Με συνδυασμό ψυχαναλυτικής προσέγγισης, ερευνητικών στοιχείων και βιωματικών αφηγήσεων, το έργο φωτίζει τις δυνατές αλλά και τις εύθραυστες όψεις του δεσμού.  Και γι’ αυτό η Διδάκτωρ Ψυχολογίας, Ψυχοθεραπεύτρια και Νευρογλωσσολόγος μάς δίνει απαντήσεις, προσκαλώντας τον αναγνώστη να αναστοχαστεί πάνω στη σχέση πατέρα και κόρης, αλλά και να δει πώς αυτή επηρεάζει ολόκληρη την κοινωνία. 

Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να γράψετε το συγκεκριμένο βιβλίο; 

Μέσα από τη δουλειά βλέπω πάρα πολλές γυναίκες και νέες και μεγαλύτερες σε ηλικία. Βλέπω τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στις σχέσεις τους με το άλλο φύλο και μέσα λοιπόν από την επιστήμη της ψυχολογίας βλέπουμε ότι ο πατέρας παίζει καθοριστικό ρόλο στην σμίλευση του ψυχικού σώματός της κόρης. Δηλαδή, η κόρη την προσωπικότητα της, την δομεί επάνω στην σχέση με τον πατέρας της. Δηλαδή όλες οι γυναίκες που είναι κακοποιημένες που μένουν σε σχέσεις κακοποιητικές δεν μιλάμε απαραίτητα για ξυλοδαρμό, είναι γυναίκες που δεν μπορούν να απεγκλωβιστούν από τοξικές σχέσεις, που επαναλαμβάνουν μοτίβα τοξικά χωρίς να μπορούν να φύγουν από αυτά.  Είναι γυναίκες που δεν έχουν ζήσει το εμπεριεκτικό βλέμμα του πατέρα, την υποστήριξη, τον θαυμασμό, είναι δηλαδή ένας απών πατέρας.  

Οπότε οι γυναίκες αυτές δεν μπορούν να ξεφύγουν ουσιαστικά από την κατάσταση. Το έλλειμμα του πατέρα ζητά επανάληψη οπότε όλες αυτές οι γυναίκες ταλαιπωρούνται μια ολόκληρη ζωή ψάχνοντας κάτι που να μοιάζει με τον πατέρα τους. Οπότε με αυτό τον τρόπο μόνο εάν γίνει καλή ψυχοθεραπεία και το αντιληφθούν θα μπορέσουν να απεγκλωβιστούν.

Ο πρωταρχικός μου σκοπός ήταν να μπορέσω να βοηθήσω αυτές τις γυναίκες και δεύτερον ήταν η έμπνευση από τον δικό μου πατέρα, η οποία ήταν μια υποστηρικτική σχέση σε όλη μου την ζωή και μου έχτισε αυτό το δίχτυ προστασίας, το να νιώθω ότι υπάρχει ακόμη και όταν έχει φύγει από την ζωή. Οπότε θεώρησα ότι αυτή την εμπειρία μου ήθελα να τη μοιραστώ αλλά και τις εμπειρίες των γυναικών καθώς βασίζεται σε πραγματικές ιστορίες. Είναι πέντε πραγματικές γυναίκες που έχουν ζήσει πολύ δύσκολα αλλά κατάφεραν στο τέλος να δουν το φως!  

Ο πατέρας έχει καθοριστικό ρόλο στην ψυχική ανάπτυξη της κόρης, αλλά ποιες είναι οι κρίσιμες ηλικιακές φάσεις όπου η παρουσία ή η απουσία του αφήνει πιο έντονα το αποτύπωμά της; 

Κυρίως τα πρώτα χρόνια της ζωής· όμως αυτό εξακολουθεί, σε αντίθεση με τον ρόλο της μητέρας, για τον οποίο λέμε ότι είναι πολύ βασικός τα πρώτα τρία χρόνια. Η παρουσία του πατέρα έχει ένα μεγαλύτερο εύρος, οπότε θα λέγαμε ότι και στην εφηβεία παίζει καθοριστικό ρόλο. 

Από την πρώτη στιγμή της γέννησης, από εκεί που το παιδί θα πρέπει να απεγκλωβιστεί από τη μητέρα, δηλαδή —ο πατέρας, όπως λέει και ο Ζακ Λακάν, έρχεται για να βγάλει το παιδί από την επιθυμία της μητέρας και να το οδηγήσει στη ζωή. Για να μπορέσει η κόρη να επιθυμήσει κάτι δικό της, να απολαύσει μόνη της πέρα από την επιθυμία της μητέρας και τη συγχωνευτική σχέση, αυτόν τον ρόλο τον αναλαμβάνει ο πατέρας. 

Αν δεν το κάνει ο πατέρας, τότε η κόρη παραμένει εγκλωβισμένη και δεν έχει δική της επιθυμία, οπότε χάνει την ταυτότητά της. Η κόρη βρίσκει και γνωρίζει τον εαυτό της μέσα από την επιθυμία του πατέρα. Οπότε, το πιο σημαντικό είναι ότι χωρίς την πατρική αναγνώριση, η κόρη μπορεί να μεταφέρει αυτή την έλλειψη στις ερωτικές της σχέσεις. 

Αυτή η κατάσταση μπορεί να την οδηγήσει στο να έχει μια δυσλειτουργική σχέση στην ενήλικη ζωή της;

Ναι, θα έχει ανάγκη από επιβεβαίωση από έναν άνδρα. Για παράδειγμα, θα έχει φόβο εγκατάλειψης, θα μένει εγκλωβισμένη σε σχέσεις, γιατί ουσιαστικά ψάχνει την πατρική λειτουργία. 

Αυτό είναι το πιο δύσκολο, γιατί η σχέση του πατέρα και της κόρης καθορίζει την επιλογή συντρόφου. Η ευτυχία της κόρης στην επιλογή συντρόφου βασίζεται στη σχέση με τον πατέρα. Το έλλειμμα ζητάει επανόρθωση. 

Γι’ αυτό και βλέπουμε γυναίκες που μπορεί να έχουν έναν πατέρα αλκοολικό — είναι πολύ πιθανό ότι θα βρουν έναν αλκοολικό σύντροφο. Η λογική θα περίμενε να σωθούν από έναν τέτοιου είδους άνδρα. Όμως ο πατέρας, ο αλκοολικός, δεν κατάφερε να δώσει στην κόρη αυτό που χρειαζόταν: τον θαυμασμό, την εμπερίεξη, την υποστήριξη. 

Και για αυτόν τον λόγο, ψάχνει ένα παρόμοιο μοτίβο που θα της αποκαταστήσει αυτό που έχασε. 

Το βιβλίο μου θα ήθελα να γίνει ένας καθρέφτης, και μέσω των εμπειριών αυτών των γυναικών να μπορέσει κάτι να δει η γυναίκα — και να αφυπνιστούν και οι άνδρες. 

Καθώς ο πατέρας έχει έναν δευτερεύοντα ρόλο στη ζωή της κόρης. 

Πώς επηρεάζουν τα κοινωνικά στερεότυπα («πατέρας-αυστηρός», «πατέρας-προστάτης») τη σχέση με την κόρη; 

Ο πατέρας, όπως λέει και ο Ζακ Λακάν, λειτουργεί ως πηγή νόμου — δηλαδή βάζει το όριο. Οι σχέσεις πλέον δεν είναι δυνατές μέσα στην οικογένεια και οι γονείς φοβούνται να βάλουν το όριο, καθώς το θεωρούν τιμωρητικό και ότι θα χαρακτηριστούν ως “κακοί γονείς”. 

Το όριο, όμως, είναι η πλαισίωση. Θα πρέπει να είναι προστατευτικό, και ο πατέρας οφείλει να θέσει τα όρια, ώστε να βοηθήσει την κόρη να βρει τον εαυτό της — αλλά όχι μέσα από την ασυδοσία. 

Χρειαζόμαστε έναν πατέρα ο οποίος θα είναι στιβαρός, με σταθερή παρουσία· να είναι δηλαδή ο πρωταγωνιστής στη ζωή της κόρης του. Ο πατέρας πρέπει να κάνει την υπέρβαση και τη θυσία, όχι μόνο για την κόρη, αλλά και για τη γυναίκα του, καθώς η έλλειψη αυτής της υποστήριξης αφήνει μια πληγή. 

Αν ο πατέρας δεν υποστηρίζει τη μητέρα, θα υπάρξουν και παράπλευρες απώλειες. Έτσι, ούτε η μητέρα θα είναι σωστή απέναντι στο παιδί της, και θα προκύψουν πολλές στρεβλώσεις γύρω από την οικογένεια. 

Χρειαζόμαστε έναν πατέρα δυνατό, ο οποίος με τη δύναμή του θα χτίσει την αυτοπεποίθηση της κόρης του. Θα προσπαθήσει να της μεταλαμπαδεύσει αξίες, ώστε εκείνη να μη δεχτεί να κακοποιηθεί από κανέναν άλλον. 

Μια γυναίκα που έχει λάβει τον θαυμασμό και την υποστήριξη του πατέρα της — που της έχει δώσει το φως για να φωτίσει τον δρόμο της, αλλά χωρίς να είναι ο πατέρας εκείνος που θα καθορίσει τον δρόμο της — δεν πρόκειται ποτέ να δεχτεί να κακοποιηθεί από κανέναν. 

Πιστεύετε ότι η κατάσταση επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο στις περιπτώσεις διαζυγίου, όπου τα παιδιά συνήθως μένουν με τη μητέρα και σταδιακά “χάνεται” η εικόνα του πατέρα από την καθημερινότητά τους;

Πολλές φορές η γυναίκα υποτιμά τον ρόλο του πατέρα. Είναι σκληρό, αλλά γίνεται. Η γυναίκα παίρνει τη δύναμη στην προσπάθειά της να σώσει την κατάσταση. 

Ο καθένας μέσα στην οικογένεια έχει έναν συγκεκριμένο ρόλο. Ο πατέρας είναι η φωλιά, το δυνατό, το συμπαγές, ενώ η μητέρα είναι το ελαφρύ, το συγχωρητικό. Δεν μπορούν οι ρόλοι αυτοί να χάνονται. 

Πιο συγκεκριμένα, τα διαζύγια είναι μια μεγάλη πληγή αυτής της εποχής, και τα παιδιά είναι τα μεγαλύτερα θύματα, γιατί δεν υπάρχει κάποιος νόμος που να επιβάλλει στους γονείς τη συμβουλευτική για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μόνο τότε αυτοί οι δύο άνθρωποι θα μπορούσαν να πάρουν διαζύγιο. 

Αν αυτό δεν συμβεί, αυτή η πικρία, τα παράπονα, αυτή η κακοποίηση που έχουν δεχτεί, τη μεταφέρουν πάνω στα παιδιά τους. Οπότε τα παιδιά είναι αναγκασμένα να σηκώσουν ένα φορτίο που δεν είναι δικό τους. 

Η μητέρα, λοιπόν, αποδομεί τον πατέρα και ο πατέρας το αντίστοιχο· κι έτσι αποδομούνται τα ίδια τους τα παιδιά. 

Όταν, για παράδειγμα, η μητέρα χαρακτηρίζει με άσχημο τρόπο τον πατέρα και ιδιαίτερα μπροστά στην κόρη, αυτομάτως σκοτώνει την αντρική της υπόσταση. Λόγω αυτού, έχουμε δει διαταραχές του φύλου. Για παράδειγμα, η κόρη, βλέποντας αυτή την κατάσταση, μπορεί να θελήσει να πάρει τον ρόλο του άνδρα, για να δώσει στη μητέρα αυτό που δεν πήρε από τον πατέρα και αυτό έρχεται ως ένα συμπλήρωμα.  

Αν στο μυαλό της κόρης ο πατέρας είναι η εικόνα κάποιου “κακού”, τότε θα δυσκολευτεί στην προσωπική της ζωή. Βλέπουμε συχνά διαταραχές του φύλου στους νέους. Βλέπουμε τη γυναίκα να μπαίνει σε στρεβλότητες με τον άνδρα — και όλα αυτά είναι αποτέλεσμα της κακής λειτουργίας των ρόλων μέσα στην οικογένεια. 

Με ποιους τρόπους μπορεί η κοινωνία να ενισχύσει τον πατέρα, όχι μόνο ως παροχέα, αλλά ως συναισθηματικά παρόντα και ενεργό γονέα;

Δυστυχώς, η ψυχική υγεία του πατέρα είναι παραγκωνισμένη. Στον ψυχολόγο πλέον πηγαίνουν άνθρωποι με πολύ βαριά συμπτώματα· η πρόληψη δεν υπάρχει στην ψυχική υγεία. 

Αυτό που παρατηρώ είναι ότι οι πιο νέοι γονείς είναι πιο ενημερωμένοι και συνειδητοποιημένοι, και εκεί που “χωλαίνει” η κατάσταση είναι στις προηγούμενες γενιές. 

Αυτό που θα πρότεινα είναι μια συστηματική συμβουλευτική, και για τον πατέρα και για τη μητέρα. 

Η μητέρα, για κάποιο λόγο, έχει την τάση να είναι “υπερήρωας” και να πρέπει καθημερινά να αποδεικνύει ότι τα κάνει όλα — και σε αυτό φταίει η κοινωνία. Γι’ αυτό και ο καθένας θα πρέπει να έχει τον δικό του ρόλο μέσα στην οικογένεια. 

Η γυναίκα αυτήν την περίοδο ζει τη μεγαλύτερη κακοποίηση σε όλα τα επίπεδα. Ο πατέρας είναι αυτός που πρέπει να στηρίξει τη γυναίκα του και, πιο συγκεκριμένα, να δώσει και στην κόρη του τα θεμέλια ώστε να μη βιώσει κακοποίηση αργότερα στη ζωή της. 

Ο άνδρας σε όλα αυτά έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο· δεν είναι κομπάρσος. 

Υπάρχει κάποιο περιστατικό ή αφήγηση που σας έχει συγκλονίσει;

Αυτό που με σοκάρει περισσότερο είναι ο εγκλωβισμός. Είναι εκεί που η ψυχή πονάει και ζητάει ένα συγκεκριμένο πράγμα: την αποδοχή και τον σεβασμό — γιατί δεν τα έλαβε από τον πατέρα. 

Η γυναίκα τα αναζητά ματώνοντας, και κάποιες φορές φτάνοντας μέχρι και στον ψυχικό θάνατο. 

Καμιά φορά, ακόμη και η ίδια η επιστήμη της ψυχολογίας δεν μπορεί να σπάσει αυτά τα δεσμά· τα βάζει δηλαδή η ίδια η ψυχή. 

Και μένει εκεί… να πονά και να ματώνει, προσπαθώντας να πάρει την αποδοχή από τον φαντασιακό πατέρα.

Που, στην πραγματικότητα, είναι ένας κακοποιητικός σύντροφος. 

Οι πέντε κόρες δεν τις επέλεξα τυχαία· τις επέλεξα ανάμεσα σε πάρα πολλές γυναίκες. Αυτές έρχονται σε εμένα ψυχικά κατακρεουργημένες και πρέπει πολλές φορές να βγω από τον ρόλο της ψυχολόγου και να γίνω μια μητέρα, που θα επουλώσει αυτές τις πληγές, να τις γιατρέψει ψυχικά και να τις κάνει να δουν ότι υπάρχει ελπίδα. 

Όμως το χειρότερο είναι να έρχονται σε εμένα για να ζητήσουν βοήθεια… και τελικά επιλέγουν να μην θέλουν να σωθούν. 

Οι γυναίκες που μένουν μέχρι το τέλος σε μια κακοποιητική σχέση δεν είναι ανόητες γυναίκες. Είναι απλά γυναίκες που προσπαθούν να επανορθώσουν το τραύμα του πατέρα. 

Όλες είχαν την επιλογή να φύγουν, αλλά μέχρι και την τελευταία στιγμή θεωρούν ότι αυτός ο άνδρας θα τους δώσει την αγάπη και τον σεβασμό που δεν πήραν. 

Αυτό είναι το πιο τραγικό: εάν λοιπόν ο πατέρας καταλάβαινε ποιος είναι ο βασικός του ρόλος στη ζωή της κόρης του, δεν θα επέλεγε να είναι κομπάρσος. 

Ποια ηλικιακή ομάδα γυναικών φαίνεται να είναι πιο ευάλωτη στην κακοποίηση; 

Βλέπουμε κυρίως στην εφηβεία, δηλαδή κορίτσια που δεν έχουν φτιάξει την αυτοεικόνα τους η οποία είναι μηδαμινή και η αυτοεκτίμησή τους σχεδόν ανύπαρκτη. Επομένως, δεν έχουν θέσει τα όρια της αυτοεκτίμησης ώστε να πουν «εγώ δεν δέχομαι αυτή την κατάσταση». Άρα, οι επιρροές του διαδικτύου είναι αυτές που τους δίνουν την ψευδαίσθηση αυτοικανοποίησης, ότι είναι αξία μέσα από το βλέμμα και την αναγνώριση των άλλων. 

Αργότερα, βλέπουμε εγκλωβισμένες γυναίκες γύρω στα 30-35, που το αντιμετωπίζουν καθημερινά μέσα από τις σχέσεις τους. 

Σε ποιον θα προτείνατε αυτό το βιβλίο να το διαβάσει ; 

Θα το πρότεινα πρώτα απ’ όλα στον πατέρα που ίσως δεν έχει ακόμη καταλάβει σε βάθος τον ρόλο του. Αυτό το βιβλίο να το διαβάσουν και οι γυναίκες, αλλά και η μητέρα. 

Εγώ θα έλεγα με πολλή αγάπη, η γυναίκα να το χαρίσει στον σύζυγό της — όχι όμως για να του πει «πάρε να δεις τα λάθη σου» ή «πάρε να δεις πώς θα γίνεις καλός πατέρας». Όχι! Τα λάθη διορθώνονται με την αγάπη. Εμείς θέλουμε να επουλώσουμε και να διορθώσουμε αυτή την κατάσταση με έναν όμορφο τρόπο, και να του πει: «Πάμε μαζί να δούμε πόσο σημαντική είναι η ευθύνη στην κόρη μας». 

Η κ. Παπαδοπούλου μας παραθέτει έναν πολύ σημαντικό λόγο για τον οποίο η ενημέρωση του πατέρα είναι απαραίτητη όπως λέει:  

Έχω κορίτσια στο δημοτικό που έρχονται για θεραπεία με προβλήματα. Γιατί; Γιατί αυτά τα κορίτσια δεν θέλουν να χάσουν την παιδικότητά τους. Θέλουν να τη ζήσουν  και να γίνουν ωραίες εφηβούλες που θα βρουν τη σεξουαλικότητα στην ώρα της. Έχουμε διατροφικές διαταραχές σε παιδιά του δημοτικού. Το φαντάζεστε; Μόνο για φέτος, έχω τέσσερα περιστατικά κοριτσιών με τέτοια προβλήματα.  

Αυτά τα κορίτσια, πώς θα δομήσουν ένα ψυχικό σώμα; Εδώ λοιπόν έρχεται όμως ο πατέρας. Ο πατέρας, ο οποίος, εάν έχει γέφυρες επικοινωνίας με την κόρη, θα της δώσει τη δύναμη να μην έχει ανάγκη την αποδοχή. Να έχει καθαρή και ξεκάθαρη εικόνα για το ποια είναι. Και την επιλογή της να μπορεί να τη στηρίξει. Και να ψάξει να βρει παρέες με ίδιο αξιακό κώδικα σαν το δικό της. 

Στο σχολείο, θεωρείτε ότι θα έπρεπε να υπάρχει κι ένας ειδικός; 

Θα έπρεπε ο ψυχολόγος να ανήκει στο εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου. Όχι να περνάει απο αρκετά σχολεία. Ο ψυχολόγος πρέπει να είναι μόνιμος στα σχολεία. Όχι απλώς να κάθεται σε ένα γραφείο και να περιμένει μήπως έρθει κάποιος μαθητής. Πρέπει να μπαίνει στις τάξεις, να παρατηρεί, να στηρίζει τον ρόλο των δασκάλων, να έχει συγκεκριμένες ώρες. Να κάνει ομάδες εργασίας, να φέρνουν οι δάσκαλοι τα περιστατικά και να τα επεξεργάζονται μαζί, όπως κάνουν οι ειδικοί. Να τους καθοδηγεί στον ρόλο τους. 

Να προτείνει εργασίες και projects, έτσι ώστε όλα τα παιδιά να είναι ενταγμένα. Να βρίσκεται έξω στα διαλείμματα, να παρατηρεί τις συμπεριφορές των παιδιών, σαν καλός παρατηρητής. Να εντοπίζει εκείνα τα παιδιά που είναι αόρατα, περιθωριοποιημένα, και να βρίσκει τρόπους να τα φέρει κοντά με παιχνίδια και δραστηριότητες, ανάλογα με την ηλικία τους. 

Άρα μιλάμε για ένα full-time job. Εάν του το επιτρέψουμε. Ξέρετε, επειδή έχω παιδί στο δημοτικό και τα ζω, συν τη δουλειά μου, αλλά και από την πλευρά της μητέρας, θα σας πω πως πολλοί γονείς δεν νιώθουν ασφαλείς όταν στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Αυτό είναι φοβερό. 

Ένα παιδί δεν πηγαίνει στο σχολείο μόνο για να μάθει γράμματα. Πάει να κοινωνικοποιηθεί, να περάσει όμορφα, να θέλει να μάθει, να φεύγει ευτυχισμένο. Όμως τα περισσότερα παιδιά πάνε για να επιβιώσουν. Και αυτό είναι τραγικό. Ελπίζω να μην να φτάσουμε στο σημείο άλλων χωρών όπως η Σουηδία, όπου το σχολείο δεν είναι υποχρεωτικό και γίνεται κατ’ οίκον διδασκαλία. Εκεί θα χαθεί τελείως η κοινωνικοποίηση. Εκεί θα νοσήσουμε βαριά, λόγω και των social media που όλοι είναι με ένα κινητό. Ήδη νοσούμε, ακόμα κι αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε. 

Ας γίνει μία πραγματική έρευνα στα σχολεία. Ας δοθούν ερωτηματολόγια σε γονείς, ανώνυμα. Υπάρχουν πολλές μορφές bullying. Δεν έχουμε μόνο τη σωματική ή τη διαδικτυακή. Υπάρχει και το συναισθηματικό bullying. Τα παιδιά γίνονται κακοποιητικά μεταξύ τους. Πρέπει να αφυπνιστούμε. Έπρεπε ήδη από χθες. Δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο! 

INFO