Η υφαντική, μια πανάρχαια τέχνη βαθιά ριζωμένη στην ελληνική παράδοση, ξεφεύγει από τη νοσταλγία του παρελθόντος και διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο στο μέλλον. Μάλιστα όταν η ιστορική γνώση συναντά τη σύγχρονη εκπαίδευση και την πανεπιστημιακή στήριξη, το αποτέλεσμα δεν είναι απλώς η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά η μετατροπή της σε βιώσιμη επιχειρηματική δραστηριότητα.

Η προσπάθεια αυτή αποκτά επίσημο πλαίσιο και στήριξη μέσω της Δράσης του υπουργείου Πολιτισμού και του προγράμματος «Αναζωογόνηση των τοπικών χειροτεχνικών μονάδων ως κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης», η οποία εντάσσεται στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0. Η Δράση αυτή χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, διαθέτοντας σημαντικά ποσά, τόσο για την ενίσχυση του παραγωγικού εξοπλισμού και του ψηφιακού μετασχηματισμού των χειροτεχνικών επιχειρήσεων όσο και για πιλοτικά εκπαιδευτικά προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργούνται πανελλαδικά δομές σε κλάδους όπως η υφαντική, η κεραμική και η ξυλοτεχνία, σε συνεργασία με πανεπιστήμια (π.χ. Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής), αναδεικνύοντας τη χειροτεχνία ως νέο πυλώνα οικονομικής δραστηριότητας.

Στην Κρήτη, τα Ανώγεια επιλέχθηκαν ως ένας από τους βασικούς κόμβους για την ανάπτυξη Σχολής Υφαντουργίας, επιλογή που δικαιολογείται από την ισχυρή και διαχρονική τοπική παράδοση στον χώρο. Η υφαντική στα Ανώγεια δεν ήταν απλώς μια «γυναικεία υπόθεση», αλλά μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική, με το σύνολο των μελών της οικογένειας να έχουν ενεργό ρόλο τόσο στην παραγωγή υφαντών, όσο και στην πώλησή τους. Μάλιστα οι κάτοικοι διαθέτουν μακρά εμπειρία γύρω από την επεξεργασία νημάτων και την εμπορία υφαντικών προϊόντων.

Η Σχολή Υφαντουργίας Ανωγείων, στο πλαίσιο του «Πιλοτικού Εκπαιδευτικού Προγράμματος» του Κέντρου Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, αποτελεί ένα παράδειγμα επιτυχούς διασύνδεσης της παράδοσης με την καινοτομία. Ο στόχος του εγχειρήματος υπερβαίνει την απλή αναβίωση των παραδοσιακών τεχνικών. Στοχεύει στην εξέλιξη της υφαντικής τέχνης σε μια σύγχρονη, δημιουργική και, κυρίως, επιχειρηματικά βιώσιμη κατεύθυνση. Η εκπαίδευση, συνολικής διάρκειας 1.040 ωρών, παρέχει στους συμμετέχοντες γνώσεις υψηλού επιπέδου. Εκτός από τις πρακτικές τεχνικές ύφανσης και επεξεργασίας πρώτων υλών, το πρόγραμμα εστιάζει στην επιχειρηματικότητα, στο μάρκετινγκ, στον ποιοτικό έλεγχο και στην κοστολόγηση των χειροτεχνικών έργων. Με αυτόν τον τρόπο, οι εκπαιδευόμενοι, που προέρχονται από διάφορες περιοχές της Κρήτης και έχουν διαφορετικές επαγγελματικές αναφορές, αποκτούν παραγωγικές δεξιότητες ικανές να τους οδηγήσουν είτε σε άμεση απασχόληση στον κλάδο, είτε στην έναρξη της δικής τους αυτοαπασχόλησης ή επιχείρησης.

Σε αυτή τη συλλογική προσπάθεια, ο Δήμος Ανωγείων και ο δήμαρχος, Σωκράτης Κεφαλογιάννης, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο. Η επιτυχία του προγράμματος βασίστηκε στην ενεργή στήριξη των τοπικών αρχών, με τον δήμο να παραχωρεί τις απαραίτητες εγκαταστάσεις, όπως η αίθουσα «Μανώλης Κεφαλογιάννης», για την εντατική πρακτική άσκηση.

Η δημοτική δέσμευση δεν περιορίζεται μόνο στον πρώτο κύκλο του προγράμματος. Οι συντελεστές του δήμου στοχεύουν στη διασφάλιση της συνέχειας και την εμβάθυνση της δράσης. Στο επίκεντρο των επόμενων βημάτων βρίσκεται η δημιουργία ενός Κέντρου Υφαντικής που θα αποτελέσει, όχι μόνο χώρο εκπαίδευσης, αλλά και πόλο έλξης για την τοπική κοινωνία και τους επισκέπτες.

Η υλοποίηση του Κέντρου Υφαντικής αναμένεται να επιτευχθεί μέσω του επόμενου κύκλου του προγράμματος, αξιοποιώντας και μια σημαντική δωρεά που έχει ήδη γίνει για τον σκοπό αυτό. Ο ειδικά διαμορφωμένος χώρος θα λειτουργεί ως διαδραστικό εκθετήριο, όπου μαθητές σχολείων και τουρίστες θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν βιωματικά την τέχνη του αργαλειού. Παράλληλα, προβλέπεται η ανάπτυξη εβδομαδιαίων εργαστηρίων και η λειτουργία μιας σχολής χειροτεχνίας, ενισχύοντας τη συνεχή ροή γνώσης και δεξιοτήτων.

Τοπική ανάπτυξη

Η αναβίωση της υφαντικής, όπως υλοποιείται στα Ανώγεια, αποτελεί ένα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό μοντέλο που συνδέει το πολιτιστικό κεφάλαιο με την οικονομική βιωσιμότητα.

1. Δημιουργία Επιχειρηματικών Ευκαιριών: Μέσα από την πιστοποιημένη πανεπιστημιακή κατάρτιση, οι εκπαιδευόμενοι αποκτούν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν πρωτότυπα και ανταγωνιστικά προϊόντα, ικανά να ενταχθούν σε ένα διεθνές εμπορικό πλαίσιο. Η έμφαση στην κοστολόγηση, το μάρκετινγκ και τις αρχές της κυκλικής οικονομίας εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα των νέων επιχειρήσεων.
2. Τουριστική Ανάπτυξη: Η δημιουργία του Κέντρου Υφαντικής στα Ανώγεια μετατρέπει την περιοχή σε Προορισμό Πολιτιστικού Τουρισμού. Οι επισκέπτες, αντί να αγοράζουν απλώς ένα προϊόν, αποκτούν μια βιωματική εμπειρία και γνωρίζουν την αυθεντική τοπική ταυτότητα, ενισχύοντας την τοπική οικονομία και επεκτείνοντας την τουριστική περίοδο.
3. Διατήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς: Η ενσωμάτωση των παραδοσιακών τεχνικών με τις νέες γνώσεις και τα ευέλικτα εργαλεία διασφαλίζει ότι η πολύτιμη γνώση των προηγούμενων γενεών όχι μόνο δεν θα χαθεί, αλλά θα εξελιχθεί με τρόπο σύγχρονο και οικονομικά ωφέλιμο.

Η Σχολή Υφαντουργίας Ανωγείων, με την υποστήριξη του δήμου και τη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, αποδεικνύει ότι η χειροτεχνία δεν είναι απλώς παράδοση, αλλά ένας ισχυρός μοχλός δημιουργίας και τοπικής ανάπτυξης για ολόκληρη την επικράτεια. Η συνεργασία φορέων και η αποφασιστικότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης συνθέτουν το «στημόνι» πάνω στο οποίο υφαίνεται το μέλλον της παραγωγικής Ελλάδας.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Οι δημιουργίες των γυναικών ταξιδεύουν σε όλη την Ελλάδα

Στο πλαίσιο της εξωστρέφειας αλλά και της ανάδειξης του έργου που υλοποιείται,  η σχολή Υφαντικής των Ανωγείων παρουσιάζει τα δείγματα δουλειάς της σε σημαντικές εκδηλώσεις, όπως αυτή της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης, όπου είχε δικό της περίπτερο. Αντίστοιχα η Σχολή Υφαντικής είχε δικό της περίπτερο και στο Μετρό Συντάγματος στο θεματικό Φεστιβάλ που οργανώθηκε για τη Γαστρονομία, τον Πολιτισμό και τον Τουρισμό του Μυλοποτάμου. Με αφορμή τη συγκεκριμένη δράση ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Ανωγείων Μιχάλης Δραμουντάνης επισήμανε: «Αυτό που γίνεται εδώ είναι ένα βιωματικό εργαστήριο για όλους μας. Ως δήμος Ανωγείων επιλέξαμε να έχουμε παρουσία μόνο με το περίπτερο Υφαντικής για να αναδείξουμε με έμφαση τη βαρύτητα που δίνουμε σε αυτό το εγχείρημα. Η Σχολή Υφαντικής, η οποία λειτουργεί τώρα και έναν χρόνο στα Ανώγεια, υλοποιείται με τη συμβολή του Υπουργείου Πολιτισμού στο πλαίσιο της στήριξης από το Ταμείο Ανάκαμψης. Πέρυσι έγιναν 52 αιτήσεις από ενδιαφερόμενες. Γυναίκες από όλη την Κρήτη είχαν την ευκαιρία να συμμετέχουν στη σχολή και να μάθουν την τέχνη της υφαντικής». Κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, το οποίο πραγματοποιήθηκε από τις 13 -19 Οκτωβρίου, τα στελέχη της σχολής είχαν την ευκαιρία να ενημερώσουν κάθε ενδιαφερόμενο και να παρουσιάσουν δείγματα της δουλείας που έχει γίνει. Οπως μας εξήγησε η εκπαιδεύτρια, Ζωή Παπαδάκη, οι περισσότερες εκπαιδευόμενες που συμμετείχαν θα ήθελαν να ασχοληθούν επαγγελματικά, ενώ υπήρχαν και περιπτώσεις που ήδη δραστηριοποιούνται στον χώρο. «Το πρόγραμμα δεν περιορίζεται μόνο στην τεχνική κατάρτιση. Παρέχει γνώσεις για τις πρώτες ύλες, τις παραδοσιακές και παγκόσμιες τεχνικές, αλλά και για τον ποιοτικό έλεγχο, την κοστολόγηση, τη σύγχρονη επιχειρηματικότητα και το μάρκετινγκ» σημείωσε χαρακτηριστικά.

Οι σχολές και η συνεργασία με το ΠΑΔΑ

Το Κέντρο Επιμόρφωσης & Δια Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠαΔΑ) υλοποιεί το «Πιλοτικό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα» για την ανάπτυξη δεξιοτήτων στους κλάδους της Υφαντικής και της Κεραμικής. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα μικτής μορφής (blended learning), φιλικό στους συμμετέχοντες, ανεξάρτητα από την εξοικείωσή τους με τα ψηφιακά εργαλεία. Περιλαμβάνει συνολικά 806 ώρες δια ζώσης εργαστηρίων και Project, τα οποία πραγματοποιούνται σε έξι δομές ανά την Ελλάδα: Αθήνα (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης), Γεράκι Λακωνίας, Ανώγεια Ρεθύμνης, Αρδάνιο Αλεξανδρούπολης, Σοφικό Διδυμοτείχου και Σουφλί Έβρου. Στόχος είναι η ενίσχυση της τοπικής ανάπτυξης μέσω της αναγέννησης των παραδοσιακών τεχνών.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ, ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΑΝΩΓΕΙΩΝ

«Γέφυρα μεταξύ παράδοσης και μέλλοντος»

Η μακρά παράδοση της υφαντικής στα Ανώγεια, δείχνει ότι η τέχνη είναι ταυτισμένη με την ιστορία του τόπου. Πώς σκοπεύετε να αξιοποιήσετε αυτή τη μνήμη για να φέρετε τις επόμενες γενιές,σε επαφή με την υφαντική;

Η υφαντική είναι κομμάτι της συλλογικής μας ταυτότητας. Μετά την καταστροφή του χωριού το ’44, οι γυναίκες, μέσω του αργαλειού, ξανάστησαν τον τόπο μας – ήταν η κρυφή οικονομία και η ελπίδα. Αυτή τη μνήμη θέλουμε να την κάνουμε πράξη.

Στο επίκεντρο αυτού του στόχου βρίσκεται η μεγάλη δωρεά που λάβαμε για τη δημιουργία ενός Κέντρου Προβολής της Υφαντικής στο πρώτο βιοτεχνικό κτίσμα της γιαγιάς Σμπωκαγάπης. Οι εγγονές της Κωνστάντζα και Αγάπη Σμπώκου ως αντίδωρο κατασκευάζουν με ιδιωτικούς πόρους το συγκεκριμένο Κέντρο. Ο χώρος αυτός, θα λειτουργήσει ως Διαδραστικό Κέντρο. Μαθητές σχολείων και επισκέπτες θα μπορούν, μέσω βιωματικών δράσεων, να γνωρίσουν την τέχνη της υφαντικής, συνδέοντάς την με την ιστορία του τόπου μας. Παράλληλα, σχεδιάζουμε εβδομαδιαία εργαστήρια και τη λειτουργία σχολής χειροτεχνίας. Η συνεργασία μας με την εκπαιδευτική κοινότητα, όπως το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ανωγείων, εξασφαλίζει ότι η υφαντική θα ενταχθεί οργανικά στην εκπαίδευση των νέων, καθιστώντας την γέφυρα μεταξύ παράδοσης και μέλλοντος.