Αυτό το κύμα φυγής, το λεγόμενο brain drain, άφησε μια βαθιά πληγή στο συλλογικό μας ασυνείδητο, ενώ ταυτόχρονα έδωσε την ευκαιρία σε σπουδαίους Ελληνες επιστήμονες να διαπρέψουν στο εξωτερικό, καταλαμβάνοντας υψηλές θέσεις και αναδεικνύοντας τη δύναμη και το ταλέντο της φυλής μας στο διεθνές επιστημονικό στερέωμα.

Νόστος

Ο Απόστολος Πασπαλτζής, νέος γιατρός από τη Θεσσαλονίκη, είναι ένας από αυτούς. Ζει και εργάζεται εδώ και αρκετά χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, ως παθολόγος, έχοντας λάβει εκπαίδευση και πιστοποίηση από το American Board of Internal Medicine – ABIM. Παράλληλα, έχει αποκτήσει εμπειρία στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και τη διαχείριση των χρόνιων παθήσεων.

Ομως, παρά την επαγγελματική επιτυχία και τη σταθερή εξέλιξη, ένιωθε πάντα ότι κάτι του έλειπε, όπως εξομολογείται στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής. Τώρα σκέφτεται τον επαναπατρισμό.

«Οι δύο καθοριστικοί παράγοντες για εμένα ήταν η οικογένειά μου και ο τρόπος ζωής. Οι γονείς μου, η αδελφή μου και οι περισσότεροι φίλοι μου ζουν στην Ελλάδα και θα ήθελα να επιστρέψω κοντά τους. Παράλληλα, ο ρυθμός και ο χαρακτήρας της ζωής στις ΗΠΑ δεν μου ταίριαξαν: πιο αυτοματοποιημένη και απρόσωπη καθημερινότητα, διαφορετικές συνήθειες και κουλτούρα, ακόμα και το φαγητό απέχει έτη φωτός! Εζησα στις ΗΠΑ από τον Αύγουστο του 2020 έως τον Σεπτέμβριο του 2025, αλλά ποτέ δεν ένιωσα ότι εντάχθηκα πλήρως», αναφέρει.

Η επιστροφή του, όμως, δεν ήταν μόνο θέμα συναισθηματικής επιλογής. Τα γραφειοκρατικά εμπόδια, μεταξύ άλλων, ήταν πολλά. Προβλήματα, τα οποία απλοποίησε η νέα ηλεκτρονική πλατφόρμα που δημιούργησε ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος (ΠΙΣ), σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας και την ΗΔΙΚΑ.

Πλέον, για τους ομογενείς γιατρούς από τις ΗΠΑ καθίσταται δυνατή η αναγνώριση τίτλων και ειδικοτήτων με την ίδια απλή διαδικασία που ίσχυε μέχρι σήμερα για τις ευρωπαϊκές χώρες. Μια διαδικασία που προηγουμένως απαιτούσε έως και δύο χρόνια γραφειοκρατίας μέσω ΔΟΑΤΑΠ.

«Οι λόγοι της επιστροφής μου ήταν, κυρίως, συναισθηματικοί. Ομως, ο νέος απλοποιημένος τρόπος για την αναγνώριση των τίτλων σπουδών λειτούργησε ως επιπλέον κίνητρο για εμένα και επιβεβαίωσε ότι η απόφαση επιστροφής ήταν στη σωστή κατεύθυνση», λέει ο γιατρός.

Το επόμενο διάστημα η διαδικασία της απλοποίησης της αναγνώρισης ιατρικών τίτλων σπουδών αναμένεται να επεκταθεί και σε άλλες χώρες, όπως ο Καναδάς, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία.

Σύνδεση

Ο Κωνσταντίνος Ζορμπάς, επίκουρος καθηγητής Χειρουργικής στο Temple University της Φιλαδέλφειας, περιγράφει τη δική του σύνδεση με την Ελλάδα με στίχους του Καβάφη. «“Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις”… Κάθε Ελληνας που ζει στο εξωτερικό -ιδιαίτερα όσοι έφυγαν τα τελευταία χρόνια- κρατά μέσα του την ελπίδα πως κάποτε θα επιστρέψει στην πατρίδα. Ετσι κι εγώ, ποτέ δεν σταμάτησα να ονειρεύομαι την επιστροφή στη χώρα που μου έδωσε το “ζην” και το “ευ ζην”», λέει σ’ αυτήν την προσωπική του εξομολόγηση στον «Ε.Τ.» της Κυριακής.

Για εκείνον, όπως λέει ο ίδιος, η Ιατρική ήταν από τα μικρά του χρόνια κάτι παραπάνω από επάγγελμα. Ηταν τρόπος ζωής, κληρονομιά και προσωπικό όραμα. Η αγάπη του για τη γνώση και η θέληση να προσφέρει στους ανθρώπους τον οδήγησαν στο να ονειρεύεται μια πορεία που θα συνδύαζε την επιστήμη με την κοινωνική προσφορά.

«Μεγάλωσα μέσα σε μια οικογένεια γιατρών (3η γενιά). Από μικρός είχα το όνειρο να αποκτήσω γνώσεις και εμπειρίες που θα με βοηθούσαν να προσφέρω περισσότερα στην επιστήμη και τους ανθρώπους. Γι’ αυτό αποφάσισα να φύγω για μετεκπαίδευση στις ΗΠΑ, μια χώρα που προσφέρει τεράστιες ευκαιρίες και πρωτοπορεί στην ιατρική έρευνα. Υστερα από χρόνια σκληρής δουλειάς, κατάφερα να φτάσω σε ένα από τα υψηλότερα σημεία της ακαδημαϊκής μου πορείας, ως επίκουρος καθηγητής Χειρουργικής στο Temple University της Φιλαδέλφειας. Παρ’ όλα αυτά, η σκέψη της επιστροφής στην Ελλάδα δεν έσβησε ποτέ», λέει.

Η ιστορία του δρος Κ. Ζορμπά δείχνει ότι η Ελλάδα διαθέτει γιατρούς με υψηλή διεθνή κατάρτιση, πρόθυμους να προσφέρουν επιστημονική γνώση και εμπειρία στην πατρίδα τους.

Οι γιατροί που επιθυμούν να επιστρέψουν, ωστόσο, δεν αγνοούν τα προβλήματα που θα συναντήσουν, πέρα από την αναγνώριση των τίτλων τους. Οι διαφορές στις αμοιβές σε σύγκριση με τους συναδέλφους τους στο εξωτερικό είναι μεγάλες, όπως λένε, αλλά υπάρχουν και διαφορές νοοτροπίας σε πολλά πράγματα.

Ο κ. Πασπαλτζής εξηγεί: «Οι γιατροί στην Αμερική αμείβονται με σημαντικά περισσότερα χρήματα σε σχέση με την Ελλάδα κατά μέσο όρο (παρότι και το κόστος ζωής εκεί είναι σημαντικά υψηλότερο σε σχέση με την Ελλάδα). Για τις συνθήκες εργασίας πιστεύω πως και η Ελλάδα αλλά και οι ΗΠΑ έχουν τις δικές τους προκλήσεις. Στην Ελλάδα το σύστημα δεν επιτρέπει τόσο την επαγγελματική εξέλιξη και ανέλιξη ενός ιατρού και εμπεριέχει αρκετή γραφειοκρατία. Στις ΗΠΑ όλα είναι πιο αυτοματοποιημένα, αλλά ταυτόχρονα και πιο άκαμπτα». Επίσης, προσθέτει πως θα ήταν ευχής έργον να αυξηθούν οι μισθοί των γιατρών, να γίνουν μεγαλύτερες επενδύσεις στις υποδομές, ώστε οι γιατροί να κάνουν τη δουλειά τους χωρίς τεχνικούς περιορισμούς.

Επιπλέον, σημειώνει: «Χρειάζεται αύξηση προσωπικού, ώστε να καταργηθούν οι πολύωρες και εξοντωτικές εφημερίες. Μείωση της γραφειοκρατίας, ταχύτερες και διαφανείς διαδικασίες για προσλήψεις και επαγγελματική ανέλιξη. Οποιος έχει ζήσει σε χώρες του εξωτερικού, όπου κυριαρχούν οι ιδιωτικές ασφάλειες και ασθενείς μπορεί να χρεοκοπήσουν λόγω ιατρικών εξόδων (μία από τις συχνότερες αιτίες χρεοκοπίας στις ΗΠΑ), αντιλαμβάνεται ότι το ΕΣΥ είναι ένα διαμάντι το οποίο πρέπει να προστατευθεί με κάθε κόστος».

Οραμα

Ο καθηγητής Κ. Ζορμπάς επισημαίνει ότι οι Ελληνες γιατροί στο εξωτερικό μπορούν να προσφέρουν πολύτιμη γνώση και εμπειρία, αλλά χρειάζεται συνεργασία και όραμα: «Υπάρχουν πολλοί Ελληνες επιστήμονες που θέλουν να βοηθήσουν τη χώρα τους, να μεταφέρουν γνώσεις και εμπειρίες και να συνεργαστούν με την ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα. Η ελπίδα μας είναι πως, μέσα από κοινές προσπάθειες και συνεργασία, θα καταφέρουμε να κάνουμε την Ελλάδα έναν τόπο που αξίζει να επιστρέψει κανείς, μια σύγχρονη “Ιθάκη”, γεμάτη ευκαιρίες, γνώση και όραμα για το μέλλον».

Η Ελλάδα ανοίγει, πλέον, έναν δρόμο επιστροφής, σταθερά και με σχέδιο, για όσους θέλουν να συνδυάσουν «ευ ζην» και ιατρική αριστεία.

«Ελπίζω πως, όταν θα μπορέσω να γυρίσω, θα βρω μια πατρίδα που θα προσφέρει καλύτερες συνθήκες εργασίας και έρευνας για τους νέους επιστήμονες. Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα, τόσο στον τομέα της εκπαίδευσης όσο και στην επιστημονική πρόοδο, με πρωτοπόρο το Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο οποίο είχα την τιμή να σπουδάσω», καταλήγει ο γιατρός.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΞΑΔΑΚΤΥΛΟΣ, ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΠΙΣ

«Αναγνώριση τίτλων και πτυχίων σε δύο εβδομάδες»

 Στην ειδική πλατφόρμα, που λειτουργεί από τις 29 Σεπτεμβρίου 2025, έχουν δηλώσει συμμετοχή για αναγνώριση ιατρικών τίτλων πάνω από 15 γιατροί.

Η διαδικασία από πολύμηνη έχει περιοριστεί το πολύ σε δύο εβδομάδες, όπως επισημαίνει ο Αθανάσιος Εξαδάκτυλος, πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ).

«Το κύριο θέμα είναι ότι μέχρι τώρα οι γιατροί που προέρχονται από τις ΗΠΑ, για την αναγνώριση των τίτλων τους και των πτυχίων τους, ακολουθούσαν μια πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία. Τώρα, με τον νέο νόμο, η ηλεκτρονική πλατφόρμα, η οποία έχει έδραση στην ΗΔΙΚΑ και το κυβερνητικό νέφος του gov.gr, εξασφαλίζει αξιοπιστία και ασφάλεια», αναφέρει.

Η απλοποίηση της διαδικασίας είναι σημαντική για κάθε γιατρό που σκέφτεται να επιστρέψει, μειώνοντας την αβεβαιότητα και δίνοντας σήμα ότι η Ελλάδα επιθυμεί να αξιοποιήσει το διεθνές ανθρώπινο κεφάλαιο, όπως αναγνωρίζουν και οι ίδιοι οι γιατροί.

Ο κ. Εξαδάκτυλος προσθέτει ότι η Πολιτεία πρέπει να βελτιώσει συνολικά το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ), ώστε η επιστροφή να μην είναι εξαίρεση αλλά τάση: «Σήμερα η κατάσταση στο ΕΣΥ δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστική, οι αποχωρήσεις και οι συνταξιοδοτήσεις υπερβαίνουν τις προσλήψεις. Οι αμοιβές πρέπει να αυξηθούν και οι υποδομές να εκσυγχρονιστούν. Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον όπου οι γιατροί θα θέλουν να επιστρέψουν και να παραμείνουν».

Η πλατφόρμα του ΠΙΣ δεν λύνει όλα τα προβλήματα, αλλά είναι μια σημαντική κίνηση: γρήγορη, ασφαλής, διαφανής και φιλική προς τους γιατρούς που αποφασίζουν να γυρίσουν.