Ειδικότερα, η Χριστίνα Μπαλωμενάκη και η Εύχαρις Γουρουντή, είναι αρχιτέκτονες – μηχανικοί και ερευνήτριες του Εργαστηρίου Μεταβαλλόμενων Ευφυών Περιβαλλόντων (TUC TIE Lab) της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών και το εγχείρημα πραγματοποιήθηκε υπό την εποπτεία του αντιπρύτανη του Πολυτεχνείου Κρήτη και καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Κωνσταντίνου Ουγγρίνη.

Τα πειράματα είχαν σχέση με την κατάθλιψη και το ψυχολογικό στρες, όταν άνθρωποι ζουν μέσα σε περιορισμένο χρόνο για μεγάλο διάστημα, αλλά και για τον συμμετοχικό συνδυασμό για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.

Αναφορά των εργαστηρίων του Πολυτεχνείου Κρήτης που διοργάνωσαν τα πειράματα:

1. Εργαστήριο Μεταβαλλόμενων Ευφυών Περιβαλλόντων (TUCTIELab)
2. Εργαστήριο Ψηφιακής Επεξεργασίας Σημάτων και Εικόνας (DISPLAYTUC)
3. Εξωτερικοί συνεργάτες (συνεργασία στη δημιουργία περιεχομένου και ανάλυση δεδομένων)
4. Human Technology Interaction Program / TU Eindhoven
5. Media Arts and Technology / University of California, Santa Barbara

«Η ιδέα ξεκίνησε πριν 12 χρόνια. Το Σωματείο αποτελείται από μέλη όλης της κοινωνικής τάξης, δηλαδή πολιτικοί, επιστήμονες και όχι μόνο. Προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε όσα περισσότερα μέλη γίνεται, ώστε να αγαπήσει ο κόσμος τους πόλους και τις πολικές ζώνες. Εμείς θέλουμε να έχει παρουσία η Ελλάδα στους πόλους, γιατί έχουν μεγάλη γεωπολιτική σημασία, διότι μπορεί να προκύψουν και συμφέροντα» τόνισε στο ΕΤ Μagazine του EleftherosTypos.gr ο Υποναύαρχος ε.α. Π.Ν. – Ωκεανογράφος , Μετεωρολόγος και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Πολικών Ζωνών (ΕΛΕΠΟΖ), Συμεών Κωνσταντινίδης.

Όσον αφορά τα εγγεγραμμένα μέλη στο Επιστημονικό Σωματείο είναι πάνω από 200, ωστόσο ενεργά είναι περίπου 20, τα οποία κυρίως ασχολούνται με το Διοικητικό Συμβούλιο και τα άτομα που θα επιλεγούν για να σταλούν στην Ανταρκτική για πειράματα.

Στον Βόρειο Πόλο, με την αύξηση της θερμοκρασίας και το λιώσιμο των πάγων τα τελευταία χρόνια η διέλευση είναι ελεύθερη και τον Αύγουστο, με αποτέλεσμα μπορεί να περάσεις κανείς και από τη Σιβηρία, δίχως παγοθραυστικό, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για την εμπορική ναυτιλίας, διότι από εκεί περνάει το 50% των εμπορευμάτων της Ευρώπης και το 20% του παγκόσμιου εμπορίου.

«Πρέπει να γίνουμε μέλος του Αρκτικού Συμβουλίου, ως παρατηρητές. Η Ελλάδα έκανε αίτηση το 2018 για να γίνει, αλλά τότε μας απέρριψαν. Να σημειωθεί ότι η Ελληνική Ένωση Εφοπλιστών έχει μπει μέσα στο Αρκτικό Συμβούλιο, σ’ ένα παράρτημα, σε ένα working group, το οποίο αφορά τις μεταφορές» ανέφερε ο πρόεδρος της ΕΛΕΠΟΖ.

Στον Νότιο Πόλο τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα για τη χώρα, διότι έχει ζητηθεί η Ελλάδα να γίνει παρατηρητής, η οποία βρίσκεται στο καθεστώς αυτή την περίοδο να παρακολουθεί τα ετήσια Συμβούλια.

Σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντινίδη υπήρχε συχνή παρουσία σε αυτά τα Συμβούλια από την Ελλάδα, ωστόσο κάποια στιγμή ο εμπειρογνώμονας από την ελληνική αποστολή συνταξιοδοτήθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών, με αποτέλεσμα να μην πραγματοποιηθεί αναπλήρωση του και να μείνει πίσω στις εξελίξεις η χώρα. Παρόλα αυτά, το αρμόδιο Υπουργείο φέτος έστειλε εκπρόσωπο στο ετήσιο Συμβούλιο της Ανταρκτικής, το οποίο έλαβε χώρα στο Μιλάνο της Ιταλίας από τις 23 Ιουνίου έως της 3 Ιουλίου του 2025.

«Μετά από ενέργειες που κάναμε το 2024, ήρθαμε σε επαφή με το Ινστιτούτο Ανταρκτικής της Βουλγαρίας, γιατί η Βουλγαρία είναι η πιο προχωρημένη χώρα στα Βαλκάνια, όσον αφορά την επιστήμη στον Νότιο Πόλο. Έχει φτιάξει δική της επιστημονική βάση και μας κάλεσε πέρυσι σε ένα συνέδριο. Τότε, συμφωνήσαμε και υπογράψαμε ένα μνημόνιο για 5 χρόνια και στέλνουμε 2 επιστήμονες κάθε χρόνο στη βουλγάρικη βάση, προκειμένου να γίνονται επιστημονικά πειράματα. Σύμφωνα με αυτό το μνημόνιο ήρθαμε σε επαφή με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και στείλαμε 2 ερευνητές. Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, δύο γυναίκες πήγαν στην Ανταρκτική, από τον Δεκέμβριο του 2024 έως τον Ιανουάριο του 2025» συμπλήρωσε στο ET Magazine του EleftherosTypos.gr γεμάτος περηφάνια ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Πολικών Ζωνών.

Παράλληλα, ο Συμεών Κωνσταντινίδης τόνισε ότι στόχος του Επιστημονικού Σωματείου είναι σε λίγα χρόνια να αποκτήσει και η Ελλάδα μία βάση στην Ανταρκτική.

Πως πήγαν οι δύο ερευνήτριες στην Ανταρκτική

Το ταξίδι διήρκησε πάνω από έναν μήνα, προκειμένου να φτάσουν οι δύο ερευνήτριες στην Παταγονία και από εκεί να φτάσουν στην Ανταρκτική, ενώ το όλο εγχείρημα βοήθησε με χορηγία ένας από τους βασικούς χορηγούς του Πολεμικού Ναυτικού, Πάνος Λασκαρίδης, ο οποίος ήταν εξαρχής πολύ θετικός για να χρηματοδοτήσει αυτή την προσπάθεια.

Οι δύο Ελληνίδες διέμειναν στη βουλγαρική βάση για περίπου 22 ημέρες, πραγματοποιώντας ένα μεγάλο επίτευγμα για τη χώρα, αλλά και μία μοναδική εμπειρία για τις ίδιες, ενώ ήδη ετοιμάζεται η επόμενη αποστολή που θα λάβει χώρα και πάλι με τη βοήθεια της Βουλγαρίας.

Να σημειωθεί, ότι αυτό το πρωτοποριακό εγχείρημα υλοποιήθηκε, δίχως να βγάλει ούτε ένα ευρώ από τα ταμεία του το Δημόσιο, ενώ το κόστος του ταξιδιού ήταν της τάξεως των 50.000 – 70.000 ευρώ.

Σε ερώτηση για το πώς η Ελλάδα θα καταφέρει να δημιουργήσει τη δική της βάση  στην Ανταρκτική, ο πρόεδρος της ΕΛΕΠΟΖ υπογράμμισε ότι θα πρέπει η κάθε χώρα να πάει στην Ανταρκτική, να κάνει επιστημονικά πειράματα και με αυτό τον τρόπο να δείξει έμπρακτα το ενδιαφέρον της για τον Νότιο Πόλο, προκειμένου όλα αυτά να παρουσιαστούν στο Ετήσιο Συνέδριο της Ανταρκτικής. «Εκεί, αξιολογούνται όσα έχουν γίνει και μέσα σε πέντε χρόνια περίπου πρέπει να δείξουμε ότι κάναμε πειράματα. Τα δείχνουμε σε όλους τους συμμετέχοντες και τότε θα μπορέσουμε να υποβάλλουμε αίτημα στο Συμβούλιο, ώστε να ζητήσουμε μία έκταση για να κάνουμε τη δική μας επιστημονική βάση».

Σύμφωνα με τον Συμεών Κωνσταντινίδη, υπάρχουν δύο ειδών βάσεις, οι μόνιμες και οι εποχιακές, με τις εποχιακές οι επιστήμονες να πηγαίνουν για 2 με 3 μήνες, ενώ οι μόνιμες λειτουργούν σχεδόν σε ετήσια βάση. «Όταν δημιουργείς βάση κάθεσαι και όλο το χρόνο. Η Τουρκία ξεκίνησε το 2019 και δημιούργησε τη δική της βάση. Η βουλγάρικη βάση θα μπορεί σε λίγο καιρό να φιλοξενήσει συνολικά περίπου 35 άτομα, ενώ να σημειωθεί ότι διαθέτει και δική της εκκλησία. Μάλιστα είχαν πάει τα Χριστούγεννα και μετά την Πρωτοχρονιά, έκαναν εκεί τα Θεοφάνια, με τους Βούλγαρους να βουτούν στα παγωμένα νερά, ώστε να πιάσουν τον σταυρό.

Ποια είναι η Ελληνική Εταιρεία Πολικών Ζωών και τι πρεσβεύει (ΕΛΕΠΟΖ)

Η «Ελληνική Εταιρεία Πολικών Ζωνών» (ΕΛΕΠΟΖ) ιδρύθηκε το 2013 με αποστολή την ενημέρωση της ελληνικής κοινωνίας και επιστημονικής κοινότητας για τη σημασία των πολικών περιοχών και την ενίσχυση της εθνικής συμμετοχής στην  πολική έρευνα. Παρά το γεγονός ότι λειτουργεί ως ιδιωτικός, μη κερδοσκοπικός φορέας, έχει μείνει σταθερά προσηλωμένος στον σκοπό του, αξιοποιώντας αποκλειστικά την εθελοντική δράση των μελών και τη στήριξη ιδιωτικών χορηγιών.

Το 2024 για την ΕΛΕΠΟΖ ήταν μία χρονιά ορόσημο, όπως και για την Ελλάδα. Ουσιαστικά πραγματοποιήθηκε η πρώτη ελληνική επιστημονική αποστολή στην Ανταρκτική, με την ευγενική χορηγία της Laskaridis  Shipping Co. LTD ,και σε συνεργασία με το Βουλγαρικό Ινστιτούτο Ανταρκτικής δύο Έλληνες επιστήμονες φιλοξενήθηκαν στη βουλγαρική βάση “St. Kliment Ohridski” στο νησί Λίβινγκστον, πραγματοποιώντας επιστημονική έρευνα στο πεδίο.

Η πρώτη αυτή αποστολή ήταν αποτέλεσμα της υπογραφής Μνημονίου Συνεργασίας (MoU) με το Βουλγαρικό Ινστιτούτο Ανταρκτικής, σύμφωνα με το οποίο δύο  Έλληνες ερευνητές θα φιλοξενούνται κάθε χρόνο στη βάση τους για τα επόμενα πέντε χρόνια. Η πρώτη αποστολή πραγματοποιήθηκε ήδη και αναμένονται τα αποτελέσματα των πειραμάτων που εκτελέστηκαν, ενώ οι επόμενες τέσσερις αποστολές θα συνεχίσουν την έρευνα, σε κρίσιμα επιστημονικά πεδία. Τα αποτελέσματα αντιπροσωπεύουν επένδυση για τη χώρα μας και μπορούν να αξιοποιηθούν από την ελληνική επιστημονική κοινότητα, την Πολιτεία και τη διπλωματική παρουσία της Ελλάδα στον παγκόσμιο διάλογο για το μέλλον των πολικών περιοχών.

Ωστόσο, η απουσία επιστημονικού Εθνικού Φορέα πολικών ερευνών, καθιστά την Ελλάδα, ουσιαστικά απούσα από την επίσημη επιστημονική σκηνή της Ανταρκτικής.

H ίδρυση ενός Εθνικού Ινστιτούτου Πόλων αποτελεί αναγκαία και ώριμη εξέλιξη για τη χώρα μας, με στόχους:

• Την θεσμική ενίσχυση της συμμετοχής της χώρας μας σε διεθνείς επιστημονικές αποστολές.
• Την εξασφάλιση της μακροπρόθεσμης αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της συμφωνίας μας με το Βουλγαρικό Ινστιτούτο Ανταρκτικής.
• Τη διεκδίκηση επίσημου ερευνητικού χώρου στην Ανταρκτική, όπως έκαναν οι γειτονικές χώρες, με πρώτο παράδειγμα τη Βουλγαρία.
• Την ενθάρρυνση της εθνικής και διεθνούς συνεργασίας για έρευνες που αφορούν κρίσιμα ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, η θαλάσσια βιοποικιλότητα και οι αλλαγές στους πολικούς παγετώνες.
• Την εκπροσώπηση της Ελλάδας στον Σύνδεσμο Επιστημονικών Επιτροπών της Ανταρκτικής (SCAR) και άλλα διεθνή όργανα.

Η Ελλάδα, με μακρόχρονη ναυτική και επιστημονική παράδοση, οφείλει να έχει ενεργή παρουσία στις παγκόσμιες εξελίξεις που σχετίζονται με τις πολικές περιοχές. Το όραμά μας περιλαμβάνει σε βάθος χρόνου, ακόμη και την ίδρυση Ελληνικής Ερευνητικές Βάσης στην Ανταρκτική, ένα εγχείρημα που απαιτεί εθνική βούληση, αποδεδειγμένο επιστημονικό έργο και κρατική στήριξη.

Πέραν των επιστημονικών και διπλωματικών διαστάσεων, η μακροχρόνια και συστηματική παρουσία της Ελλάδας σε πολικές περιοχές ενδέχεται να δημιουργήσει στο μέλλον και στρατηγικά ή οικονομικά οφέλη. Όπως καταγράφεται ήδη σε διεθνείς εκθέσεις και προβλέψεις, οι πολικές ζώνες ενδέχεται να αποκτήσουν αυξημένη σημασία σε θέματα τεχνολογίας, φυσικών πόρων, θαλάσσιας κυκλοφορίας και διεθνών γεωπολιτικών ισορροπιών. Η έγκαιρη και ενεργή συμμετοχή της Ελλάδας εξασφαλίζει μερίδιο σε αυτό το μελλοντικό πεδίο εξελίξεων.

Ιστορικά Γεγονότα από τη Συνθήκη της Ανταρκτικής

Η συνθήκη της Ανταρκτικής επικυρώθηκε το 1959 από 12 κράτη (Αργεντινή, Αυστραλία, Βέλγιο, Γαλλία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Νότια Αφρική, Σοβιετική Ένωση και Χιλή) και ορίζει την Ανταρκτική ως επιστημονική προστατευόμενη περιοχή, ελεύθερη για επιστημονική έρευνα στην οποία απαγορεύεται κάθε στρατιωτική δράση. Ήταν η πρώτη συμφωνία για τον έλεγχο των όπλων που υπογράφηκε μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.

Από το 1959, 42 ακόμα χώρες έχουν προσχωρήσει στη Συνθήκη. Δικαιούνται να συμμετέχουν στις Συμβουλευτικές Συναντήσεις με δικαίωμα ψήφου μόνο οι χώρες που αποδεικνύουν ρεαλιστικά το ενδιαφέρον τους για την Ανταρκτική “διενεργώντας ουσιαστική ερευνητική δραστηριότητα εκεί”. Δεκαεπτά (17) από τις προσχωρούσες χώρες έχουν ήδη αναγνωρίσει την ουσιαστική δραστηριότητά τους στην Ανταρκτική και κατά συνέπεια υπάρχουν συνολικά είκοσι εννέα (29) Συμβουλευτικά Μέλη με δικαίωμα ψήφου που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων αναφορικά με τις Πολικές Ζώνες.

Τα λοιπά 25 “μη συμβουλευτικά” μέλη, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας, καλούνται να παραστούν στις συμβουλευτικές συνεδριάσεις, αλλά δεν συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Τα 25 “μη συμβουλευτικά κράτη” (χωρίς δικαίωμα ψήφου) είναι η Αυστρία, η Λευκορωσία, ο Καναδάς, η Τσεχία, η Κολομβία, η Κούβα, η Δανία, η Εσθονία, η Ελλάδα, η Γουατεμάλα, η Ουγγαρία, η Ισλανδία, το Καζακστάν, η Βόρεια Κορέα, η Μαλαισία, το Μονακό, Ρουμανία, Σλοβακική Δημοκρατία, Σλοβενία, Ελβετία, Τουρκία και Βενεζουέλα.