των τμημάτων της KGB στις πιο ευαίσθητες κα προβληματικές  σοβιετικές δημοκρατίες.

Ο ‘Εντουαρντ  Σεβαρνάτζε υπουργός εξωτερικών του Γκορμπατσόφ  και αργότερα πρόεδρος δημόσιας τάξης στη Γεωργία από το 1965 έως το 1968 και αργότερα ως υπουργός εσωτερικών της δημοκρατίας. Ο Γκαιντάρ Αλίεφ ο πρώτος πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, είχε μακρά καριέρα στην KGB και διετέλεσε ως  επικεφαλής της Azeri KGB το 1967.

Αλλά υπό τον Πούτιν, η FSB έχει υιοθετήσει μια πιο επιθετική και ανοιχτά ξενοφοβική προσέγγιση. Ένας συνταγματάρχης της FSB – ένας εθνοτικός Τατάρος – είπε στα τέλη της δεκαετίας του 2000 για την εμπειρία του να μεταφερθεί από τις περιοχές που κατάγονταν  στη Μόσχα για να υπηρετήσει στον κεντρικό μηχανισμό.

Ήταν κάτι σαν πιστός στον σκοπό της κρατικής ασφάλειας – είχε προσφερθεί εθελοντικά για τη σοβιετική KGB ως νεαρός και είχε περάσει χρόνια παρακολουθώντας ισλαμιστικά κινήματα στο Ουζμπεκιστάν, όπου το τατάρικο (δηλαδή, μουσουλμανικό) υπόβαθρό του είχε φανεί χρήσιμο. Τελικά, προήχθη για να υπηρετήσει στο αντιτρομοκρατικό τμήμα στη Μόσχα.

Σύμφωνα με την παράδοση, διοργάνωσε ένα πάρτι καλωσορίσματος για τους νέους συναδέλφους του. Κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης – που πραγματοποιήθηκε μέσα στο κτίριο Lubyanka – το «μεθυσμένο’ αφεντικό οοοτου τον αντιμετώπισε ξαφνικά με κατηγορίες για την εισβολή των Τατάρων-Μονγκόλ. Ζήτησε από τον συνταγματάρχη να ζητήσει συγγνώμη για όσα είχαν συμβεί τον 13ο αιώνα. Από εκείνο το σημείο και μετά, ο συνταγματάρχης πήρε την προφύλαξη να δώσει ένα ρωσικό και όχι ένα ταταρικό όνομα.

Προφανώς, ο συνταγματάρχης της FSB δεν ήταν ο μόνος που αντιμετώπιζε μια τέτοια συμπεριφορά. Ένας στρατηγός της FSB, ο Ρασίντ Νουργκαλίεφ, έγινε γνωστός χάρη στον Πούτιν και τον στενό συνεργάτη του Νικολάι Πατρούσεφ-, διατελέσαντα αρχηγό της FSB  και πρώην πρόεδρο του Συμβουλίου  Εθνικής Ασφαλείας – αφού είχαν υπηρετήσει μαζί στην Καρέλια στα φινλανδο-ρωσικά σύνορα. Προωθούμενος από τον Πούτιν, ο Νουργκαλίεφ υπηρέτησε ως υπουργός εσωτερικών από το 2004 μέχρι το 2012 και έκτοτε είναι μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του Πούτιν.

Και όμως, ο Νουργκαλίεφ ήταν Τατάρος και Μουσουλμάνος, ,όπως και ο συνταγματάρχης. Φήμες ότι σε έναν αξιωματικό της FSB ανατέθηκε μια ευαίσθητη αποστολή: να πείσει τον Nουργκαλίεφ  να βαπτιστεί ως Ορθόδοξος Χριστιανός , μια αποστολή που, μόλις ολοκληρώθηκε, τον προήγαγε  στον  βαθμό του στρατηγού. Προφανώς, η μετατροπή ορίστηκε ως προϋπόθεση για τον διορισμό του Νουργκαλίεφ ως υπουργού εσωτερικών.

Η FSB είναι μια εκτεταμένη οργάνωση, με τμήματα σε όλη τη Ρωσία. Σε αυτό το περιβάλλον – που χαρακτηρίζεται από την πλήρη ατιμωρησία και την εκτεταμένη διαφθορά – το σύστημα φατριών και η προσωπική υποστήριξη παίζουν αναπόφευκτα σημαντικό ρόλο στην καριέρα των αξιωματικών. Αλλά αυτές οι σύγχρονες φυλές δεν είναι πλέον εθνοτικές, είναι περιφερειακές.

Ένας στρατηγός της FSB που προβιβάζεται στη Μόσχα θα προσπαθήσει πάντα να φέρει μαζί του έμπιστους αξιωματικούς από την περιοχή όπου υπηρέτησε προηγουμένως. Ο ίδιος ο Πούτιν έκανε το ίδιο όταν είχε φέρει στη Μόσχα τους ανθρώπους με τους οποίους είχε συνυπηρετήσει στην Αγία Πετρούπολη .

Η FSB σήμερα εξυπηρετεί μόνο έναν δάσκαλο: τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Η εταιρική της κουλτούρα αντανακλά τους φόβους και τις προκαταλήψεις αυτού του ενός ανθρώπου. Ενσαρκώνει μια παρανοϊκή, φυλετική και σχεδόν μεσαιωνική προσέγγιση στο ζήτημα της πίστης – που υποθέτει ότι η συμπεριφορά ενός ανθρώπου είναι προκαθορισμένη από την εθνικότητα και τη θρησκεία του και όχι από την επαγγελματική του ικανότητα ή την εκπαίδευσή του.

Αλλά ένας τέτοιος φόβος επηρεάζει  και τους δύο τρόπους. Η βαθιά καχυποψία του Πούτιν προς τους μη Ρώσους αντικατοπτρίζει την αγωνία του ότι οι περιοχές της χώρας όπως ο Ταταρστάν και η Τσετσενία (όπου τα τοπικά τμήματα της FSB καθοδηγούνται από εθνοτικούς Ρώσους, όπως ήταν αναμενόμενο) θα μπορούσαν μια μέρα να ακολουθήσουν το μονοπάτι πρώην σοβιετικών  δημοκρατιών  και να αποσχιστούν. Και όμως, με την αποστρίμωξη της ηγεσίας των υπηρεσιών ασφαλείας του, ο Πούτιν μπορεί να αποδυναμώνει μόνο το πιο σημαντικό εργαλείο ελέγχου του.

Μετά από όλα, πώς μπορεί το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης να ανιχνεύσει περιφερειακές κρίσεις αν  αποκλείσει τους ίδιους τους ανθρώπους που είναι πιο ικανοί να αναγνωρίσουν τα σημάδια;