Οι ΗΠΑ υποστήριξαν το Ισραήλ βομβαρδίζοντας το εργοστάσιο εμπλουτισμού καυσίμων Φορντό, την εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου στην περιοχή Nατάνζ νότια της Τεχεράνης και μία εξειδικευμένη εγκατάσταση μετατροπής ουρανίου στο Iσφαχάν.

Από αυτές τις εγκαταστάσεις, το Φορντό είναι το πιο καλά οχυρωμένο και το πιο δύσκολο να καταστραφεί. Η εγκατάσταση, η οποία παράγει και αποθηκεύει εξαιρετικά εμπλουτισμένο ουράνιο (HEU), είναι περίπου 85-100 μέτρα κάτω από τη γη και θωρακισμένη με σκυρόδεμα, για να προστατεύεται από τις συμβατικές αεροπορικές επιδρομές. Πριν από τον πόλεμο, το Ιράν φέρεται να είχε περίπου 2.200 ενεργούς φυγοκεντριστές στο Φορντό, συμπεριλαμβανομένων των προηγμένων IR-6, εκ των οποίων περίπου 370 εμπλουτίζουν ουράνιο έως και 60%.

Αξιολόγηση

Παραμένει ασαφές αν η Τεχεράνη, προβλέποντας την επίθεση στο Φορντό, έλαβε μέτρα, ώστε να ελαχιστοποιήσει τη ζημιά στο πυρηνικό της πρόγραμμα. Πεντασέλιδη αξιολόγηση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών φέρεται να διαπίστωσε ότι η επίθεση των ΗΠΑ δεν κατέστρεψε τα υπόγεια κτίρια στο Φορντό και ότι το Ιράν πρόλαβε να μετακινήσει μεγάλο μέρος εμπλουτισμένου ουρανίου πριν από τα πλήγματα. Οπότε, η στρατιωτική επιχείρηση των ΗΠΑ το μόνο που κατάφερε ήταν να καθυστερήσει το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης κατά μερικούς μήνες.

Η κατάσταση στο Φορντό θα ορίσει αν το Ιράν εγκαταλείψει ή όχι το πυρηνικό του πρόγραμμα. Παρακάτω καταγράφουμε τρία σενάρια για το τι θα μπορούσε να πράξει το Ιράν.

1 Η ποσότητα του εμπλουτισμένου ουρανίου έχει μειωθεί μεν αλλά διατηρείται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί: Οι ΗΠΑ σημάδεψαν το Φορντό χρησιμοποιώντας τεράστιες βόμβες GBU-57/Β, πυρομαχικά, δηλαδή, που είχαν τη δυνατότητα να «διεισδύσουν» στις υπόγειες εγκαταστάσεις. Ωστόσο, αν η επίθεση κατέστρεψε μόνο μέρος της βάσης ή αν το Ιράν διέσωσε μέρος του εμπλουτισμένου ουρανίου, τότε η Τεχεράνη είναι απίθανο να εγκαταλείψει το πυρηνικό της πρόγραμμα.

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας συνδέεται με αντιλήψεις για το ιστορικό περσικό μεγαλείο, την εθνική υπερηφάνεια και την αντίσταση σε εξωτερικές παρεμβάσεις.

Στην πιθανή περίπτωση που οι φυγοκεντριστές διατηρούνται λειτουργικοί, το καθεστώς θα μπορούσε να επιδιώξει εκ νέου την κατασκευή πυρηνικών όπλων.

Αν οι αίθουσες του Φορντό είναι κατεστραμμένες και όχι λειτουργικές, η Τεχεράνη θα μπορούσε να αναγκαστεί να αποδεχθεί τους περιορισμούς διαπραγμάτευσης στο πυρηνικό της πρόγραμμα, καθώς δεν θα είναι σε θέση να ξαναρχίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου γρήγορα, τουλάχιστον όχι σε μία από τις εγκαταστάσεις που αναφέραμε παραπάνω.

2 Το Φορντό είναι ολικά κατεστραμμένο και το εμπλουτισμένο ουράνιο δεν έχει διατηρηθεί: Αν το Φορντό έχει υποστεί επαρκή ζημιά και είναι ουσιαστικά άχρηστο και η Τεχεράνη δεν πρόλαβε να μετακινήσει το εμπλουτισμένο ουράνιο σε άλλες τοποθεσίες, πριν από τα πλήγματα των ΗΠΑ, το Ιράν θα αναγκαζόταν να εγκαταλείψει το πυρηνικό του πρόγραμμα, ιδιαίτερα αν λάβει εγγυήσεις για την ασφάλεια του ισλαμικού καθεστώτος και ανακουφιστεί από τις οικονομικές κυρώσεις. Ωστόσο, η ουσιαστική παρακολούθηση από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΔΥΑΕ) πρέπει να είναι απαραίτητη, για να διασφαλιστεί ότι η Τεχεράνη δεν θα επαναλάβει κρυφά το πυρηνικό της πρόγραμμα.

3 Το Φορντό είναι λειτουργικό σε υπολογίσιμο βαθμό, άσχετα αν το εμπλουτισμένο ουράνιο μεταφέρθηκε αλλού: Αυτό είναι το λιγότερο πιθανό από τα τρία σενάρια, αν και η πυρηνική βάση θα μπορούσε να είναι -ως επί το πλείστον- άθικτη. Ισως οι ιρανικές προετοιμασίες πριν από την επίθεση να ήταν πιο αποτελεσματικές απ’ ό,τι αναμενόταν ή οι αμερικανικοί βομβαρδισμοί ήταν λιγότερο αποτελεσματικοί απ’ ό,τι προβλεπόταν.

Σε περίπτωση που τα κρίσιμα υπόγεια τμήματα του Φορντό είναι -σε μεγάλο βαθμό- αλώβητα, παρά την καταστροφή των υπέργειων υποδομών του, το ιρανικό καθεστώς θα μπορούσε να πειστεί ότι τα συμβατικά όπλα δεν μπορούν να βλάψουν αρκετά την εγκατάσταση για να θέσουν σε κίνδυνο το πρόγραμμα πυρηνικού εμπλουτισμού της χώρας.

Ενα τέτοιο σενάριο θα είχε αρκετές συνέπειες.

• Πρώτον, το Ιράν θα διατηρήσει την αδιάλειπτη ικανότητα εμπλουτισμού ουρανίου σε υψηλό επίπεδο.
• Δεύτερον, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, και οι διάδοχοί του θα πιέσουν για περαιτέρω στρατιωτική δράση κατά του Ιράν και ενδεχομένως θα προσπαθήσουν να κατασκευάσουν ένα πιο προηγμένο όπλο για την καταστροφή καταφυγίων, ώστε το Ισραήλ να μπορέσει να εξαφανίσει το Φορντό.
• Τρίτον, η περιοχή δεν θα επωφελείτο από την ενισχυμένη μεταπολεμική σταθερότητα, επειδή το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα θα συνεχιζόταν ουσιαστικά.

ΚΡΥΦΟΣ ΑΣΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Δεν δικαιολογείται κανένας εφησυχασμός

Πολλές από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν ξεκίνησαν ως μυστικές και έγιναν γνωστές αρκετά χρόνια αργότερα. Θα ήταν έκπληξη αν το Ιράν, αφοσιωμένο σε μια εγχώρια πυρηνική ικανότητα, διατηρούσε ολόκληρο το πρόγραμμά του σε εγκαταστάσεις που ήταν γνωστές την παραμονή του πολέμου. Επιπλέον, η Τεχεράνη έχει -στο παρελθόν- κατεδαφίσει μερικώς πυρηνικές εγκαταστάσεις πριν από τις επιθεωρήσεις της ΔΥΑΕ. Μερικές από αυτές, καθώς δεν αποτέλεσαν στόχο των πρόσφατων αεροπορικών επιθέσεων, είναι πιθανό να έχουν «αναστηθεί» για τη συνέχιση του πυρηνικού προγράμματος.

Σε αυτό το σενάριο, η Τεχεράνη θα ήταν εξαιρετικά απίθανο να παραιτηθεί από το πυρηνικό της πρόγραμμα στις διαπραγματεύσεις. Αντ’ αυτού, θα μπορούσε να αναβιώσει τις προσπάθειές της να κινηθεί στο χείλος της κατοχής πυρηνικών όπλων επιδιώκοντας να ανακατασκευάσει ή να ξαναρχίσει άλλα χαρακτηριστικά του προγράμματός της, συμπεριλαμβανομένων συστημάτων πυραυλικής παράδοσης και εγκαταστάσεων για την οπλοποίηση πυρηνικών υλικών.

Με την ικανότητα εμπλουτισμού της χώρας του να διατηρείται, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν μπορεί, επίσης, να επιλέξει να προχωρήσει σε μια πυρηνική βόμβα και να την πυροδοτήσει, για να αποδείξει στους αντιπάλους ότι το Ιράν έχει ενταχθεί στη λέσχη πυρηνικών όπλων και να αποτρέψει τους επίδοξους μελλοντικούς επιτιθεμένους με την υποτιθέμενη ικανότητα της χώρας για πυρηνικά αντίποινα. Το τελικό αποτέλεσμα, με άλλα λόγια, θα μπορούσε να είναι το ίδιο το σενάριο που ώθησε το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες να στοχεύσουν τη βάση του Φορντό εκ νέου.