Είναι γνωστό ότι ήδη από την πρώτη προεδρική θητεία του Τραμπ οι δύο ηγέτες διατηρούσαν στενή διαπροσωπική σχέση, κάτι που δεν ίσχυε με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, και τους διπλωματικούς -στρατιωτικούς συμβούλους του.

Κατά τις συνομιλίες των προέδρων των ΗΠΑ και της Τουρκίας, στις οποίες συμμετείχαν υψηλόβαθμα στελέχη, όπως οι Χακάν Φιντάν, Ιμπραχίμ Καλίν, Τζον Ράτκλιφ και Μάρκο Ρούμπιο, συζητήθηκαν ενεργειακά, εμπορικά, στρατιωτικά και γεωπολιτικά ζητήματα.

1 Ενεργειακά και επενδυτικά θέματα

Κεντρικό στοιχείο της αμερικανοτουρκικής σχέσης αποτελεί η διεύρυνση της εμπορικής και ενεργειακής συνεργασίας. Οι εταιρίες BOTAŞ, Mercuria και Woodside Energy υπέγραψαν συμφωνία για εισαγωγή 70 δισ. κυβικών μέτρων αμερικανικού LNG σε βάθος εικοσαετίας. Η κίνηση αυτή ενισχύει τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών της Τουρκίας, σε μια περίοδο που ο Τραμπ τηρεί πιο αυστηρή στάση κατά του ρωσικού μονοπωλίου και υπέρ της Ουκρανίας.

Παράλληλα, βρίσκονται σε εξέλιξη επενδύσεις τουρκικών, αμερικανικών και καταριανών εταιριών για σταθμούς φυσικού αερίου και ηλιακής ενέργειας στη Συρία. Επιπλέον, ανακοινώθηκε η άρση των εμποδίων στις εξαγωγές πετρελαίου της περιφερειακής κυβέρνησης του Κουρδιστάν μέσω Τουρκίας έπειτα από διετή παύση. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επιβεβαίωσε ότι διευκολύνεται η επαναλειτουργία του αγωγού Ιράκ – Τουρκίας, γεγονός που ωφελεί τη Βαγδάτη, την Αγκυρα και αμερικανικές εταιρίες.

Συνεργασία προωθείται και στη Λιβύη, όπου οι δύο χώρες υπέγραψαν συμφωνίες με την εθνική εταιρία πετρελαίου. Η παρουσία της Τουρκίας σε στρατιωτικό και αεροναυτικό επίπεδο διευκολύνει αυτήν τη δυναμική.

Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στη Συρία, όπου ο Τραμπ ήρε κυρώσεις, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για έργα ανοικοδόμησης με τη συμμετοχή της Τουρκίας, των ΗΠΑ και του Κατάρ. Ο Αμερικανός πρόεδρος θεωρεί την Τουρκία βασικό εταίρο στην περιοχή, ενώ και οι δύο ηγέτες είναι γνωστοί για την προτίμησή τους στις διαπροσωπικές συμφωνίες έναντι των τυπικών διπλωματικών διαδικασιών.

Σημαντική εξέλιξη αποτέλεσε η ανακοίνωση του Τούρκου υπουργού Ενέργειας, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, για συνεργασία με τις ΗΠΑ στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, για ειρηνικούς σκοπούς. Μάλιστα, παρουσία των δύο προέδρων, υπογράφηκε διμερές μνημόνιο συνεργασίας, με στόχο την ανάπτυξη μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων.

2 Εξοπλιστικά και αμυντικά ζητήματα

Η Αγκυρα συνεχίζει να μεσολαβεί μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, διευκολύνοντας ανταλλαγές αιχμαλώτων και τη διέλευση ουκρανικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα, ενώ συνεργάζεται με το Κίεβο σε προγράμματα ναυτικής ασφάλειας.

Στο ΝΑΤΟ οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις παραμένουν δεύτερες σε μέγεθος μετά τις αμερικανικές. Η Τουρκία πιέζει για την επανένταξή της στο πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών F-35 και για την προμήθεια τουλάχιστον κινητήρων F-16. Κεντρικό εμπόδιο παραμένει η κατοχή εκ μέρους της του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400, που έχει οδηγήσει σε κυρώσεις βάσει του νόμου CAATSA. Συζητούνται τρόποι απόσυρσής του, ώστε να αρθούν οι κυρώσεις.

Παρά την αρχική θετική δυναμική, η πορεία για πλήρη επανένταξη της Τουρκίας στα αμερικανικά εξοπλιστικά προγράμματα παραμένει μακρά και γεμάτη εμπόδια.

3 Γεωπολιτικό και στρατηγικό πλαίσιο

Η συνάντηση στον Λευκό Οίκο κρίθηκε ουσιαστική σε τέσσερα επίπεδα:

• Στρατηγικός συντονισμός: Επειτα από έξι χρόνια δύσκολων σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας, ήταν αναγκαία μία συνάντηση του Τραμπ με τον Ερντογάν, ώστε να καθοριστεί ένα κοινό πλαίσιο σε άμυνα, ενέργεια, εμπόριο και περιφερειακά ζητήματα, κυρίως σε Συρία, Ουκρανία, Καύκασο, Ιράν και Ανατολική Μεσόγειο.
• Προσωπική χημεία: Οι δύο ηγέτες απέφυγαν εντάσεις, τόνισαν κοινά συμφέροντα και κατέγραψαν πεδία συνεργασίας. Επισήμως δεν έγινε αναφορά στη Λωρίδα της Γάζας ή στις εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, αν και θεωρείται βέβαιο ότι αυτά τα ζητήματα συζητήθηκαν παρασκηνιακά.
• Συγκεκριμένη πρόοδος: Ο Αμερικανός πρέσβης στην Αγκυρα, Τομ Μπαράκ, εξέφρασε αισιοδοξία για την επανένταξη των συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων στη δομή ασφαλείας της Δαμασκού μέχρι το τέλος του έτους. Επίσης, αναμένονται ανακοινώσεις για χάρτη πορείας όσον αφορά τα F-35 και τις κυρώσεις. Δύο συμφωνίες ξεχωρίζουν: η 20ετής για το LNG και η πυρηνική συνεργασία ειρηνικής χρήσης.
• Συμμαχικό πλαίσιο: Η ενίσχυση των διμερών σχέσεων εκτιμάται ότι θα έχει θετικό αντίκτυπο και στο ΝΑΤΟ, συμβάλλοντας σε μια πιο συντονισμένη απάντηση απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα.

Συμπέρασμα

Η συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν δεν ήταν απλώς μια διπλωματική χειραψία, αλλά η αρχή μιας πολυδιάστατης στρατηγικής σύμπραξης. Ενέργεια, άμυνα, εμπόριο και γεωπολιτική συνυφαίνονται σε ένα νέο πλέγμα σχέσεων, που μπορεί να ενισχύσει και τις δύο χώρες.

Ωστόσο, πολλά ζητήματα παραμένουν ανοιχτά: οι κυρώσεις για τους S-400, η επανένταξη της Αγκυρας στο πρόγραμμα F-35, η στάση απέναντι στη Συρία και η ισορροπία με τη Ρωσία. Το επόμενο διάστημα θα δείξει αν η προσωπική χημεία των δύο προέδρων μπορεί να μετατραπεί σε μόνιμη στρατηγική σύγκλιση ή αν θα μείνει απλώς μια πρόσκαιρη ευφορία.