Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Σεργκέι Λαβρόφ και όλη η υπόλοιπη τωρινή ομάδα του Κρεμλίνου συνεχίζουν να μιλάνε με ευφημισμούς για τις «βασικές αιτίες» που υποτίθεται ότι δικαιολογούν τις προσπάθειες της Ρωσίας να υποτάξει την Ουκρανία και να επανασχεδιάσει τον χάρτη της Ανατολικής Ευρώπης.

Οχι, δεν είναι η επέκταση του ΝΑΤΟ, η ανάγκη για «αποστρατικοποίηση» και «αποναζιστικοποίηση» της γειτονικής Ουκρανίας και η «υπεράσπιση των ρωσόφωνων μειονοτήτων της ή οι προσωπικές ανασφάλειες του Πούτιν. Είναι παλαιότερο και βαθύτερο: ο ρωσικός ιμπεριαλισμός, που στηρίζεται σε μια κουλτούρα που εδώ και καιρό δικαιολογεί την κυριαρχία των γειτόνων της.

1 Η Ιστορία, όχι το ΝΑΤΟ, εξηγεί την επιθετικότητα. Για αιώνες, τα ρωσικά κράτη -τσαρικά, λευκά και κόκκινα καθεστώτα, οι εμμονικοί του Πούτιν με το σύνθημα «Κάντε τη Ρωσία μεγάλη ξανά»- έχουν διεξάγει επανειλημμένους πολέμους και εκστρατείες εναντίον ουκρανικών εδαφών. Αυτό είναι ένα μακρύ μοτίβο, όχι μια αντίδραση του 21ου αιώνα στο ΝΑΤΟ.

2 Οι Ουκρανοί δεν «προκάλεσαν» τη Ρωσία υιοθετώντας το ΝΑΤΟ. Η επιθετικότητα της Ρωσίας ώθησε τους Ουκρανούς προς το ΝΑΤΟ. Την περίοδο 2009-2012, η υποστήριξη για το ΝΑΤΟ στην Ουκρανία ήταν πολύ χαμηλή (οι πλειοψηφίες ήταν αντίθετες ή μόνο το 16% θεωρούσε το ΝΑΤΟ ως την καλύτερη επιλογή). Μετά την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, η υποστήριξη αυξήθηκε συντριπτκά. Μια δημοσκόπηση του 2015 έδειξε ότι το 54% υποστήριζε την ένταξη. Μέχρι το 2023-2025 η υποστήριξη έφτασε σε ιστορικά υψηλά (89% το 2023 και 84% τον Ιανουάριο του 2025). Το ίδιο μοτίβο ισχύει και στη Βόρεια Ευρώπη. Η εισβολή του Πούτιν διέλυσε την ουδετερότητα και οδήγησε τη Φινλανδία (4 Απριλίου 2023) και τη Σουηδία (7 Μαρτίου 2024) να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Αυτή η επέκταση ήταν μια άμεση απάντηση στη ρωσική επιθετικότητα.

3 Η ιδεολογία πίσω από τον πόλεμο. Δεν πρόκειται απλώς για «τρέλα ενός ανθρώπου». Οι ρωσικές ιμπεριαλιστικές ιδέες, κεντρικές σε μεγάλο μέρος του κρατικού διαλόγου και αντηχούν σε μέρη του κλασικού κανόνα, έχουν εδώ και καιρό παρουσιάσει τους γειτονικούς λαούς ως οπισθοδρομικούς και που χρειάζονται «πολιτιστική» κατάκτηση. Οι μελετητές έχουν δείξει πώς ο «Αιχμάλωτος του Καυκάσου» του Πούσκιν και σχετικά έργα ρομαντικοποιούν την υποδούλωση.

4 Ο Πούτιν δεν δημιούργησε τον ρωσικό ιμπεριαλισμό. Ο ρωσικός ιμπεριαλισμός δημιούργησε τον Πούτιν. Γι’ αυτό το να κατηγορούμε το ΝΑΤΟ αντιστρέφει την αιτία και το αποτέλεσμα. Οι πόλεμοι της Ρωσίας οδηγούν τα έθνη προς το ΝΑΤΟ -όχι το αντίστροφο- και ο κινητήριος πυρήνας είναι η αυτοκρατορική ιδεολογία, που ενισχύεται από γενιά σε γενιά.