Αποτελούν τον μεγάλο πονοκέφαλο των γεωργών σε Ελλάδα και εξωτερικό. Οι ασθένειες βοτρύτης, μονίλια και σκληρωτίνια, αποτελούν σοβαρές απειλές για τη γεωργική παραγωγή, επηρεάζοντας καλλιέργειες σε όλο τον κόσμο.

Πρόκειται για φυτοπαθογόνους μύκητες, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για σημαντικές οικονομικές ζημιές, μειώνοντας την παραγωγή και υπονομεύοντας τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Από τις 25 έως τις 30 Μάϊου βρέθηκαν στο επίκεντρο διεθνούς συνεδρίου που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη το Εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του ΑΠΘ. Κατά τη διάρκεια του, έγινε γνωστό ότι την επόμενη πενταετία ο βοτρύτης, η μονίλια και η σκληρωτίνια θα αντιμετωπίζονται και με το «εμβόλιο των φυτών», δηλαδή με τη μέθοδο της «RNA σίγασης»!

Ο βοτρύτης, γνωστός και ως «τεφρά σήψη», είναι ο δεύτερος σημαντικότερος παθογόνος μύκητας για τις καλλιέργειες, προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές. Οι ζημιές που επιφέρει μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια έως και 5% της συνολικής παραγωγής, ενώ σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει ολοκληρωτική καταστροφή μιας καλλιέργειας. Προσβάλει περισσότερα από 200 είδη φυτών, μεταξύ των οποίων αμπέλι, φράουλα, ακτινίδιο, πλήθος κηπευτικών και καλλωπιστικών φυτών καθώς και τους καρπούς δενδρωδών καλλιεργειών.

Η μονίλια, εξίσου επικίνδυνη ασθένεια, προσβάλλει ροδακινιά, κερασιά, βερικοκιά, μηλιά, δαμασκηνιά, αχλαδιά κ.α., καταστρέφοντας καρπούς και ανθοφορία, μειώνοντας δραστικά τη σοδειά. Από την άλλη, η σκληρωτίνια, είναι ένας μύκητας που προσβάλλει κυρίως ελαιοκράμβη, ηλίανθο και λαχανικά, προκαλώντας σήψεις στο λαιμό των φυτών ή τους καρπούς, καταστρέφοντας το φυτικό κεφάλαιο και μειώνοντας την απόδοση των φυτών.

«Τα τελευταία χρόνια, η ευρωπαϊκή γεωργία αντιμετωπίζει μια νέα πρόκληση: την εξάπλωση της μονίλιας φρουκτικόλα (Monilinia fructicola), ενός ιδιαίτερα επιθετικού είδους μύκητα που πλήττει τις δενδρώδεις καλλιέργειες. Αν και αρχικά ήταν διαδεδομένη στην Αμερική και την Ασία, έχει πλέον εντοπιστεί σε αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στις παραγωγές. Είναι ακόμα πιο επιθετική σε σχέση με άλλα είδη του γένους Monilinia, όπως η laxa και η fructigena. Το παθογόνο διαχειμάζει σε μουμιοποιημένους καρπούς και προσβεβλημένους κλαδίσκους, δημιουργώντας εστίες μόλυνσης που επηρεάζουν τις νέες καλλιέργειες κάθε χρόνο», τόνισε στο ΕΤ Μagazine του Eleftherostypos.gr, ο διευθυντής του Εργαστηρίου Φυτοπαθολογίας του ΑΠΘ, Γιώργος Καραογλανίδης. Όπως είπε, η κλιματική κρίση και οι αυξημένες θερμοκρασίες φαίνεται να ευνοούν την εξάπλωση του νέου για την Ελλάδα μύκητα, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη για νέα στρατηγική φυτοπροστασίας. «Οι γεωπόνοι και οι ερευνητές εργάζονται για την ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών μεθόδων αντιμετώπισης, ώστε να προστατευθούν οι ευρωπαϊκές καλλιέργειες από αυτή τη νέα απειλή», τόνισε.

Σημαντικές ανακοινώσεις στο συνέδριο

Κατά τη διάρκεια των εργασιών του συνεδρίου, έγιναν σημαντικές ανακοινώσεις και παρουσιάσεις. Όπως, μία νέα μυκητοκτόνος ουσία, η οποία αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία και πρόσφατα έλαβε έγκριση κυκλοφορίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη δραστικότητα σε σχέση με τα υπάρχοντα μυκητοκτόνα, προσφέροντας αποτελεσματικότερη προστασία στις καλλιέργειες.  Παράλληλα, παρουσιάστηκαν νέα δεδομένα σχετικά με τη δυνατότητα αξιοποίησης βιολογικών μυκητοκτόνων, τα οποία βασίζονται σε χρήση ωφέλιμων μικροοργανισμών για την καταπολέμηση των παθογόνων των φυτών. Οι ερευνητές ανέλυσαν τις προοπτικές αυτών των προϊόντων, τονίζοντας τη σημασία τους για τη βιώσιμη γεωργία και τη μείωση της χρήσης χημικών ουσιών.

«Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η παρουσίαση ερευνητικών δεδομένων για προϊόντα που αναμένεται να κυκλοφορήσουν μέσα στην επόμενη πενταετία και θα επιτυγχάνουν RNA σίγαση. Αυτά τα προϊόντα θεωρούνται τα ‘εμβόλια των φυτών’, καθώς περιέχουν μόρια που επιτίθενται σε παθογόνους μικροοργανισμούς, διακόπτοντας τη λειτουργία σημαντικών διεργασιών τους και οδηγώντας στη διακοπή της ανάπτυξης ή την καταστροφή τους», είπε ο κ. Καραογλανίδης. Όπως έγινε γνωστό, η τεχνολογία της RNA σίγασης αναμένεται να φέρει επανάσταση στη φυτοπροστασία, προσφέροντας μια καινοτόμο προσέγγιση στην αντιμετώπιση των παθογόνων μικροοργανισμών. Οι ειδικοί θεωρούν ότι η RNA σίγαση μπορεί να αποτελέσει βιώσιμη εναλλακτική στα συμβατικά χημικά μυκητοκτόνα, συμβάλλοντας στη μείωση της χρήσης τοξικών ουσιών και στην προστασία της αγροτικής παραγωγής. «Η συγκεκριμένη εξέλιξη σηματοδοτεί νέα εποχή στη γεωργία, με τις καλλιέργειες να αποκτούν ενισχυμένη άμυνα απέναντι στις ασθένειες», υπογράμμισε ο καθηγητής του τμήματος Γεωπονίας του ΑΠΘ.

Σημαντική η συνεισφορά του Εργαστηρίου Φυτοπαθολογίας του ΑΠΘ

Στο διεθνές συνέδριο, το οποίο για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε και για τις τρεις ασθένειες, το Εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του ΑΠΘ επιβεβαίωσε τον ηγετικό ρόλο του στη μελέτη και αντιμετώπιση ασθενειών των φυτών. Τα στελέχη του παρουσίασαν νέα ερευνητικά δεδομένα για την πολλαπλή ανθεκτικότητα του βοτρύτη στα μυκητοκτόνα. Δημοσίευσαν νέο μηχανισμό που ευθύνεται για τη συγκεκριμένη ανθεκτικότητα, η γνώση του οποίου μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματικότερες στρατηγικές αντιμετώπισης της ασθένειας. Επιπλέον, παρουσίασαν αποτελέσματα καταπολέμησης της μονίλιας μέσω μιας νέας γενιάς φυτοπροστατευτικών προϊόντων, τα οποία χαρακτηρίζονται από χαμηλό περιβαλλοντικό κίνδυνο, που προσφέρουν βελτιωμένη προστασία στις καλλιέργειες, ενώ παράλληλα μειώνουν τις επιπτώσεις στο οικοσύστημα.  Τέλος, παρουσίασαν νέα δεδομένα σχετικά με την αντιμετώπιση της σκληρωτίνιας μέσω βιολογικών μυκητοκτόνων. Οι ερευνητές του Εργαστηρίου ανέλυσαν τις δυνατότητες αυτών των προϊόντων, τονίζοντας τη σημασία τους για τη βιώσιμη γεωργία και τη μείωση της χρήσης χημικών ουσιών.

Με παγκόσμια ακτινοβολία

Το διεθνές συνέδριο αποτέλεσε μοναδική ευκαιρία για ανταλλαγή γνώσεων και δικτύωση, ενώ η συμμετοχή επιστημονικών ομάδων από Ευρώπη, Αμερική, Ωκεανία, Αφρική και Ασία, δείχνει το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση των τριών ασθενειών. Συμμετείχαν 175 σύνεδροι, εκ των οποίων το 91% ήταν από το εξωτερικό, και πιο συγκεκριμένα από 27 χώρες. Τις εργασίες του παρακολούθησαν ειδικοί -μεταξύ άλλων- από: Κίνα, Ιταλία, Ισπανία, Κολομβία, Αυστραλία, ΗΠΑ, Περού, Μεξικό, Ινδία, Καναδά, Ιαπωνία, Βραζιλία, Νέα Ζηλανδία και Νότια Αφρική, επιβεβαιώνοντας τη διεθνή απήχηση του θέματος. Η κεντρική Μακεδονία, με την πλούσια αγροτική παράδοση της, αποτέλεσε ιδανική τοποθεσία για τη διεξαγωγή της επιστημονικής συνάντησης, ενισχύοντας τον ρόλο της Ελλάδας στον διεθνή αγροδιατροφικό διάλογο. Το συνέδριο ολοκληρώθηκε με δεσμεύσεις για συνεργασία μεταξύ των συμμετεχόντων, προκειμένου να βελτιωθούν οι μέθοδοι καταπολέμησης των ασθενειών και να εξασφαλιστεί βιώσιμη γεωργική παραγωγή για το μέλλον.