Η πρόσφατη αύξηση των επιθέσεων στην ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ, όπως στην Πολωνία, στη Ρουμανία και τις χώρες της Βαλτικής, υπογραμμίζει τον εντεινόμενο χαρακτήρα αυτών των απειλών. Οι πράξεις αυτές εκμεταλλεύονται υφιστάμενα νομικά και θεσμικά κενά και αποτελούν λίαν υπολογίσιμες απειλές.

Αυτό που ξεκίνησε με μασκοφόρους πράσινους στρατιώτες στην Κριμαία το 2014 και τους συγκαλυμμένους πληρεξούσιους στο Ντονμπάς, έχει εξελιχθεί σε μια πολύπλοκη, πολυεπίπεδη υβριδική στρατηγική που χρησιμοποιείται από το Κρεμλίνο εναντίον της Δύσης.

Την τελευταία δεκαετία, το Κρεμλίνο έχει τελειοποιήσει το σοβιετικό εγχειρίδιο ενεργών μέτρων, συνδυάζοντας συντονισμένες εκστρατείες ανατροπής, δολιοφθοράς, κυβερνοεπιθέσεων και παραπληροφόρησης για την αποδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών, την υπονόμευση της εμπιστοσύνης του κοινού και τη διάσπαση της ευρωπαϊκής και ευρωατλαντικής ενότητας.

Για να ανταποκριθεί αποτελεσματικά, η Δύση πρέπει να αντιμετωπίσει αυτές τις επιχειρήσεις ως άμεση επίθεση στη δημοκρατική ανθεκτικότητα και την οικονομική σταθερότητα. Οι ενέργειες της Μόσχας σε όλη την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ καταδεικνύουν μια σκόπιμη και καλά συντονισμένη προσέγγιση, που απαιτεί περισσότερες από μεμονωμένες εθνικές απαντήσεις ή αντιδραστική διαχείριση κρίσεων.

Ενώ οι δομές του ΝΑΤΟ (π.χ. η Κοινοβουλευτική Διεύθυνση Πληροφοριών και Ασφάλειας) και της Ε.Ε. (π.χ. η Task Force East StratCom) υπάρχουν για την αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών, οι κατακερματισμένες εντολές και ο περιορισμένος συντονισμός συνεχίζουν να θέτουν ουσιαστικές προκλήσεις.

Η Πολωνία δεν είναι ο μοναδικός στόχος στα ανατολικά σύνορα του ΝΑΤΟ. Από το 2024, πολλές περιπτώσεις ρωσικών υβριδικών επιθέσεων έχουν καταγραφεί σε όλες τις χώρες της Βαλτικής και τη Ρουμανία. Το Κρεμλίνο έχει κατευθύνει αυτές τις επιθέσεις εναντίον κρίσιμων υποδομών, υποθαλάσσιων καλωδίων, παρεμβολών στο GPS πολιτικών αεροσκαφών, όπως και αλλοίωσης εκλογικών συστημάτων και αποτελεσμάτων – και όλα αυτά ενώ διεξάγει καλά συντονισμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης.

Τον Μάιο του 2025, οι αρχές της Λετονίας εξέδωσαν προειδοποίηση για τους Ρώσους πράκτορες που συλλέγουν πληροφορίες για κρίσιμα περιουσιακά στοιχεία υποδομής υπό το πρόσχημα των τουριστών. Προηγουμένως, τον Μάρτιο του ίδιου έτους, πράκτορες που συνδέονται με το Κρεμλίνο πραγματοποίησαν εμπρηστική επίθεση σε κατάστημα ΙΚΕΑ στη Λιθουανία, μαζί με το ρωσικό σαμποτάζ του καλωδιακού συστήματος της Βαλτικής Θάλασσας, διακόπτοντας τη συνδεσιμότητα της χώρας στο Διαδίκτυο.

Επίσης, από το 2024, στην Εσθονία έχει παρατηρηθεί μια αξιοσημείωτη άνοδος κυβερνοεπιθέσεων που έχουν ως στόχο κρίσιμες υποδομές. Συγκεκριμένα, υπήρξε αύξηση κυβερνοεπιθέσεων κατά δορυφόρων, οι οποίες διατάραξαν τις λειτουργίες των αεροδρομικών υποδομών. Επί του παρόντος, η Εσθονία εργάζεται ενεργά για την παρακολούθηση του «σκιώδους στόλου» του Κρεμλίνου, ο οποίος έχει αυξήσει τις δραστηριότητές του κατά το τελευταίο έτος και θέτει σημαντικές προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας και του περιβάλλοντος στην Εσθονία και την περιοχή της Βαλτικής.

Ταυτόχρονα, η Ρουμανία είναι ένα από τα πρόσφατα έντονα παραδείγματα της εφαρμογής από το Κρεμλίνο των σύγχρονων υβριδικών εργαλείων πολέμου. Τον Δεκέμβριο του 2024, το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας ακύρωσε τις προεδρικές εκλογές του 2024, αφού οι υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας επιβεβαίωσαν τη ρωσική παρέμβαση, μέσω ψεύτικων λογαριασμών, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κυβερνοεπιθέσεων σε εκλογικά συστήματα.

Το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε. θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση των ρωσικών υβριδικών επιθέσεων όχι μόνο αναλαμβάνοντας μέτρα ανθεκτικότητας, αλλά και ασκώντας προνοητική, στοχευμένη πίεση κατά της Ρωσίας, για να αυξήσει το κόστος των συνεχιζόμενων επιθέσεων.

Η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει διευρυμένες κυρώσεις με στόχο τον σκιώδη στόλο του Κρεμλίνου, καθώς και επιθετικές επιχειρήσεις στον κυβερνοχώρο κατά των κρίσιμων ρωσικών υποδομών. Επιπλέον, οι στρατηγικές εκστρατείες πληροφόρησης που στοχεύουν στον ρωσικό πληθυσμό θα πρέπει επίσης να αμφισβητήσουν τις αφηγήσεις του Κρεμλίνου και να υπονομεύσουν την εγχώρια επιρροή του.

Μια δυτική απάντηση δεν πρέπει να παραμείνει καθαρά αμυντική. Πρέπει να αντιμετωπίσει τις υβριδικές επιθέσεις του Κρεμλίνου, που πέφτουν κάτω από το όριο της ενεργοποίησης μιας ενιαίας ευρωπαϊκής απάντησης, και να ενσωματώσει επιθετικά μέτρα. Διαφορετικά, η Μόσχα θα συνεχίσει να αξιοποιεί υβριδικά εργαλεία πολέμου για να υπονομεύσει τις δημοκρατίες στη Δύση.