Ο κίνδυνος αυτός, όπως επισημαίνεται σε σχετική έκθεση της Deloitte που εκπονήθηκε για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης και δημοσιεύτηκε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, δεν αφορά μόνο τις ηπειρωτικές περιοχές, αλλά πλήττει ιδιαίτερα τα νησιά της χώρας, όπου η ζήτηση νερού, ιδίως τους θερινούς μήνες, αυξάνεται κατακόρυφα λόγω τουρισμού.

Η κλιματική αλλαγή εντείνει τις πιέσεις στο ήδη επιβαρυμένο υδατικό ισοζύγιο. Η μείωση των βροχοπτώσεων από τη μία πλευρά και η αύξηση της ζήτησης για άρδευση και ύδρευση από την άλλη δημιουργούν ένα εκρηκτικό μίγμα, ειδικά στα νησιωτικά συμπλέγματα του Αιγαίου. Η τουριστική αιχμή συμπίπτει με την περίοδο της ελάχιστης υδρολογικής προσφοράς, επιβαρύνοντας τις υποδομές και αυξάνοντας τον κίνδυνο υφαλμύρισης των υδάτων, ιδιαίτερα σε περιοχές που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από γεωτρήσεις.

SOS από Κυκλάδες

Η έκθεση της Deloitte καταγράφει αύξηση κατά 139% στις απολήψεις νερού για ύδρευση την περίοδο 2001-2022, με βασικούς λόγους την έντονη τουριστική ανάπτυξη και τις υψηλές κατά κεφαλήν καταναλώσεις, ειδικά στα νησιά. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Κυκλάδων, όπου η κατανάλωση νερού έχει αυξηθεί δραματικά, ενώ η διαθεσιμότητα του πόρου παραμένει εξαιρετικά περιορισμένη. Σημαντικό ρόλο στην επιδείνωση του προβλήματος διαδραματίζουν και οι τεράστιες απώλειες στα δίκτυα ύδρευσης, οι οποίες φτάνουν σε πολλές περιπτώσεις έως και το 50% του παρεχόμενου νερού.

Ανάλογη είναι η εικόνα και στα δίκτυα άρδευσης. Παρά τη μείωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων τα προηγούμενα χρόνια, οι απολήψεις υδάτων για άρδευση δεν έχουν μειωθεί σημαντικά. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αύξηση της θερμοκρασίας, στις μεγαλύτερες ανάγκες ανά καλλιέργεια και στην παλαιότητα των αρδευτικών υποδομών. Πολλά από τα δίκτυα άρδευσης υπερβαίνουν τα 20 χρόνια σε ηλικία, παρουσιάζοντας σοβαρές απώλειες νερού και χαμηλή αποδοτικότητα. Επιπλέον, η καλλιέργεια ποικιλιών με υψηλές απαιτήσεις σε νερό και οι πολιτικές στήριξης του αγροτικού τομέα που ενδέχεται να αυξήσουν τις αρδευόμενες εκτάσεις ενισχύουν περαιτέρω την πίεση στους υδάτινους πόρους.

Γεωτρήσεις

Παράλληλα, καταγράφεται συνεχής μείωση της χρήσης επιφανειακών υδάτων και στροφή προς τις γεωτρήσεις. Κατά την περίοδο 2000-2022, η άντληση υπόγειων υδάτων αυξήθηκε κατά 80%, γεγονός που έχει οδηγήσει σε υφαλμύριση των υδροφορέων, ιδιαίτερα στα νησιά με έντονη εξάρτηση από το υπέδαφος για τις υδρευτικές τους ανάγκες.

Απέναντι σε αυτήν την πραγματικότητα η κυβέρνηση με τα συναρμόδια υπουργεία έχει δρομολογήσει σειρά μέτρων και παρεμβάσεων. Ενα σημαντικό μέρος των δράσεων υλοποιείται από το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, με στόχο την ενίσχυση της υδατικής επάρκειας και την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στα νησιά.

33 παρεμβάσεις

Πρόσφατα αποδέσμευσε 3,5 εκατ. ευρώ, σε 33 παρεμβάσεις σε 21 νησιωτικές Περιφερειακές Ενότητες, ενώ παράλληλα προχωρά η εξειδίκευση πρόσθετων έργων σε νησιά με διαπιστωμένες και καταγεγραμμένες ανάγκες και συγκεκριμένα στα νησιά: Γαύδος, Κρήτη, Οινούσσες, Πάτμος, Ιος, Ψαρά, Κέρκυρα, Διαπόντια Νησιά, Λέρος, Αμοργός, Ανάφη, Νίσυρος, Ηρακλειά, Σχοινούσα, Κύθνος, Αστυπάλαια, Νάξος, Αγιος Ευστράτιος, Λέσβος, Λειψοί και Τήνος.

Οι παραπάνω χρηματοδοτήσεις έρχονται σε συνέχεια στοχευμένων παρεμβάσεων που εκδόθηκαν εντός του 2024 και αφορούν επιπλέον 13 νησιά, με αντίστοιχα ζητήματα λειψυδρίας Σύμφωνα με επίσημες ανακοινώσεις, βασικός πυλώνας του σχεδιασμού είναι η δημιουργία ή αναβάθμιση μονάδων αφαλάτωσης.

Επιπλέον, προωθούνται προγράμματα για τη μείωση των διαρροών στα εσωτερικά δίκτυα ύδρευσης των νησιών, μέσα από εκσυγχρονισμό των σωληνώσεων, εγκατάσταση «έξυπνων» μετρητών και αυτοματοποιημένων συστημάτων ελέγχου. Στόχος είναι η εξοικονόμηση πολύτιμων ποσοτήτων νερού και η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των δικτύων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και με τη συνδρομή του Ταμείου Ανάκαμψης έχουν ενταχθεί πάνω από 80 έργα που σχετίζονται με την ενίσχυση της υδατικής ασφάλειας στα νησιά. Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, μικρά φράγματα, δεξαμενές αποθήκευσης, νέες γεωτρήσεις, αλλά και βελτιώσεις στην ενεργειακή αυτάρκεια των μονάδων άντλησης και αφαλάτωσης.