Τα UPF αντικαθιστούν ταχύτατα τα φρέσκα τρόφιμα στη διατροφή παιδιών και ενηλίκων σε κάθε ήπειρο, ενώ σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για δεκάδες προβλήματα υγείας, όπως παχυσαρκία, διαβήτη τύπου 2, καρδιοπάθειες και κατάθλιψη.

Η ραγδαία αύξηση της κατανάλωσης UPF παγκοσμίως οφείλεται σε κερδοσκοπικές εταιρείες που χρησιμοποιούν επιθετικές στρατηγικές για να αυξήσουν τις πωλήσεις, να επηρεάσουν τη συζήτηση γύρω από την επιστήμη και να αποτρέψουν κανονισμούς, σύμφωνα με την ανασκόπηση.

Τα ευρήματα προέρχονται από τρία άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο Lancet, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι καταναλώνουν UPF όπως έτοιμα γεύματα, δημητριακά, μπάρες πρωτεΐνης, αναψυκτικά και fast food. Στη Βρετανία και τις ΗΠΑ, πάνω από το μισό της μέσης διατροφής αποτελείται πλέον από UPF, ενώ σε ορισμένες ομάδες το ποσοστό φτάνει το 80%.

Η συστηματική ανασκόπηση 104 μακροχρόνιων μελετών έδειξε ότι τα UPF συνδέονται με υπερκατανάλωση, κακή θρεπτική αξία και μεγαλύτερη έκθεση σε βλαβερά χημικά και πρόσθετα, ενώ 92 από τις μελέτες ανέφεραν αυξημένο κίνδυνο χρόνιων παθήσεων και πρόωρο θάνατο.

Περισσότερο από το 50% των 2,9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που καταβλήθηκαν στους μετόχους από εταιρείες τροφίμων μεταξύ 1962 και 2021 «διανεμήθηκε μόνο από τους κατασκευαστές UPF», σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε την Τρίτη στο κορυφαίο ιατρικό περιοδικό The Lancet.

Οι εταιρείες μπορούν να «διπλασιάσουν ή να τριπλασιάσουν τα κέρδη τους» μετατρέποντας το καλαμπόκι, το σιτάρι, τα φασόλια και άλλα ολόκληρα τρόφιμα «σε ένα άχρωμο και άγευστο πριονίδι το οποίο στη συνέχεια ανακατασκευάζεται με τεχνητά αρώματα και πρόσθετα», δήλωσε ο Barry Popkin, ο WR Kenan Jr. Διακεκριμένος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στη Σχολή Παγκόσμιας Δημόσιας Υγείας Gillings του Chapel Hill.

Οι συγγραφείς προτείνουν μέτρα όπως η ένδειξη UPF στη συσκευασία μαζί με τα επίπεδα κορεσμένων λιπαρών, ζάχαρης και αλατιού, αυστηρότερους περιορισμούς στη διαφήμιση, απαγόρευση UPF σε δημόσιους χώρους και περιορισμό των πωλήσεων στα σούπερ μάρκετ.

Πρόσφατες τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές , που θεωρούνται το χρυσό πρότυπο της έρευνας, έδειξαν ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα οδηγούν σε κατανάλωση 500 έως 1.000 επιπλέον θερμίδων την ημέρα σε σύγκριση με μια δίαιτα ελάχιστα επεξεργασμένων τροφών ολικής αλέσεως – παρόλο που και οι δύο δίαιτες περιείχαν τον ίδιο αριθμό συνολικών θερμίδων, σακχάρων, φυτικών ινών, λίπους, αλατιού και υδατανθράκων.

Μία επιτυχία είναι το εθνικό πρόγραμμα σχολικών γευμάτων στη Βραζιλία, που έχει καταργήσει τα περισσότερα UPF και θα απαιτεί 90% φρέσκα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα έως το 2026.

Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι η κατανάλωση UPF αποτελεί σημαντική αιτία της «πανδημίας χρόνιων ασθενειών», με τις εταιρείες τροφίμων να βάζουν το κέρδος πάνω από την υγεία των ανθρώπων.

Στοιχεία που εξετάστηκαν από 43 κορυφαίους ειδικούς στον κόσμο υποδηλώνουν ότι οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε UPF συνδέονται με υπερκατανάλωση τροφής, κακή διατροφική ποιότητα και υψηλότερη έκθεση σε επιβλαβείς χημικές ουσίες και πρόσθετα.

Μια συστηματική ανασκόπηση 104 μακροπρόθεσμων μελετών που διεξήχθησαν για τη σειρά διαπίστωσε ότι 92 ανέφεραν μεγαλύτερους σχετικούς κινδύνους για μία ή περισσότερες χρόνιες ασθένειες και πρόωρο θάνατο από όλες τις αιτίες.

Ένας από τους συγγραφείς της σειράς Lancet, ο καθηγητής Carlos Monteiro, καθηγητής δημόσιας υγείας και διατροφής στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, δήλωσε ότι τα ευρήματα υπογραμμίζουν γιατί απαιτείται επείγουσα δράση για την αντιμετώπιση του UPF.

«Η πρώτη δημοσίευση αυτής της σειράς Lancet δείχνει ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα βλάπτουν κάθε σημαντικό σύστημα οργάνων στο ανθρώπινο σώμα. Τα στοιχεία υποδηλώνουν έντονα ότι οι άνθρωποι δεν είναι βιολογικά προσαρμοσμένοι να τα καταναλώνουν.»

Αυτός και οι συνάδελφοί του στη Βραζιλία δημιούργησαν το σύστημα ταξινόμησης τροφίμων Nova. Τα ομαδοποιεί ανά επίπεδο επεξεργασίας, που κυμαίνεται από ένα – μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως ολόκληρα φρούτα και λαχανικά – έως τέσσερα: υπερεπεξεργασμένα.

Αυτή η κατηγορία αποτελείται από προϊόντα που έχουν παραχθεί βιομηχανικά, συχνά χρησιμοποιώντας τεχνητά αρώματα, γαλακτωματοποιητές και χρωστικές ουσίες. Σε αυτά περιλαμβάνονται αναψυκτικά και συσκευασμένα σνακ, και τείνουν να είναι εξαιρετικά εύγευστα και πλούσια σε θερμίδες, αλλά χαμηλά σε θρεπτικά συστατικά.

Σχεδιάζονται και διατίθενται στην αγορά για να εκτοπίσουν τα φρέσκα τρόφιμα και τα παραδοσιακά γεύματα, μεγιστοποιώντας παράλληλα τα εταιρικά κέρδη, δήλωσε ο Monteiro.

«Αυτή η αλλαγή στο τι τρώνε οι άνθρωποι τροφοδοτείται από ισχυρές παγκόσμιες εταιρείες που αποκομίζουν τεράστια κέρδη δίνοντας προτεραιότητα σε υπερ-επεξεργασμένα προϊόντα, υποστηριζόμενες από εκτεταμένο μάρκετινγκ και πολιτικό λόμπινγκ για να σταματήσουν οι αποτελεσματικές πολιτικές δημόσιας υγείας που υποστηρίζουν την υγιεινή διατροφή».