Αποστολή στην Ελεύθερνα: Ξένια Στούκα

Ο δρόμος που οδηγεί σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο δεν υπήρχε· ανοίχτηκε μόλις μετά την έναρξη της ανασκαφής, το 1987. «Τι να πρωτοθυμηθώ», λέει με τον γλαφυρό του λόγο στον «Ε.Τ.» ο Νικόλας Σταμπολίδης, καθηγητής Αρχαιολογίας, ανασκαφέας της Αρχαίας Ελεύθερνας και διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, λίγο πριν ξεκινήσει η συνέντευξη Τύπου για τη νέα επετειακή έκθεση για τα σαράντα χρόνια ανασκαφών με τίτλο «Αρχαϊκές ελίτ: Πολεμιστές και Πριγκίπισσες», που εγκαινιάζεται αύριο, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη.

 Θυμάται τη φιλοξενία των κατοίκων, που άνοιγαν τα σπίτια και τις αυλές σε εκείνον και τους φοιτητές του. Σαράντα χρόνια μετά, ο καθηγητής Ν. Σταμπολίδης γιορτάζει ένα έργο ζωής, μια ανασκαφή τεσσάρων δεκαετιών που ανέδειξε την Ελεύθερνα από άγνωστο τόπο σε σημείο αναφοράς στον παγκόσμιο αρχαιολογικό χάρτη, «όχι μια απλή κουκίδα του, αλλά τόπος προορισμού».

Πράγματι, ριζωμένη στα βουνά 25 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου, η αρχαία Ελεύθερνα με το πρώτο μουσείο αρχαιολογικού χώρου στην Κρήτη αποκαλύπτει σήμερα τα μυστικά και την ομορφιά της, προσκαλώντας μας σε ένα μοναδικό ταξίδι στον τόπο και τον χρόνο της μυθικής πολιτείας. Στη χθεσινή ξενάγηση, ο καθηγητής στάθηκε σε ό,τι έκανε την Αρχαία Ελεύθερνα να ξεχωρίσει, δηλαδή στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, στις καύσεις και τις ταφές πριγκίπων (με την ευρεία έννοια του όρου), πολεμιστών και πριγκιπισσών – ιερειών, ανδρών και γυναικών αντιστοίχως.

530 ευρήματα ζωής

Μέσα από την έκθεση ξετυλίγεται το νήμα της διαχρονίας της Ελεύθερνας των γεωμετρικών-αρχαϊκών χρόνων στους αρχαίους χερσαίους και θαλάσσιους δρόμους της Μεσογείου. Γι’ αυτό στη «γιορτή» συμμετέχουν περίπου 130 αρχαία έργα από Μουσεία της Κύπρου, της Ιταλίας και της Ισπανίας και περίπου 400 ευρήματα από τη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας (8ος αι. π.Χ.) της Κρήτης. Οι επισκέπτες συναντούν πολύτιμα τεκμήρια από όλη τη Μεσόγειο και έναν κόσμο δύναμης, πλούτου, πίστης και αισθητικής.

«Ευρήματα ζωής της αρχαιότητας» από 18 Μουσεία ενώνουν -όπως είπε χθες ο κ. Σταμπολίδης- «τη γραμμή που ορίζει τον χώρο της Μεσογείου από την Ανατολή στη Δύση και φυσικά τον χρόνο από το τότε στο σήμερα». Τα ευρήματα προέρχονται, μεταξύ άλλων, από το Εθνικό Ετρουσκικό Μουσείο, τα μουσεία του Βατικανού, της Φλωρεντίας, καθώς και της Κύπρου.

Η έκθεση ξεκινάει με τον μοναδικό πριγκιπικό τάφο Bernadini (7ος αι. π.Χ.), από το Εθνικό Ετρουσκικό Μουσείο Villa Giulia που αποκαλύπτεται για πρώτη φορά εκτός πατρίδας του. Το πλούσιο κτερισματικό του σύνολο περιλαμβάνει αντικείμενα όπως μια χρυσή ραβδωτή πόρπη (παραμάνα), διακοσμημένη με τέσσερις τριάδες καθιστών Σφιγγών, καθώς και με έξι γυναικείες, ένα χρυσό πλακίδιο με σειρές ζώων -ρεαλιστικών και φανταστικών-, καθώς και έναν μεγάλο αποκατεστημένο χάλκινο λέβητα.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΜΗΡΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ

Στην έκθεση ανάγλυφα, λίθινα έργα, κοσμήματα και επιτύμβια αφιερώματα έως όπλα, αντικείμενα καθημερινής χρήσης ζωντανεύουν τις πρακτικές και τις αξίες μιας κοινωνίας που άνθησε από τους ομηρικούς χρόνους έως τον 5ο αι. π.Χ. αφηγούνται ιστορίες ανθρώπων, τάξεων, πολιτισμικών ανταλλαγών, έρωτα, θανάτου και πολέμου. Η εξαιρετική έκθεση κλείνει με την περίφημη ταφική πυρά πολεμιστή, περίπου 30 ετών, που βρέθηκε στο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας.

Χθες, ο κ. Σταμπολίδης με συγκίνηση, πλαισιωμένος από φίλους, συνεργάτες και τον συνθέτη Σταύρο Ξαρχάκο ομολόγησε «είμαι ευγνώμων στον Χρόνο που μου επιτρέπει να συνεχίζω με την ίδια πίστη». Με αυτά τα λόγια, δεν αποχαιρέτησε απλώς μια επετειακή συγκυρία, αλλά έκλεισε έναν κύκλο 40 ετών με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, ανασκάπτοντας και μελετώντας την ανατολική κλιτύ του αρχαιολογικού χώρου, τη Βασιλική στη θέση Άγιος Μάρκος, ώστε η Ελεύθερνα να καταστεί «και προορισμός θρησκευτικού τουρισμού».

Info

27/6
Συναυλία του Σταύρου Ξαρχάκου με τραγούδια από τον ελληνικό κινηματογράφο, «Στο Σινεμά», στον αύλειο χώρο του Μουσείου της Αρχαίας Ελεύθερνας

28/6 Εγκαίνια από την υπουργό Πολιτισμού, δρ Λίνα Μενδώνη, στο Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας

«Αρχαϊκές Ελίτ: Πολεμιστές και Πριγκίπισσες»

Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας

29 Ιουνίου-19 Οκτωβρίου 2025