Η Ουκρανία αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κριμαίας, Λουχάνσκ και Ντονέτσκ και παραχωρεί ολόκληρο το Ντονμπάς στη Ρωσία. Οι γραμμές σε Χερσώνα και Ζαπορίζια παγώνουν στο σημερινό μέτωπο, ο Δνείπερος κατοχυρώνεται ως φυσικό όριο, δεν επιτρέπονται ξένα στρατεύματα, και η Ουκρανία δεσμεύεται να μην ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ, να περιορίσει τον στρατό της περίπου σε 600.000 άνδρες και να δεχθεί περιορισμούς σε επιθετικά όπλα. Σε αντάλλαγμα προβλέπονται «ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας» αμερικανικού τύπου (χωρίς σαφές νομικό πλαίσιο) και αξιοποίηση περίπου 100 δισ. δολαρίων από δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για ανοικοδόμηση.

Η ανάγνωση της Ουάσιγκτον είναι στρατηγικά ρεαλιστική και κατευθυνόμενη. Το κόστος και η διάρκεια του πολέμου, η εσωτερική κόπωση της αμερικανικής κοινής γνώμης και ο επαναπροσδιορισμός του κύριου ανταγωνιστή (Κίνα) καθιστούν την εμπλοκή κορυφαία επιλογή κόστους-οφέλους.

Το αποτέλεσμα μοιάζει με κορεατικού τύπου «παγωμένη» ειρήνη, αλλά με ασυμμετρία: η Ρωσία διατηρεί την κύρια μάζα πυρός κοντά στα νέα σύνορα και αποκτά οδό επανένταξης (G8, σταδιακή άρση κυρώσεων με μηχανισμό επαναφοράς). Οι μεγάλοι χαμένοι είναι η Ουκρανία (απώλεια έως ~20% εδάφους, συρρίκνωση αμυντικής ικανότητας) και η Ευρώπη (υποχρέωση χρηματοδότησης ανοικοδόμησης, διαχείρισης προσφύγων και ενεργειακών κραδασμών). Τα νούμερα που περιγράφουν την καταστροφή παραμένουν δραματικά: εκτιμήσεις 250–450 χιλ. στρατιωτικοί νεκροί, πάνω από 1.000.000 τραυματίες, και ΟΗΕ με 14–15 χιλ. επιβεβαιωμένους νεκρούς αμάχους. Η Ρωσία ελέγχει περίπου 19% της ουκρανικής επικράτειας.

Για την Ελλάδα οι επιπτώσεις θα είναι κυρίως έμμεσες: πιέσεις στα ενεργειακά και πιθανές νέες ροές προσφύγων, οικονομική συμμετοχή στην ευρωπαϊκή ανοικοδόμηση και ανάγκη αναθεώρησης περιφερειακής και αμυντικής πολιτικής στο πλαίσιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.

Το σχέδιο Τραμπ «μυρίζει» Μόσχα

Οι αποκαλύψεις των τελευταίων ημερών για μια απολύτως φιλορωσική πρόταση που ζητά σημαντικές παραχωρήσεις από το Κίεβο έχουν πυροδοτήσει εσωτερικές διαμάχες στην ομάδα εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ και έχουν αναστατώσει το Κίεβο και τους Ευρωπαίους Καναδούς συμμάχους σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ.

Η κυβέρνηση Τραμπ εμφανίζεται να προσπαθεί να περιορίσει μια βαθιά διπλωματική ρήξη μετά την ξαφνική δημόσια εμφάνιση ενός υποστηριζόμενου από τις ΗΠΑ «ειρηνευτικού σχεδίου» 28 σημείων για τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, μια διαρροή που έχει αποκαλύψει αντικρουόμενες αφηγήσεις, ανταγωνιστικά κέντρα εξουσίας και μια διαδικασία εξωτερικής πολιτικής που ορίζεται ολοένα και περισσότερο από αυτοσχεδιασμό, προχειρότητα και τραμπικό ερασιτεχνισμό.

Το σχέδιο, το οποίο οι αξιωματούχοι αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν την Πέμπτη, έχει ήδη σημάνει συναγερμό σε όλη την Ευρώπη για την εντυπωσιακή εγγύτητά του με τις μακροχρόνιες μαξιμαλιστικές και απαράδεκτες απαιτήσεις του Κρεμλίνου. Είναι, όπως φαίνεται, κατ’ εντολήν της Μόσχας, με τον Τραμπ να το υιοθετεί, αφού έχει αποτύχει επί 11 μήνες να σταματήσει τον πόλεμο. Αλλά στην Ουάσιγκτον, το πιο άμεσο ερώτημα είναι ποιος ακριβώς κατευθύνει τη διπλωματία της κυβέρνησης.

Ανταγωνιστικά κανάλια

Σε μια τροχιά βρίσκεται η παραδοσιακή ομάδα εξωτερικής πολιτικής, με επικεφαλής τον αναπληρωτή σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας και υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο. Το μήνυμά τους ήταν σκόπιμα επιφυλακτικό: υπάρχουν σχέδια, αλλά δεν έχει ανακοινωθεί επίσημα κανένα επίσημο σχέδιο και οποιαδήποτε τελική συμφωνία πρέπει να προκύψει από μια πολυμερή διαδικασία που να προστατεύει τα συμφέροντα τόσο της Ουκρανίας όσο και της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Ενας πολύπλοκος και θανατηφόρος πόλεμος απαιτεί μια εκτεταμένη ανταλλαγή σοβαρών και ρεαλιστικών ιδεών, υπογραμμίζοντας την επιμονή του Ρούμπιο ότι οποιαδήποτε διαρκής ειρήνη θα απαιτήσει δύσκολες παραχωρήσεις και από τις δύο πλευρές. Αυτή η σταθμισμένη στάση δεν κράτησε πολύ.

Μπαίνουμε στο δεύτερο μονοπάτι – το ανεπίσημο, ταχέως κινούμενο κανάλι, με επικεφαλής τον ειδικό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ. Πηγές κοντά σε αυτόν όχι μόνο επιβεβαίωσαν ότι υπάρχει ένα πλήρες σχέδιο, αλλά ότι έχει ήδη παραδοθεί τόσο στο Κίεβο όσο και στη Μόσχα – υποστηρίζοντας, μάλιστα, ότι ο φιλορώσος απεσταλμένος πέρασε τον τελευταίο μήνα συλλέγοντας σιωπηλά απόψεις και από τις δύο πρωτεύουσες. Η θέση του οξύνει τα ερωτήματα σχετικά με το ποιος στην πραγματικότητα καθοδηγεί την πολιτική των ΗΠΑ.

Σύγκρουση στον Λευκό Οίκο

Το αρχικά διαρρεύσαν έγγραφο, το οποίο περιγράφεται από άτομα που είναι εξοικειωμένα με αυτό ως μια σαρωτική πρόταση 28 σημείων, αντικατοπτρίζει πάρα πολλούς από τους μαξιμαλιστικούς στόχους της Μόσχας – από εδαφικές παραχωρήσεις έως περιορισμούς στη μελλοντική στρατιωτική θέση της Ουκρανίας. Η ομοιότητά του με προηγούμενες ρωσικές «λίστες επιθυμιών» είναι τόσο έντονη που ορισμένοι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε ότι η κυβέρνηση νομιμοποιεί τώρα προτάσεις που η Ουάσιγκτον είχε απορρίψει προηγουμένως.

Με δύο αντικρουόμενα μηνύματα να διαρρέουν δημόσια, ο Λευκός Οίκος προσπάθησε να επανακτήσει τον έλεγχο την Πέμπτη. «Ο πρόεδρος Τραμπ ήταν σαφής από την πρώτη μέρα ότι θέλει ο πόλεμος… να τελειώσει και έχει απογοητευτεί και από τις δύο πλευρές για την άρνησή τους να δεσμευτούν σε μια ειρηνευτική συμφωνία», δήλωσε η γραμματέας Τύπου, Καρολίν Λίβιτ. Πρόσθεσε ότι τόσο το Κίεβο όσο και η Μόσχα «θα πρέπει να κάνουν παραχωρήσεις», επιβεβαιώνοντας ότι ο Τραμπ έχει ενημερωθεί και υποστηρίζει το σχέδιο.

Απορριπτέο…

Το σήμα ήταν αδιαμφισβήτητο: οι ΗΠΑ σκοπεύουν να επιβάλουν ορμή προς τις διαπραγματεύσεις – ακόμη και αν το Κίεβο δεν είναι έτοιμο να αποδεχθεί τους συμβιβασμούς που ευνοεί τώρα η Ουάσιγκτον. Η προέλευση του σχεδίου εγείρει νέα ερωτήματα σχετικά με το πώς η Μόσχα βρήκε ένα νέο έρεισμα στην τροχιά του Τραμπ.

Σύμφωνα με αξιωματούχους που γνωρίζουν τις εσωτερικές συζητήσεις -στους οποίους έχει πρόσβαση ο υπογράφων-, το έγγραφο μοιάζει πολύ με το ίδιο ρωσικό προσχέδιο που ανέτρεψε τις προγραμματισμένες συναντήσεις στη Βουδαπέστη τον περασμένο μήνα – αυτό που ο σοβαρός Ρούμπιο απέρριψε κατηγορηματικά.

Το λεγόμενο «Σχέδιο Ειρήνης» του Τραμπ θα γυρίσει μπούμερανγκ, δηλητηριάζοντας και τις σχέσεις ΗΠΑ-Ουκρανίας, γιατί είναι ένα σχέδιο που οδεύει προς κατάρρευση. Οι προτάσεις του είναι θεμελιωδώς μη εφαρμόσιμες. Αναλυτές της CIA λένε ότι τα κυκλοφορήσαντα έγγραφα είναι «μονόπλευρες» παραχωρήσεις προς τη Μόσχα – βασίζονται σε έναν μοιραίο λανθασμένο υπολογισμό: την πεποίθηση ότι η διακοπή των μαχών ισοδυναμεί με επίλυση της σύγκρουσης. Η πρωτοβουλία μοιάζει λιγότερο με μια σοβαρή προσπάθεια για μια διαρκή ειρήνη και περισσότερο με μια πολιτική παράσταση του Τραμπ που έχει σχεδιαστεί για να επιδείξει σεβασμό προς τον Πούτιν.

Το κίνητρο της κυβέρνησης των ΗΠΑ φαίνεται να είναι ένα μίγμα προσωπικών και εγχώριων πολιτικών υπολογισμών. Κατ’ αρχάς, θεωρείται ότι «ο Τραμπ προσπαθεί να δείξει πόσο ευσεβής είναι απέναντι στον Πούτιν», αλλά ο πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να βασίζεται στους Ρεπουμπλικανούς του Κογκρέσου για να μπλοκάρουν τη συμφωνία αν γίνει πολιτικά τοξική. «Αν πρέπει να κάνει πίσω, μπορεί να πει: “Λοιπόν, προσπάθησα, αλλά, ξέρετε, έχουμε και εσωτερικά πολιτικά ζητήματα”».

Ενα βαθύτερο πολιτικό ρεύμα, κατά την άποψή του, περιλαμβάνει τις δικές του μακροχρόνιες επιχειρηματικές φιλοδοξίες. Ο Τραμπ πιστεύει ότι, αν μπορέσει να το πετύχει αυτό, θα σταματήσουν οι μάχες, όλα θα λυθούν και στη συνέχεια θα μπορέσει να αναπτύξει τα οικονομικά του συμφέροντα στη Ρωσική Ομοσπονδία. Ο Τραμπ φαίνεται πεπεισμένος ότι «αν σταματήσεις τις μάχες, αυτό θα λύσει το πρόβλημα», μια πεποίθηση που είναι μεγάλο λάθος.  Εκτιμάται ότι η πιο άμεση απόρριψη θα προέλθει από το Κίεβο, το οποίο πιστεύω ότι θα αρνηθεί να αποδεχθεί το σχέδιο. Για τους Ουκρανούς, που έχουν δει τον λαό τους να «σκοτώνεται μαζικά» και την περιουσία τους να «καταστρέφεται», η ιδέα της έγκρισης τέτοιων όρων είναι πολιτικά αδύνατη.

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ουκρανίας, επίσης, θα μπουν σε κίνδυνο. Οι ΗΠΑ, ο κύριος στρατιωτικός και πολιτικός υποστηρικτής της Ουκρανίας, θα κατηγορηθούν ότι αποδέχθηκαν αυτό που θέλουν οι Ρώσοι. Το αποτέλεσμα θα είναι μια «πολύ τρομακτική κατάσταση» στην οποία η Ουάσιγκτον θα καταφέρει να αποξενώσει το Κίεβο χωρίς να επιτύχει πραγματική ειρήνη, γιατί η προτεινόμενη διευθέτηση δεν είναι διευθέτηση…