Το Φορντό είναι υψίστης σημασίας για τις πυρηνικές δραστηριότητες του Ιράν. Είναι θαμμένο βαθιά σε ένα βουνό και η κύρια λειτουργία του είναι ο εμπλουτισμός ουρανίου χρησιμοποιώντας έξι στρώσεις παλαιότερων φυγοκεντριστών IR-1, μαζί με 10 στρώσεις πιο προηγμένων συσκευών φυγοκέντρισης IR-6.

Σύμφωνα με το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης/JCPOA του 2015, το Ιράν απαγορευόταν να εμπλουτίσει στο Φορντό. Ωστόσο, μετά την απόσυρση των ΗΠΑ, στην πρώτη προεδρία Τραμπ, το Ιράν επανέλαβε τις δραστηριότητες εμπλουτισμού εκεί το 2018 και παρήγαγε 60% εμπλουτισμένο ουράνιο. Εκτιμάται ότι είναι η εγκατάσταση που θα μπορούσε να αυξήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου για όπλα από 60% σε 90%.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι τον Μάρτιο του 2023 η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΔΥΑΕ) συνέλεξε δείγματα από εκεί όπου εντόπισαν ουράνιο εμπλουτισμένο στο 83,7%, αλλά αυτό δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Μια πρόσθετη ανησυχία είναι ότι εκεί θα μπορούσε να είναι μία από τις τοποθεσίες όπου το Ιράν έχει ήδη αποθηκεύσει εμπλουτισμένο ουράνιο 60%.

Το Φορντό πιστεύεται ότι είναι θαμμένο 80-110 μέτρα κάτω από τη γη, κοντά στην ιερή πόλη Κομ, για να αντέχει σε αεροπορικές επιδρομές.

Μία ημέρα πριν από τα στρατιωτικά πλήγματα του Ισραήλ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΔΥΑΕ) που είναι υπεύθυνη για τη συμμόρφωση των κρατών με τις διεθνείς υποχρεώσεις μη διάδοσης των πυρηνικών, διαπίστωσε ότι το Ιράν έχει παραβιάσει σημαντικά -και για πρώτη φορά από το 2005- τα διάφορα ισχύοντα.

Σύμφωνα με τη ΔΥΑΕ, το Ιράν είχε αποθηκεύσει πάνω από 400 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου στο 60% και βάσει κλειστής ενημέρωσης του στρατηγού Michael Kurilla της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ (CENTCOM) «εκτιμάται ότι τα σημερινά αποθέματα και οι διαθέσιμες συσκευές φυγοκέντρισης σε διάφορα εργοστάσια εμπλουτισμού επαρκούν για να παράγουν τα πρώτα 25 κιλά υλικού της ποιότητας των όπλων σε περίπου μία εβδομάδα και αρκετά για έως και δέκα πυρηνικά όπλα σε τρεις εβδομάδες».

Το υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν και η ΔΥΑΕ συναντήθηκαν, με την Τεχεράνη να υποστηρίζει ότι η ΔΥΑΕ δεν έχει νομική βάση και δήλωσε ότι θα κατασκευάσει νέες εγκαταστάσεις που είναι πιο ασφαλείς και θα εισαγάγει προηγμένες συσκευές φυγοκέντρισης έκτης γενιάς στο Φορντό. Το πόρισμα της ΔΥΑΕ συνέπεσε με την προθεσμία του Τραμπ για συμφωνία στις συνεχιζόμενες συνομιλίες για τα πυρηνικά, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι πυρηνικές δραστηριότητες του Ιράν θα συνεχιστούν ανεξέλεγκτες.

Υπήρξε συνεχής συζήτηση για το αν το Ιράν είχε ή όχι ένα ενεργό πρόγραμμα πυρηνικών όπλων. Ενα πυρηνικό όπλο απαιτεί σχάσιμο υλικό, όπως το ουράνιο με υψηλό εμπλουτισμό, το οποίο το Ιράν όχι μόνο θα ανέπτυσσε, αλλά και θα αποθήκευε για περαιτέρω εμπλουτισμό. Απαιτεί επίσης «μέσο μεταφοράς και παράδοσης», όπως ο βαλλιστικός πύραυλος Shahab-3 (ο οποίος βασίζεται σε σχέδιο της Βόρειας Κορέας), ή οι πύραυλοι Κρουζ, όπως ο Soumar.

Υπάρχουν άφθονες ενδείξεις ότι το Ιράν εργαζόταν στην τεχνολογία οπλοποίησης, όπως οι εμπνευστές νετρονίων και οι δοκιμές συμπίεσης υψηλής εκρηκτικότητας, μέχρι το 2003. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό, ωστόσο, είναι αν το Ιράν συνέχισε ή όχι αυτές τις δραστηριότητες.

Αποχώρηση

Στις 16 Ιουνίου αναφέρθηκε ότι το ιρανικό κοινοβούλιο συνέτασσε νομοσχέδιο για την αποχώρηση της χώρας από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών (NPT) του 1968. Η απόσυρση απαιτεί ειδοποίηση 90 ημερών και μπορεί να γίνει επίκληση, σύμφωνα με το άρθρο Χ της συνθήκης, σε «εξαιρετικά γεγονότα». Σύμφωνα με εκπρόσωπο του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών: «Υπό το φως των πρόσφατων εξελίξεων, θα λάβουμε την κατάλληλη απόφαση. Η κυβέρνηση πρέπει να επιβάλει τα νομοσχέδια του κοινοβουλίου, αλλά μια τέτοια πρόταση μόλις ετοιμάζεται και θα συντονιστούμε στα μεταγενέστερα στάδια με το κοινοβούλιο».

Η ιρανική αποχώρηση από την NPT θα σηματοδοτούσε ένα σαφές βήμα προς την επιδίωξη ενός προγράμματος πυρηνικών όπλων. Θα ήταν επίσης ένα σημαντικό πλήγμα για την παγκόσμια πυρηνική τάξη και τους κανόνες κατά της μη διάδοσης. Η NPT είναι το θεμέλιο της πυρηνικής τάξης. Η NPT έχει τις ρίζες της σε μια «μεγάλη συμφωνία», σύμφωνα με την οποία η πλειοψηφία των κρατών θα απέχει από την επιδίωξη προγραμμάτων πυρηνικών όπλων και σε αντάλλαγμα πέντε πυρηνικοί κάτοχοι (Κίνα, Γαλλία, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες) θα λάβουν μέτρα προς την κατεύθυνση του «γενικού και πλήρους αφοπλισμού» και θα παρέχουν πρόσβαση στην πυρηνική τεχνολογία για ειρηνικές χρήσεις.

Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν παρουσίασε πολλές αποκλίσεις από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών, καθώς η Τεχεράνη επέμεινε στο δικαίωμά της να εμπλουτίζει για ειρηνικούς σκοπούς, αλλά συμμετείχε σε δραστηριότητες με σαφείς στρατιωτικές προεκτάσεις. Η αποχώρηση του Ιράν θα μπορούσε να προκαλέσει μια διάθλαση και να τερματίσει τη σχέση της με την ΔΥΑΕ.

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ

Κινήσεις υπέρ της Τεχεράνης από το Πεκίνο και τη Μόσχα

Η έκθεση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΔΥΑΕ στις 12 Ιουνίου διαπίστωσε ότι το Ιράν παραβίαζε τις υποχρεώσεις του για την NPT. Ωστόσο, τρεις χώρες καταψήφισαν αυτό το πόρισμα, συμπεριλαμβανομένων της Ρωσίας και της Κίνας. Το Ιράν είναι μέρος ενός άξονα επιθετικών κρατών συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, της Κίνας και της Βόρειας Κορέας, που δοκιμάζουν το διεθνές σύστημα εδώ και χρόνια και είναι όλο και πιο συνεργάσιμοι μεταξύ τους σε πυρηνικά θέματα. Για παράδειγμα, το 2023, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις σε Κινέζους ιδιώτες επειδή «διεξήγαγαν οικονομικές συναλλαγές και διευκόλυναν την προμήθεια ευαίσθητων και κρίσιμων εξαρτημάτων και τεχνολογίας για βασικούς παράγοντες στην ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν».

Τον Ιανουάριο του 2025, το Ιράν και η Ρωσία υπέγραψαν τη Συνθήκη Συνολικής Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης και έκθεση των μυστικών υπηρεσιών του 2022 υποδηλώνει ότι το Ιράν ζητούσε από τη Ρωσία βοήθεια για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Επίσης, έκθεση του Ιανουαρίου 2025 διαπίστωσε ότι το Ιράν κατασκεύαζε πυραύλους με πυρηνική ικανότητα χρησιμοποιώντας σχεδιαστικά προϊόντα που παρέχονται από τη Βόρεια Κορέα.

Το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν θα διαμορφωθεί από την απάντηση της Μόσχας και του Πεκίνου, τόσο τεχνικά όσο και πολιτικά. Με τεχνικούς όρους, μπορούν να βοηθήσουν αν η Τεχεράνη αποφασίσει να ανοικοδομήσει την πυρηνική της επιχείρηση ύστερα από τα ισραηλινά πλήγματα. Κίνα και Ρωσία έχουν παράσχει εκπαίδευση και υποστήριξη στους πυρηνικούς εμπειρογνώμονες του Ιράν, με την Κίνα να παρέχει μικρούς αντιδραστήρες τη δεκαετία του 1990, ενώ η Ρωσία ολοκλήρωσε και τροφοδότησε τον αντιδραστήρα Bushehr του Ιράν κοντά στο λιμάνι Μπαντάρ Αμπάς.