Η κυβέρνηση Τραμπ διέρρευσε την περασμένη εβδομάδα ότι το εργοστάσιο της Ενερxοντάρ θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια εξίσου και για τις δύο χώρες υπό την εποπτεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ (ΔΥΑΕ), όμως δεν είναι σαφές αν το νεότερο ειρηνευτικό σχέδιο των 19 σημείων, που φέρεται να βρίσκεται υπό συζήτηση, περιέχει την ίδια ακριβώς ρήτρα.

Η πρόταση έχει προκαλέσει αμφισβητήσεις στους κόλπους της διεθνούς ενεργειακής κοινότητας, με τους ειδικούς να αναρωτιούνται αν θα ήταν δυνατό ένα τέτοιο σχέδιο. Το εργοστάσιο, το οποίο βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή από τον Μάρτιο του 2022, αποτελεί πηγή  τεράστιας ανησυχίας για την Ουκρανία και την Ευρώπη. Οι ειδικοί δήλωσαν ότι η κοινή ιδιοκτησία θα μπορούσε να επιδεινώσει την κατάσταση ασφαλείας της ηπείρου. «Ισως στα χαρτιά μπορείτε να αναπτύξετε ένα σχέδιο για τη διάσπασή του, αλλά πρακτικά κάτι τέτοιο δεν είναι ρεαλιστικό», δήλωσε ο Ολλανδός πυρηνικός αναλυτής Γιαν φαν ντε Πούτε, προσθέτοντας ότι κάτι ανάλογο δεν έχει συμβεί ξανά.

Το εργοστάσιο, το οποίο νόμιμα ανήκει στην κρατική Energoatom της Ουκρανίας, θα χρειαζόταν πολύπλοκες τροποποιήσεις για να διασπάσει την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος μεταξύ δύο μη συνδεδεμένων δικτύων: το ευρωπαϊκό δίκτυο, στο οποίο συνδέεται η Ουκρανία, και το ρωσικό δίκτυο. Οι απαραίτητες αλλαγές θα αποτελέσουν κίνδυνο για την ασφάλεια, με αποτέλεσμα την αποσταθεροποίηση της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, σημειώνει ο Φαν ντε Πούτε. Επί του παρόντος, το εργοστάσιο συνδέεται με το δίκτυο της Ουκρανίας, αλλά η Ρωσία έχει στοχεύσει στο παρελθόν τις γραμμές ηλεκτροδότησης, διακόπτοντας τη σύνδεση για ένα μήνα, από τις 23 Σεπτεμβρίου μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου.

Προς το παρόν, οι έξι αντιδραστήρες του εργοστασίου έχουν κλείσει για να αποφευχθεί μια πυρηνική τήξη και δεν έχουν παράξει ηλεκτρική ενέργεια από τότε που κατελήφθησαν, τον Μάρτιο του 2022. Προηγουμένως, αρκετές μονάδες είχαν ανακαινιστεί για να δέχονται αμερικανικά καύσιμα. Αν χωριστούν μεταξύ των δύο, τέσσερις μονάδες θα πρέπει να προσαρμοστούν ξανά σε ρωσικά καύσιμα, κάτι που θα μπορούσε να διαρκέσει χρόνια. «Δεν είναι σαν να αλλάζεις από τη μία αλυσίδα βενζινάδικων στην άλλη. Είναι μια περίπλοκη διαδικασία. Χρειάστηκαν στους μηχανικούς περίπου 20 χρόνια για να επανασχεδιάσουν τον πυρήνα ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί αμερικανικά καύσιμα», αναφέρει ο Φαν ντε Πούτε.

Η επαναλειτουργία του εργοστασίου θα απαιτούσε επίσης την ανακατασκευή του φράγματος Καχόφκα από την ομώνυμη κοντινή δεξαμενή, η οποία παρείχε νερό για τις δεξαμενές ψύξης του εργοστασίου. Η Ρωσία ανατίναξε το φράγμα τον Ιούνιο του 2023, πλημμυρίζοντας τις κοντινές περιοχές και σκοτώνοντας εκατοντάδες πολίτες. Μην έχοντας εναλλακτική παροχή νερού κοντά, οι Ρώσοι κάνουν γεωτρήσεις κοντά στο εργοστάσιο, θέτοντας σε κίνδυνο τα δομικά θεμέλιά του. Η ανακατασκευή του φράγματος είναι η μοναδική βιώσιμη επιλογή, αλλά είναι απαραίτητο να υπάρξουν εγγυήσεις ασφαλείας για να διασφαλιστεί ότι η Ρωσία δεν θα το ανατινάξει ξανά εφόσον αποφασίσει να διεξάγει έναν ακόμη πόλεμο.

Ο ρόλος της ΔΥΑΕ θα πρέπει να διευκολύνει την επιστροφή της Ουκρανίας στο εργοστάσιο και όχι να νομιμοποιήσει τη ρωσική κατοχή μέσω «εποπτευόμενων» ρυθμίσεων κατανομής εξουσίας. Πάντως, ο επικεφαλής της Επιτροπής Ενέργειας του ουκρανικού κοινοβουλίου Αντρίι Χέρους δήλωσε ότι πρόκειται για στρατιωτικό και πολιτικό ζήτημα και όχι για ενεργειακό. Αν ο πυρηνικός σταθμός βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο και λειτουργεί, τότε δημιουργούνται σημαντικά ζητήματα για την ασφάλεια της ευρωπαϊκής ηπείρου συνολικά.