Διπλωμάτες του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης προετοιμάζονται για την ανάληψη της προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ από την ουδέτερη Κύπρο τον Ιανουάριο, σε μια περίοδο που η άμυνα βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας.

Ο κύριος λόγος ανησυχίας είναι ότι η Κύπρος έχει μακροχρόνιες εντάσεις με την Τουρκία και — σε συμμαχία με την Ελλάδα — αρνείται να ανοίξει την πόρτα σε στενότερη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και της Άγκυρας.

«Είμαστε πολύ ανήσυχοι» ότι η Κύπρος θα αφήσει την εχθρότητα της προς την Τουρκία να επηρεάσει τις αμυντικές προτεραιότητες της Ευρώπης, δήλωσε στο POLITICO ένας ανώτερος αξιωματούχος της ευρωπαϊκής κυβέρνησης. Επισήμαναν ζητήματα όπως η προσπάθεια της Τουρκίας να συμμετάσχει σε κοινές προμήθειες που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα «Δράση για την Ασφάλεια στην Ευρώπη» (SAFE) της ΕΕ, ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, καθώς και την ευρύτερη ολοκλήρωση ΕΕ-ΝΑΤΟ.

Αυτές οι φιλοδοξίες θα αποτελέσουν τεράστια πρόκληση για ένα νησί 1,3 εκατομμυρίων κατοίκων που είναι χωρισμένο σε μια διεθνώς αναγνωρισμένη χώρα με ελληνική πλειοψηφία και μια εθνοτική τουρκική οντότητα που προστατεύεται από τουρκικά στρατεύματα και αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο έθνος μόνο από την Άγκυρα.

Ωστόσο, η Κύπρος, η οποία κατείχε προηγουμένως την προεδρία το 2012, επιμένει ότι θα προσπαθήσει να βελτιώσει τις σχέσεις.

Σε συνέντευξή του στο POLITICO, ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι το κλειδί είναι να πείσει την Τουρκία να δεχτεί την ένταξη της Κύπρου στο πρόγραμμα «Συμμαχία για την Ειρήνη», το οποίο θεωρείται το πρώτο βήμα προς την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Στη συνέχεια, η Κύπρος θα άρει σταδιακά τα εμπόδια για στενότερη συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας.

«Μπορούμε να οραματιστούμε μια σταδιακή προσέγγιση με βήματα από την πλευρά της Τουρκίας για την ένταξη της Κύπρου στο PfP και παράλληλα θετικά βήματα στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας», δήλωσε ο Χριστοδουλίδης.

Η προεδρία της ΕΕ εναλλάσσεται μεταξύ των κρατών μελών κάθε έξι μήνες. Το κύριο καθήκον του κατόχου της είναι να προεδρεύει στις συνεδριάσεις των υπουργών της ΕΕ και να εκπροσωπεί τις θέσεις των χωρών στις νομοθετικές διαπραγματεύσεις με την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Κατά τη διάρκεια της προεδρίας της, η Κύπρος θα πρέπει να προωθήσει διάφορα θέματα άμυνας, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών σχεδίων για την εφαρμογή του SAFE, τα οποία πρέπει να εγκριθούν από το Συμβούλιο. Επίσης, είναι πιθανό να χειριστεί τις διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την πρόσφατη πρόταση της Επιτροπής για τη μείωση της γραφειοκρατίας για τις εταιρείες άμυνας.

«Ελπίζω ότι αυτές οι υποχρεώσεις για την ανάπτυξη των αμυντικών μας δυνατοτήτων θα προχωρήσουν ανεξάρτητα από το ποιος είναι στην προεδρία», δήλωσε ο Επίτροπος Άμυνας Άντριους Κουμπίλιους στο POLITICO.

Αν και είναι ξεχωριστοί οργανισμοί, υπάρχουν πολλές αλληλεπικαλύψεις μεταξύ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Έχουν 23 κοινά μέλη, έχουν την έδρα τους στην ίδια πόλη — τις Βρυξέλλες — και συνεχίζουν να συνεργάζονται στενά.

Το 2019, η Φινλανδία ήταν η τελευταία ευρωπαϊκή χώρα που δεν ανήκει στο ΝΑΤΟ και ηγήθηκε του Συμβουλίου, χρόνια πριν από την απρόκλητη πλήρη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Ο πόλεμος αυτός μετέτρεψε την άμυνα σε κορυφαία προτεραιότητα της ΕΕ και οδήγησε στην ένταξη της Φινλανδίας στη συμμαχία. Η Ένωση έχει πλέον τον πρώτο της επίτροπο άμυνας και καταβάλλει τεράστιες προσπάθειες για να βοηθήσει τις χώρες να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες.

Κύπριοι αξιωματούχοι δηλώνουν ότι κατανοούν τη σημασία του ζητήματος. «Η άμυνα και η ασφάλεια, καθώς και η υποστήριξη προς την Ουκρανία, θα αποτελέσουν κορυφαίες προτεραιότητες για την κυπριακή προεδρία», δήλωσε η υφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μαριλένα Ραουνά στο POLITICO.

Ωστόσο, η διαρκής εχθρότητα μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας θα μπορούσε να υπονομεύσει τις προσπάθειες ενίσχυσης των αμυντικών δεσμών με την Άγκυρα.

«Πρέπει να δείξουμε ενότητα» απέναντι στην απειλή της Ρωσίας, δήλωσε ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, προσθέτοντας ότι ο αποκλεισμός της Τουρκίας από τα επικείμενα αμυντικά σχέδια της ΕΕ θα «υπονομεύσει αυτό».

Συζήτηση για την Τουρκία

Η περίπλοκη σχέση μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας θα είναι ένα σημαντικό θέμα της προεδρίας.

Η Λευκωσία τονίζει ότι είναι η Τουρκία που την κρατά εκτός ΝΑΤΟ.

«Το γεγονός ότι η Κύπρος δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ δεν είναι θέμα επιλογής. Αν μπορούσε, θα εντασσόταν στην συμμαχία αύριο», δήλωσε η Ραουνά.

Η προεδρία έρχεται σε μια περίοδο όπου αυξάνεται η πίεση για την εμβάθυνση της αμυντικής συνεργασίας με την Τουρκία. Η χώρα διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ, μια αμυντική βιομηχανία που κατασκευάζει όπλα και εξαρτήματα σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ που είναι περιζήτητα από τις ευρωπαϊκές χώρες, και θεωρείται επίσης πιθανός συμμετέχων σε οποιαδήποτε ειρηνευτική αποστολή στην Ουκρανία.

Ωστόσο, η Κύπρος εμποδίζει ορισμένες από αυτές τις προσπάθειες.

Τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος αρνούνται να επιτρέψουν στην Τουρκία να ενταχθεί στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας, έναν διακυβερνητικό οργανισμό της ΕΕ. Σε αντίποινα, η Τουρκία εμποδίζει το ΝΑΤΟ να μοιραστεί απόρρητες πληροφορίες με τον ΕΟΑ, παρά τις πρόσφατες εκκλήσεις του οργανισμού για στενότερους δεσμούς με το ΝΑΤΟ, μεταξύ άλλων για να «διασφαλιστεί ότι ο ΕΟΑ και το ΝΑΤΟ μπορούν να ανταλλάσσουν απόρρητες πληροφορίες», σύμφωνα με ένα έγγραφο που επικαλείται το POLITICO.

«Γενικά, όλοι θα επωφεληθούν αν η σύγκρουση αυτή τερματιστεί», δήλωσε ο διπλωμάτης του ΝΑΤΟ. Εάν οι απόρρητες πληροφορίες ανταλλάσσονταν ελεύθερα μεταξύ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, «θα μπορούσαν να γίνουν πιο σε βάθος συζητήσεις, αν γνωρίζαμε τι γνωρίζει η άλλη πλευρά».

Αν και η Τουρκία είναι υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ, η συμμετοχή της σε συμφωνίες SAFE απαιτεί επίσης την ομόφωνη υποστήριξη των κρατών μελών — όπως συμφωνήθηκε πρόσφατα για τον Καναδά. Ωστόσο, ούτε η Ελλάδα ούτε η Κύπρος επιθυμούν κάτι τέτοιο.

«Η Κύπρος είναι κράτος μέλος που βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή. Κατοχή ευρωπαϊκού εδάφους. Τα αμυντικά κονδύλια της ΕΕ δεν μπορούν να διατεθούν στην Τουρκία χωρίς να έχει σημειωθεί πρόοδος», δήλωσε η Ραουνά.

Αυτό δεν αφήνει πολύ χώρο για αισιοδοξία στην κυπριακή προεδρία μεταξύ των Τούρκων αξιωματούχων.

«Για έξι μήνες, η ένταξη της ΕΕ στο ΝΑΤΟ — ειδικά με την Τουρκία — θα παραμείνει σε αδιέξοδο», δήλωσε ο Σελίμ Γενέλ, πρώην πρέσβης της Τουρκίας στην ΕΕ και νυν πρόεδρος του Global Relations Forum, ενός think tank με έδρα την Κωνσταντινούπολη.