Πρόκειται για το φόρουμ «PSValueTalks 2025» για τον πολιτισμό και την πολιτιστική οικονομία με κύριες θεματικές νέα μοντέλα στην πολιτιστική οικονομία και δημιουργικούς τομείς στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Tο Eleftherostypos.gr  συνομίλησε με τον Κώστα Κωνσταντινίδη, ιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της PostScriptum, εταιρείας στρατηγικής συμβουλευτικής για τον πολιτισμό και τον ψηφιακό μετασχηματισμό στην Ελλάδα, και διοργανωτή των PSValueTalks.

Τι σηματοδοτούν σήμερα τα PSValueTalks για το οικοσύστημα του Πολιτισμού;

Ο πολιτισμός, ιδίως στη χώρα μας, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα τόσο για την κοινωνική συνοχή όσο και για την οικονομική ανάπτυξη. Με αυτήν τη διαπίστωση ως αφετηρία, η PostScriptum, το 2015, ανέλαβε την πρωτοβουλία να διοργανώσει τα PSValueTalks, επιδιώκοντας τη δημιουργία μιας πλατφόρμας διαλόγου και δικτύωσης, με κεντρικό άξονα τον ψηφιακό πολιτισμό, που αποτελούσε τότε και την κύρια δραστηριότητά μας. Πολύ σύντομα, διαπιστώσαμε ότι υπήρχαν και άλλες θεματικές ενότητες στις οποίες οι εμπλεκόμενοι φορείς επιθυμούσαν να εκφράσουν τις απόψεις τους. Έτσι, προχωρήσαμε στην καθιέρωση των PSValueTalks, στοχεύοντας στην ανάδειξη του πολιτισμού ως μοχλού ανάπτυξης, στην ενθάρρυνση των συνεργειών μεταξύ δημόσιου, ιδιωτικού τομέα και κοινωνίας των πολιτών.

Πώς θα περιγράφατε την τρέχουσα κατάσταση της πολιτιστικής οικονομίας στη χώρα;

Σήμερα, η κατάσταση της πολιτιστικής οικονομίας στην Ελλάδα είναι σύνθετη, καθώς διαπιστώνονται σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης, αλλά και σοβαρές διαρθρωτικές προκλήσεις. Πιο συγκεκριμένα, ενώ διαθέτουμε μοναδικό πολιτιστικό απόθεμα, που μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης, παρατηρείται έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο. Ενώ υπάρχει εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό, δημιουργοί ταλαντούχοι και καινοτόμοι, ειδικά στους τομείς της μουσικής, του design, του animation και του ψηφιακού περιεχομένου, παραμένει περιορισμένη η πρόσβαση σε χρηματοδότηση για πολιτιστικές και δημιουργικές επιχειρήσεις, την ίδια στιγμή που πολλά έργα βασίζονται σε προσωρινά προγράμματα, επιδοτήσεις ή χορηγίες. Ενώ υπάρχει διεθνής αναγνώριση για ελληνικά brands και καλλιτεχνικά φεστιβάλ, η χώρα μας υπολείπεται σε υποδομές, τεχνολογία και marketing συγκριτικά με άλλες χώρες της ΕΕ, οι οποίες επενδύουν δυναμικά στον πολιτιστικό τομέα. Συνοψίζοντας, η ελληνική πολιτιστική οικονομία διαθέτει σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης, ωστόσο εξακολουθεί να παρεμποδίζεται από θεσμικές δυσλειτουργίες και οικονομικούς περιορισμούς.

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τομέα;

Η πρώτη μεγάλη πρόκληση για τον πολιτιστικό τομέα στην Ελλάδα σχετίζεται με τη χρηματοδότηση και τη βιωσιμότητα. Η δημόσια χρηματοδότηση είναι περιορισμένη και αποσπασματική, ενώ οι ιδιωτικές επενδύσεις παραμένουν ανεπαρκείς, σε σύγκριση με άλλες χώρες. Πολλοί μικροί φορείς και ΜΚΟ δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν σταθερά έσοδα, ενώ η γραφειοκρατία και η απουσία μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού καθυστερούν την υλοποίηση καινοτόμων πρωτοβουλιών. Παράλληλα, η διοικητική και οργανωτική ικανότητα των φορέων συχνά δεν επαρκεί για να υποστηρίξει τις απαιτήσεις της σύγχρονης διαχείρισης πολιτιστικών έργων. Μια δεύτερη πρόκληση αφορά την καινοτομία, την τεχνολογία και την κοινωνική συμμετοχή. Η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών είναι αργή, ενώ η εκπαίδευση καλλιτεχνών και φορέων σε αυτά τα εργαλεία παραμένει ελλιπής. Παράλληλα, η πρόσβαση του κοινού και η συμμετοχή διαφορετικών κοινωνικών ομάδων είναι περιορισμένη, καθώς ο πολιτισμός συχνά δεν συνδέεται με τον εκπαιδευτικό σύστημα και την τοπική ανάπτυξη. Τέλος, η διεθνοποίηση και το ανθρώπινο δυναμικό αποτελούν σημαντικές προκλήσεις για την ανάπτυξη των πολιστιστικών και δημιουργικών τομέων. Η διεθνής προβολή του ελληνικού πολιτισμού είναι ασθενής και η πρόσβαση σε διεθνή δίκτυα και χρηματοδοτικά εργαλεία συχνά δύσκολη. Επιπλέον, οι καλλιτέχνες και οι επαγγελματίες του πολιτισμού αντιμετωπίζουν υψηλή εργασιακή αβεβαιότητα και χαμηλές αμοιβές, γεγονός που οδηγεί σε σημαντική διαρροή ταλέντου. Η ανάπτυξη των πολιτιστικών και δημιουργικών τομέων απαιτεί συνδυασμένη δράση σε οικονομικό, θεσμικό, τεχνολογικό και εκπαιδευτικό επίπεδο.

Πώς πιστεύετε ότι εξελίσσονται οι συνεργασίες δημόσιου, ιδιωτικού τομέα και κοινωνίας των πολιτών στον πολιτισμό; 

Η Ελλάδα κινείται σταδιακά προς πιο ολοκληρωμένες συμπράξεις μεταξύ δημόσιου, ιδιωτικού και κοινωνικού τομέα στον πολιτισμό, ειδικά μέσω μικρών, τοπικών και ψηφιακών πρωτοβουλιών. Ωστόσο, η αποτελεσματική τριμελής συνεργασία απαιτεί σταθερό θεσμικό πλαίσιο, διαφάνεια στη χρηματοδότηση και ενίσχυση της κουλτούρας συνεργασίας.

Ως ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της PostScriptum, σύμβουλος ψηφιακής στρατηγικής και χρηματοδότησης σημαντικών έργων σε πολιτιστικούς οργανισμούς, πώς πιστεύεται ότι εξελίσσονται οι συνεργασίες δημόσιου, ιδιωτικού τομέα και κοινωνίας των πολιτών στον πολιτισμό; 

Η Ελλάδα κινείται σταδιακά προς πιο ολοκληρωμένες συμπράξεις μεταξύ δημόσιου, ιδιωτικού και κοινωνικού τομέα στον πολιτισμό, ειδικά μέσω μικρών, τοπικών και ψηφιακών πρωτοβουλιών. Ωστόσο, η αποτελεσματική τριμελής συνεργασία απαιτεί σταθερό θεσμικό πλαίσιο, διαφάνεια στη χρηματοδότηση και ενίσχυση της κουλτούρας συνεργασίας.

Ποιες είναι οι προκλήσεις που υπάρχουν σήμερα μέσα από τη συνομιλία της ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης  με τις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες;

Η σχέση πολιτισμού και τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) είναι ταυτόχρονα πρόκληση και ευκαιρία. Είναι πρόκληση, γιατί η ΤΝ θέτει ζητήματα αυθεντικότητας, πνευματικών δικαιωμάτων και ηθικής χρήσης της δημιουργίας. Μας αναγκάζει να ξανασκεφτούμε τι σημαίνει «δημιουργός» και πώς προστατεύεται η ανθρώπινη έμπνευση σε έναν κόσμο όπου οι μηχανές μπορούν να παράγουν εικόνα, μουσική ή κείμενο σε δευτερόλεπτα. Αλλά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι είναι και μεγάλη ευκαιρία. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γίνει εργαλείο εκδημοκρατισμού του πολιτισμού: να ανοίξει την πρόσβαση, να αναδείξει ξεχασμένα αρχεία, να βοηθήσει στη διατήρηση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, να ενισχύσει τη δημιουργικότητα των καλλιτεχνών και να φέρει το κοινό πιο κοντά στην τέχνη μέσα από νέες μορφές εμπειρίας. Το κρίσιμο, λοιπόν, δεν είναι αν η ΤΝ είναι «καλή» ή «κακή» -είναι ποιος τη χρησιμοποιεί, με ποιο σκοπό και με ποια αξιακή πυξίδα. Αν ο πολιτισμός καταφέρει να καθοδηγήσει την τεχνολογία -και όχι να καθοδηγηθεί απ’ αυτήν- τότε η σχέση τους μπορεί να γίνει δημιουργική και βαθιά μεταμορφωτική.

Ποιες δεξιότητες ή χαρακτηριστικά χρειάζονται σήμερα τόσο οι καλλιτέχνες όσο και οι θεσμοί για να ανταποκριθούν σε μια εποχή εκθετικών αλλαγών;

Για να ανταποκριθούν τόσο οι καλλιτέχνες όσο και οι πολιτιστικοί θεσμοί σε μια τόσο σύνθετη και απαιτητική συγκυρία, απαιτείται ένας συνδυασμός ψηφιακών, δημιουργικών, επιχειρηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων.  Πιο συγκεκριμένα, οι ψηφιακές και τεχνολογικές δεξιότητες περιλαμβάνουν τη χρήση εργαλείων, πλατφορμών και τεχνολογιών -όπως η εικονική, η επαυξημένη πραγματικότητα και η τεχνητή νοημοσύνη- για τη δημιουργία, ανάλυση και προώθηση πολιτιστικών έργων. Ταυτόχρονα, δίνουν τη δυνατότητα για ανάπτυξη καινοτόμων πολιστιτικών εμπειριών.  Οι διοικητικές και επιχειρηματικές δεξιότητες περιλαμβάνουν στρατηγικό σχεδιασμό, διαχείριση έργων, οικονομική διαχείριση, fundraising, marketing, δημιουργία δικτύων και ανάπτυξη βιώσιμων μοντέλων λειτουργίας και συνεργασίας με τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Οι κοινωνικές και διαπροσωπικές δεξιότητες, όπως η συνεργασία, η επικοινωνία, η δικτύωση και η ενσυναίσθηση, επιτρέπουν την κατανόηση των κοινωνικών αναγκών και τάσεων και τη σύνδεση με διαφορετικά κοινά.  Τέλος, η ανθεκτικότητα και η ευελιξία είναι απαραίτητες για την ταχεία προσαρμογή σε αλλαγές, τη διαχείριση κρίσεων και τη μετατροπή προκλήσεων σε ευκαιρίες. Επίσης, εξασφαλίζουν τη μακροπρόθεσμη διατήρηση της δημιουργικής και επαγγελματικής βιωσιμότητας.  Συμπερασματικά, η επιτυχία στον σύγχρονο πολιτιστικό χώρο απαιτεί την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συνόλου δεξιοτήτων, που επιτρέπουν τόσο στους καλλιτέχνες όσο και στους θεσμούς να παραμείνουν προσαρμοστικοί, δημιουργικοί και αποτελεσματικοί σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Ποιες είναι οι πληροφορίες που αντλείτε από τα έργα που έχει υλοποιήσει η εταιρεία PostScriptum, όπως η εικονική περιήγηση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ή το Μουσείο Ακρόπολης; Το κοινό «πλοηγείται» σε αυτή τη νέα εμπειρία των Μουσείων;

Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο η επισκεψιμότητα της εικονικής περιήγησης έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Πρόσφατα μάλιστα η εφαρμογή εμπλουτίστηκε με ηχητική περιήγηση, χάρη στην αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης. Δεν είναι όμως μόνο η αύξηση της επισκεψιμότητας το ζητούμενο. Εξίσου σημαντική είναι και η πρόσβαση που δίνεται σε κοινά με κινητικά προβλήματα και προβλήματα ακοής. Όσο για το μουσείο της Ακρόπολης, εκεί η συνεργασία μας έγκειται στην προμήθεια, παραμετροποίηση και εκπαίδευση στο Museumplus, ένα εξαιρετικό σύστημα διαχείρισης συλλόγων, το οποίο οι αρχαιολόγοι και οι ερευνητές του Μουσείου έχουν αγκαλιάσει με μεγάλο ενθουσιασμό, καθώς αποτελεί, σε παγκόσμιο επίπεδο, ένα από τα πλέον καθιερωμένα εργαλεία για τις μουσειακές συλλογές.

Γιατί τα PSValueTalks είναι σημαντικά σήμερα, σε μια περίοδο όπου στο δημόσιο λόγο κυριαρχούν οικονομικά και πολιτικά ζητήματα;

Γιατί σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι επιτακτική ανάγκη να καθιερωθεί ο πολιτισμός ως ένας δυναμικός και παραγωγικός τομέας, ο οποίος θα συμβάλει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας μας. Μέσα από τη συνεργασία μας με τους πολιτιστικούς φορείς, αλλά και με όλους τους εταίρους της τετραπλής έλικας (δημόσιο, επιχειρήσεις, κοινωνία των πολιτών, ακαδημαϊκή κοινότητα), έχουμε αντιληφθεί ότι οι συνέργειες μπορούν να λειτουργήσουν καθοριστικά σε αυτήν την κατεύθυνση. Τα PSValuetaks φιλοδοξούν να αποτελέσουν μια πλατφόρμα διαλόγου και δικτύωσης που θα επιτυχύνει την επίτευξη του στόχου αυτού.

Πληροφορίες: psvaluetalks.gr – Τα PSValueTalks τελούν φέτος υπό την αιγίδα των Υπουργείων Πολιτισμού, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης.