Πάνω και από τις δύο πτυχές, μία τρίτη, που μοιάζει με νομοτέλεια: η πολυετής άσκηση κυβερνητικής εξουσίας είναι μοιραίο να γεννά και φθορά αλλά και διαφθορά, κυρίως σε κλιμάκια που βρίσκονται στα χαμηλά επίπεδα, κάτω από τα ραντάρ της δημοσιότητας και της κεντρικής χάραξης της κυβερνητικής πολιτικής. Αυτά, δυστυχώς, έχουν το κλειδί στο χέρι. Αποκτούν τη δυνατότητα να ξεκλειδώσουν κλειδαριές που είναι επί χρόνια σκουριασμένες ή να εκμεταλλευτούν ανοιχτά παραθυράκια που κανένα χέρι δεν είχε βρεθεί να κλείσει εδώ και δεκαετίες στη χώρα, για ευνόητους και πολύ συγκεκριμένους πελατειακούς λόγους. Είναι ζήτημα ατομικής και πολιτικής ηθικής του καθενός.

Και όλοι γνωρίζουμε ότι ο συγκλονιστικός δαίδαλος της γραφειοκρατίας, των ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής και της καταιγιστικής πολυνομίας δεν ξεκίνησε χθες, ούτε προχθές. Αν κανείς αρχίσει να ψάχνει πώς άρχισε να χτίζεται αυτή η Βαβέλ στην Ελλάδα, δεν θα μείνει ούτε στη Ν.Δ. ούτε στο ΠΑΣΟΚ ούτε στον ΣΥΡΙΖΑ ούτε και σε κανέναν από τους σημερινούς πολιτικούς – κομματικούς σχηματισμούς. Θα φτάσει ακόμα και στο 1923, όταν επέστρεψε, πρόσκαιρα βέβαια, η ειρήνη στη χώρα και άρχισε να διανέμεται η γη στα μεταναστευτικά – προσφυγικά πλήθη πεινασμένων Ελλήνων που συνέρρεαν στο εσωτερικό.

Και όσον αφορά τα παιχνίδια που στήθηκαν, πολλά χρόνια αργότερα, όταν η χώρα άνοιξε την πόρτα του ευρωπαϊκού Παραδείσου των επιδοτήσεων επί ΕΟΚ, εξελίχθηκε επίσης ένας πολυετής φαύλος κύκλος «με τα λεφτά των ξένων». Η φράση «είναι δικό μας παιδί, βόλεψέ το» θα μπορούσε να είναι ο τίτλος μιας ολόκληρης ανατομίας της πολιτικής κοινωνιολογίας της Ελλάδας από τον εμφύλιο πόλεμο και έπειτα. Μη γελιόμαστε και ας μην υποκρίνεται ένα μεγάλο κόμματι της αντιπολίτευσης και πολλών υποστηρικτών της από όλους τους χώρους (πολιτική, δημοσιογραφία κ.λπ.) ότι μόλις προσγειώθηκε η πτήση της στην αγγελικά πλασμένη Ελλάδα μας. Είναι αφέλεια και υποκρισία μαζί.

Σε καμία περίπτωση όλα τα παραπάνω δεν λειτουργούν αθωωτικά, ούτε καν υπερασπιστικά για τις ευθύνες όλων όσοι φέρονται να εμπλέκονται ή να περιλαμβάνονται στο υλικό της δικογραφίας και πρέπει να διερευνηθούν μέχρι κεραίας. Οι διάλογοι είναι ντροπιαστικοί και προσβλητικοί ταυτόχρονα για όλους. Και κυρίως για όσους από το κέντρο της κυβερνητικής πολιτικής έχουν δουλέψει και εξακολουθούν να δουλεύουν για να ανέβει επίπεδο η χώρα.